IMAG0709 (2)

jąk si mime pfedstavit tento tanec Sevefanu, vzd41en^ch od kultumiho ruchu vjiinIEvropS, ukazuje obrazek [...] z knihy Olaa Magna, kde je znćzomgn d ferrytem zpusob, jak se muŹovć a źeny seskupili v kolo a toćf se voln^mi posu-ny podlezpćvu, opfivujfdch Ćiny hrdinn^ch pfedku, a podle hrajiddi hudebnf-ku. Tato dfevorytina je prśce hrubd, ale presto jsou na nf zachyceny jednotlivć pohyby kola, pęsunujidho se podle hudebnfch zvuku [Zfbrt 1960:18].

Tanecznikom towarzyszy dwóch muzykantów: jeden gra na trzygłosowych dudach, drugi ria fidel. Co prawda TSbri określa tańczących jako Skandynawów, jednak Histo-ńdtgmtibus septenlrionalibus zawiera wiadomości z dziedziny geografii, gospodarki, histońi, historii naturalnej i etnologii dotyczące nie tylko krajów skandynawskich, ale też Litwy i Rosji (Mende 1968:15). Magnus jeździ! po Szwecji i Finlandii, jak również, w politycznych misjach zlecanych mu przez króla Gustawa I Wazę, do Włoch, Niemiec, Niderlandów i Polski. W dziele swym zawarł zarówno informacje zebrane podczas własnych podróży, jak i z literatury.

Na obszarach niemieckojęzycznych co najmniej od XVII wieku w sytuacjach obrzędowych miały zastosowanie kojarzone z naszym krajem dudy typu „Bock" (por. s. 184-185). Stronę tytułową Manchtr Figuren Ungam, Tilrcken, Hufiam, Heydukken Michaela Weniga, z 1665 roku, zdobi'miedzioryt przedstawiający ten instrument. Rycinę uzupełnia tekst: „Auf seinem Bock / der pfeiffet a uff zur Hochzeit, Kirchweihn und Kin-dertauff (Schmidt 1996:37). Wcześniej, bo w ostatniej ćwierci XVI i pierwszych dekadach XVII wieku, na instrumentach tych (a także na tradycyjnych niemieckich dudach) grano podczas różnego rodzaju uroczystości urządzanych na saskim dworze w Dreźnie. Były to między innymi ostatki, wesela saskich elektorów, chrzciny ich dzieci. Jednak zarówno tam, jak i na innych dworach europejskich (głównie niemieckich) udział dudziarzy w rodzinnych i dorocznych świętach, utrzymujący się gdzieś do połowy XVIH stulecia, wynikał bardziej z nowych niż dawnych zjawisk kulturowych. Z czasem także w zachowaczej tradycji ludowej obszarów wschodnioeuropejskich rytualna funkcja dudziarzy ustąpiła ludycznej. W odniesieniu do Białorusi Albina Skorabagatczanka zauważyła bowiem: „hałounaja rola dudara - wiesialić i zabaulać naród" (2001:34).

W kulturze tradycyjnej nawet muzyczna tylko rola dudziarza nie ograniczała się do muzycznego akompaniamentu. Był swego rodzaju „wodzirejem", prowadząc swą muzyką taniec, a nawet w nim fizycznie uczestnicząc. Pierre Augustin Guys wydał w Paryżu w 1776 roku swą książkę Voyage litUraire dela Grice/ ou Lettres sur leś Grecs ancicns et nudemes, w której zamieścił miedzioryt przedstawiający taniec korowodowy greckich kobiet z czynnym udziałem dudziarza (Salmen 1988:39, 82t83). Do dzisiaj jeszcze możemy obserwować przejawy takiej aktywności kapel dudziarskich w krajach Półwyspu Bałkańskiego. Także wówczas, gdy dawny repertuar muzyczny i taneczny jest już inscenizowany.

Historyczne przekazy zachowały nieliczne i ogólne wiadomości dotyczące obecności dud w tradycji kulturowej Polski. Można się z nich dowiedzieć, chociaż częściej domy-