~LWF0097

mieli bardzo ograniczoną władzę polityczną i że mogli być z niej usuwani, nie mógł jednak nie znać sytuacji w Norwegii w czasach Haralda Pięknowłosego, na samym więc początku procesu zjednoczeniowego. Akcja prowadzona przez tego władcę, jak wiadomo napotykała gwałtowny opór z różnych stron. Ponieważ równocześnie wiersz skalda tkwił w pełni w elementach ideologicznych opartych na wykorzystywaniu dla celów panującego historii, a więc świadczących o tej historii grobowców, interesował się on miejscem i sposobem śmierci królów, który to krąg zainteresowania wraz z wymienionymi wyżej przesłankami doprowadził do powstania przytoczonych poprzednio strof o Domaldzie.

O ile bardziej odpowiedni dla interesów monarchy jest tekst inskrypcji ze Sparlósa! Widocznie proces wiązania ideologii władców z kultem urodzaju był w Szwecji bardziej zaawansowany niż w Norwegii. Pierwsze bowiem zdanie tej inskrypcji, powstałej przypuszczalnie o kilkadziesiąt lat wcześniej niż Ynglin-gatal, wskazuje wyraźnie, że królowie, względnie ich następcy, jednym z elementów ideologii władcy czynili rzekomo wyniki działalności kultowej swych poprzedników. Interesująca nas inskrypcja zaczyna się od słów: „Szczególnie łaskawy Alryk, syn Eryka dawał mieszkańcom urodzaj “ ¹. Wprawdzie całość tekstu jest jeszcze nie wyjaśniona ostatecznie w sposób nie wzbudzający wątpliwości, jednak za podaną interpretacją jej pierwszego zdania przemawia napis o podobnej treści ze Stentoften, Blekinge, wyinterpretowany przez O. v. Frie-sena jako: „Holfr dawał urodzaj¹“ ².

Przytoczone materiały zamykają listę źródeł, sięgających czasów przedchrześcijańskich, które rzucałyby światło na tworzenie się ideologii władcy w oparciu

0    jego działalność kultową i szerzej rolę w kulcie urodzaju. Posiadamy natomiast kilka fragmentów ska-1-dyki stojącej na przełomie chrześcijańskich i przedchrześcijańskich wierzeń, w których występują te same motywy, dające się nawiązać do roli króla w dawnym kulcie urodzaju.

Wszystkie rzeczone fragmenty, a omówimy je bardziej szczegółowo w rozdziale następnym, dotyczą Olafa Hara-ldssona. Powstały one w okresie dość burzliwych przemian politycznych, które nastąpiły po klęsce

1    śmierci tego króla w bitwie pod Stiklestad (1030 r.). Wówczas to stosunkowo powszechne występowanie możnych przeciwko panowaniu duńskiemu w Norwegii, a za wprowadzeniem na tron Magnusa, syna Olafa, doprowadziło do kanonizacji poległego monarchy-pro-zelity. Właśnie w utworach skaldów, apologizujących św. Olafa, nawet skierowanych do małoletniego syna z nieprawego łoża Kńuta Wielkiego i jego niewolnicy iYlfiyy, Svena, desygnowanego przez ojca na swego namiestnika w Norwegii, czytamy, że Olaf „od samego boga dostaje urodzaj i pokój dla swego kraju“ ⁸². Wspomniany już poprzednio Sigvat chwaląc swego zmarłego króla mówił: „Młody człowiek będzie długo pamiętał czasy syna Alfiyy [tj. Svena] kiedy to musieliśmy jeść potrawy z mięsa wołowego, które niszczy żołądki [dosł. — drapie brzuchy]. Inaczej było, gdy Olaf rządził krajem: każdy wówczas mógł chwalić się wysuszonym zbożem w stogach^{44 83}. Olaf występuje też

197

1

   Ar iolls gaf iEirikR sunR, gaf Alrikit ibuum“; patrz I. Lind-quist., op. cit. s. 0 oraz s. 174 i nast.

2

   O. v. Friesen, Lister- och-Listerbysternarna i Blekinge, „Uppsala Universitetets arsskrift", 1916, Uppsala 1916, s. 16: „Hyllfr gaf ar“.