7648595239

POŁOŻENIE PRAWNE CHRZEŚCIJAN. 347

Myliłby sio; jednak bardzo, kto by sadził, że Rzym był religijnym dlatego, że miał według katalogu Warrona 30.000 bóstw urzędownie uznany cdi.. i liczył tyle prawie świątyń, ile domów prywatnych. Wielu bogów starych wyszło bowiem z czasem z użycia, a około nowych i tych, co się jeszcze na liście istot nadziemskich utrzymali, sprawowała już tylko cześć zabobonnego pospólstwa z pewnym pietyzmem posługę religijną. Klasy wyższe były sceptykami. Wiarę zrujnowała w nich filozofia. a zasadą życia stała się dewiza: szydzić z wszystkiego. a więc i z bogów, demoralizować drugich i pozwolić na zdemoralizowanie siebie. Jeśli uczęszczały jeszcze do świątyń. to jedynie w tym celu. aby tam odegrać oficyalną komody e. albo też. co częściej zdarzało się za cesarstwa, aby tam pod osłoną bóstwa oddać się wyrafinowanej rozpuście b

..Tysiące stolica liczyła bóstw, — pisze pięknie Niehues— a żadnego wierzącego: świetne uroczystości religijne, a żadnego nabożnego: tyle kłamstwa, ile kapłanów, i tyle gorzkiego rozczarowania. ile ludzi zwracało się do nich i ich kunsztu z prośbami o pomoc'¹ -.

Obok bogów fałszywych miał w stolicy

swoich czcicieli

także Bóg prawdziwy. Jehowa. Żydzi osiedlili się w Rzymie, podobnie jak i na wszystkich wybitniejszych targowiskach świata. głównie od czasów Pompejusza. Juliusz Cezar dał im wolność kultu, choć wiedział, że ich Bóg nie znosi obok siebie drugiego bóstwa; uwolnił ich od służby wojskowej J i pozwolił żyć według zwyczajów ojczystych. Tak uprzywilejowani tworzyli prawie osobne miasto w mieście. Prawda, że mieli

1

Na trop takiego lupanaru w świątyni Izydy wpadł cesarz Tybe-ryusz. i clioć ukarał surowo kapłanów, złego jednak nie powstrzymał, albowiem poeci polecali publicznie wszystkim, szukającym miłostek, obok teatrów i portyków, za miejsce najbezpieczniejsze na schadzki — świątynie. Zob, Triedlaender. Darstellungen ans der Sittengeschichie Moms in der Zeit eon August bis zum Ausgang der Antoninę. II. Aufłage. Leipzig 1865. T. I. str. 348.

t

- Niehues. Geschichte des Yerhaltnisses zmischen KaisertJnnn and Papsl-tłnnn im Mittelalter. II. Aufł. Munster 1877. T. I, str. 31.

Jos. Fla-v. Antiqq. XIX, 5, 3. Zob. także r. XIV, 17.