~LWF0048 (2)

94

upsalscy zdołali wprawdzie narzucić swą zwierzchność co najmniej mieszkańcom Gotlandii (w 2 połowie IX w. wg relacji podróżnika anglosaskiego Wulfstana ziemia ta należała do Swewów), lecz sami byli znacznie ograniczeni w swych możliwościach. W świetle wiadomości, przekazanych w IX w. przez Eimberta w związku z wyprawami Ansgara, miejscowi władcy roztaczali kontrolę nad „portem królestwa” Birką na jeziorze Melar poprzez wyznaczonego przez siebie namiestnika. W istotnych jednak kwestiach mieszkańcy tego miasta sami podejmowali na wiecu decyzje, które co prawda wymagały zatwierdzenia przez wiec „w innej części kraju” (Rimbert 27).

Królowie Swewów nieraz zasięgali rady swych wielmożów, przekazując ważniejsze sprawy do rozstrzygnięcia wiecowi. Biograf św. Ansgara zapisał: „Jest u nich zwyczajem podejmować wszelkie decyzje w sprawach publicznych raczej zgodnie z jednomyślną wolą ludu niż władzy królewskiej ” (Rimbert 26). Siłę państwa osłabiały znacznie rozgrywki wewnętrzne. Niepowodzeniem zakończyła się w latach 830-850 wyprawa króla Olafa na Kurów. Brak było zdecydowania w sprawie stosunku do proponowanej przez Ansgara nowej religii; misjonarzy chrześcijańskich wspierali natomiast niektórzy wielmoże, wśród nich zarządca Birki Hergeir. Krótkotrwałym sukcesem zakończyła się próba opanowania w początku X w. Hedeby.

Cechy wczesnofeudalnej monarchii, podobnej do środkowo- i wschodnioeuropejskich, państwo szwedzkie zdaje się mieć dopiero na przełomie X/XI w., kiedy znów mówią o nim więcej relacje współczesne¹⁸. Obejmowało ono wówczas poza dawnym terytorium plemiennym Swewów również wszystkie ziemie Gotów aż po okolice jeziora Yener na zachodzie i Wyżynę Smalandzką na południu (ryc. 40). Król Bryk Zwycięski prowadził aktywną politykę międzynarodową; nawiązał on m.in. koneksje z polskimi Piastami, poślubiając córkę Mieszka I Świętosławę-Sygrydę ok. 980 r. Zwycięstwo w pobliżu rzeki Byris nad jakąś opozycją wewnętrzną, wspartą może przez Duńczyków, utwierdziło jego władzę i zapewne dało nawet przejściową kontrolę nad Danią.

Kontynuatorem polityki Eryka był syn jego Olaf Skótkonung, który przejął władztwo niedługo przed 1000 r. Jako jeden z głównych sprzymierzeńców Swena duńskiego uczestniczył w „bitwie królów” w Sundzie, jego koligacje rodzinne sięgały od Norwegii, Słowian nadbałtyckich po dwór kijowski. W centrum uwagi tego władcy stanęła organizacja gospodarcza kraju, czego echem był może nadany mu przez potomnych przydomek (shotkonung = nakładający podatki?). Bezpośrednim jej świadectwem stało się podjęcie działalności menniczej i zapewne założenie Sigtiuiy, ośrodka, który przejął funkcje wczesnomiejskie po opustoszałej w końcii

¹⁵ Por. Piekarczyk 1962, s. 142 n.,; Andersson 1967, s. 39 n. uznaje nawet za moment powstania jednolitego państwa dopiero połowę XI w.

Ryc. 40. Podziały polityczne Skandynawii w początku XI w.

ponad;

a — granica państw; b — ośrodek administracyjny; c — siedziba biskupia; d — wyniesienia

500 m n.p.m.