~LWF0057 (4)

nocnej części wyspy znaleziono szczątki zabudowań o cechach charakterystycznych dla domów skandynawskich epoki wikingów. Jeden z tych domów był szczególnie okazały; posiadał sporą salę oraz pięć innych pomieszczeń. Odkryto również ślady kuźni. Ingstad, który rozkopał osadę, sądzi, iż została ona założona przez Leifa „Szczęśliwego”.⁶⁸ Jeśli jest tak naprawdę, to rzeczywiście Leif zasłużył jak najbardziej na swój przydomek. Przecież oznaczałoby to, że udało mu się wyprzedzić Kolumba o pięćset lat!⁶⁹

Konungowie. Królestwa

W IX—X stuleciu we wszystkich krajach skandynawskich dokonywał się proces rozkładu przedklasowego ustroju rodowego i kształtowania się elementów ustroju feudalnego. Ekspansja Normanów częściowo stanowi produkt społeczno-gospodarczego rozwoju Skandynawii; równocześnie 'jednak ona sama w dużym stopniu wywarła wpływ na genezę społeczeństwa klasowego północnej Europy. Polityczna historia poszczególnych krajów północy różni się wszakże bardzo znacznie.

Jak już wiemy, -w czasach Haralda Pięknowłosego rozpoczęło się jednoczenie poszczególnych rejonów i fylków (fylki — dosłownie: plemię, lud), dotąd żyjących w izolacji. Harald tworzył swe królestwo, podbijając dzielnicę za dzielnicą i bądź podporządkowując sobie miejscowe możnowładztwo, bądź zmuszając je do opuszczenia kraju. Najsilniejszą władzę miał w Norwegii zachodniej, tam gdzie znajdowały się jego rodowe posiadłości. Wprawdzie monarchia stworzona przez Haralda zachowała wiele cech związku plemiennego, lecz z upływem lat, za panowania jego następców, zaczęła coraz bardziej nabierać charakteru organizmu państwowego. Ci spośród starszyzny rodowej, którzy okazali posłuszeństwo Haraldowi i zarazem zdobyli zaufanie władcy, stali się jego namiestnikami, inni natomiast zostali zastąpieni wiernymi mu ludźmi. Harald hamował zapędy wikingów i nawet, jak głosi saga, wyprawił się przeciwko ich bazom na wyspach północnego Atlantyku.

W pierwszej połowie X w. jedność Norwegii była właściwie iluzoryczna: synowie Haralda, rządzący poszczególnymi dzielnicami, których odśrodkowe tendencje nie mogły być łatwo przezwyciężone, walczyli między sobą. Bezpośrednim oparciem konunga pozostawała ciągle drużyna, składająca się z jego zwolenników.

Po śmierci Haralda, która nastąpiła około 940 r., rządy w Norwegii objął jego syn Eryk. Obdarzono go przydomkiem Krwawy, gdyż zamordował kilku swoich braci. Był on raczej wikingiem aniżeli królem i w samej Norwegii * postępował prawie identycznie jak wówczas, gdy napadał na inne kraje. Ożenił się z Gunnhildą, córką konunga duńskiego Gorma Starego. Skald islandzki Egil Skalla-grimsson, nieprzejednany wróg Eryka, nazywa go katem ludu, gwałcicielem praw i bratobójcą, żonę zaś jego oskarża o podżeganie władcy do przestępstw. Trudno dziś ustalić, w jakim stopniu te zarzuty są usprawiedliwione. W każdym bądź razie po kilku latach Eryk został wypędzony ze swego królestwa. Miejsce jego zajął najmłodszy syn Haralda Pięknowłosego, Hakon, który wychowywał się na dworze króla angielskiego Athelstana.

W odróżnieniu od Eryka, Hakon zyskał sobie wśród ludu przydomek Dobrego, zrezygnował bowiem z poboru podatków wprowadzonych przez Haralda. Za jego panowania powstały nowe organy sprawiedliwości i zwody praw w poszczególnych dzielnicach. Hakon zreorganizował również pospolite ruszenie, na którym spoczywał obowiązek obrony wybrzeży Norwegii; odtąd każda nadmorska fylki musiała wystawiać określoną liczbę okrętów bojowych wraz z załogą rekrutującą się spośród miejscowej ludności. Podejmowane przez Hakona próby schry-stianizowania Norwegii spotkały się z oporem bondów Trondheimu (Norwegia północno-zachodnia), którzy twardo trzymali się wiary w starych bogów, trwali przy starych obrzędach i nawet skłonili konunga do brania w nich udziału. Władca musiał więc zachowywać w tajemnicy przed sw’ymi poddanymi fakt, że w Anglii przyjął nową religię.

Hakon zginął w •walce z synami Eryka Krwawego. Jeden z nich, Harald Szary Płaszcz, został konungiem Nor-

119