~LWF0102 (3)

206

Brat Baldra wkrótce się urodził,

Zabił Hóda syn Odyna, gdy miał jedną noc.

Nie umył rąk, ni głowy nic czesał.

Aż na stos przywiódł przeciwnika Baldra;

Ale Frigg płakała w Fensalir,

Nad klęską Walhalli.

Voluspa mówi tu (w Codex regius bez imienia) o Walim, synu Odyna spłodzonym przezeń z Rindy.

W zachowanym jedynie w Hauksbók fragmencie strofy 34. Voluspa o Walim jako mścicielu Baldra czytamy²⁸:

Wtedy Wali uprządzie śmierci więzy.

Mocno trzymać będą, z jelit zrobione.

W Baldrs draumar (11) powtórzone są słowa z Voluspa, z jasnym odniesieniem do Waliego i jego narodzin z Rindy, znanej też z refrenu (stefu) Sigurdar-drapy (3) skalda Kormaka i opowieści o uwiedzeniu Rindy u Saksona Gramatyka, gdzie jednak mściciel Baldra nazywa się Bous - po skandynawsku Bo²⁹. Etymologię imienia Waliego próbowano wywodzić od Vanilo (mały Wan) co było jednym z argumentów za „wanicznym” charakterem mitu. Lepiej jednak pasuje do jego postaci wywód od *weihalaR (por. gockie waihjo, wojownik) i odczytanie sensu imienia jako „mały wojownik”. Jeśli w chwili dokonywania zemsty na jednym bracie za śmierć drugiego miał on mieć za sobą tylko jeden dzień życia (ściślej noc, bo tak liczono wtedy czas), to ta etymologia dobrze pasuje do mitu. W postaci Waliego na uwagę zasługuje jeszcze fakt, że miał się on zachowywać jak wojownik poddany inicjacyjnej próbie lub związany przysięgą zemsty, nie mył się i nie czesał, podobnie jak to czynili według Tacyta (Germania 31) młodzi wojownicy Chattów. O dawności postaci Waliego świadczy wspomniana w Grimnismal (6) nazwa jego siedziby, ValaskjalP°. Według Vaft-hrudnismal (51) Wali ma przeżyć ragnarok.

Zabitego Baldra należało pogrzebać albo spróbować odzyskać dla świata żywych. Pogrzeb Baldra znamy z Eddy Snorriego i z relacji jednego (ale nie jedynego) spośród jego źródeł, a mianowicie z opisu zdobionych płaskorzeźbami drewnianych paneli w hali islandzkiego wielmoży Olafa pai (pawia). Opisał je ^{1 2} w Husdrapie skald Ulf Uggason³. Zacznijmy od relacji Snorriego. Przedstawia on zgromadzenie bogów na polu wiecowym, miejscu thingu, gdzie zabroniony był przelew krwi, a ściślej dokonywanie zemsty i krwawych porachunków. Dlatego zamordowanie Baldra nie mogło być pomszczone natychmiast⁴. Pamiętamy, że paralelnie z przygotowaniami do pogrzebu bogowie podjęli próbę wydostania Baldra z Helu.

Gdy bogowie doszli już nieco do siebie, zabrała głos Frigg i spytała, czy wśród Asów znajdzie się ktoś, kto odważy się „pojechać przez Helveg i spróbuje odnaleźć Baldra i zaoferuje Hel okup, jeśli ta się zgodzi puścić Baldra z powrotem do Asgardu. Hermod chwacki⁵, syn Odyna, zwał się ten, co podjął się tej wyprawy". Wsiadł na Sleipnira, konia Odyna, i ruszył w drogę. Z przygotowaniami Hermoda do drogi w zaświaty należy połączyć słowa ze skierowanej do Odyna modlitwy Freji w Hyndluljod (2), gdzie wspomina ona, iż Odyn „dał Hermodowi hełm i kolczugę”⁶.

Tymczasem Asowie wzięli ciało Baldra i zanieśli nad morze. Hringhomi nazywał się statek Baldra, który był największy ze wszystkich statków, ten chcieli bogowie spuścić na wodę i zrobić zeń płonący stos pogrzebowy Baldra. Ale statek nie chciał się ruszyć. Posłano więc do Jotunheimu po Olbrzymkę (gygr), która nazywa się Hyrrokin. Ta przybyła jadąc na wilku, a lejce miała z jadowitych węży. Gdy zsiadła ze swego wierzchowca, Odyn zawołał czterech berserków, by go pilnowali, ale ci nie mogli go utrzymać, dopóki go nie powalili. A Hyrrokin chwyciła za przednią stewę łodzi i jednym pchnięciem ruszyła ją z miejsca tak, że aż ogień błysnął spod rolek, a cała ziemia zadrżała. Thor się zezłościł, podniósł młot i chciał rozbić jej głowę, ale wszyscy bogowie poprosili, by zostawił ją w spokoju.

Epizod z Hyrrokin wymaga krótkiego komentarza. Imię Olbrzymki oznacza istotę „pomarszczoną przez ogień” (J. de Vries 1962, 276), co może wskazywać, że w jakiejś wersji mitu Thor jednak użył przeciwko niej swego młota, ciskającego błyskawicę. Dlaczego jednak? Otóż Hyrrokin występuje tu w roli żeńskiego odpowiednika Thora, jej działania podobnie jak przejazdy Thora krzeszą

1

²⁸ W zachowanym jedynie w Hauksbók fragmencie strofy 34 mściciel Baldra wspomniany jest z imienia: Tha kna Vała vigbond snua / Heldr voro hardgor, hopt, or thorinom. Patrz w: Voluspa, wyd. Sigurdur Nordal, tłum. B.S. Benediktz, J. McKinncl, Durham 1978, 70.

2

^ł) Szerzej o tym epizodzie w: L.P. Słupecki 1998, 77. Doszukano się nawet śladów czci Rindy, por. B.-M. NiLsstróm 2001, 164.

3° R. Simek 1995, 445. Patrz też wyżej, s. 36, 55.

3

   Hala Olafa paia wspomniana jest w Laxdoela saga (29). O tym, jak mogły wyglądać takie panele pewne pojęcie dają zachowane resztki podobnych nieco, zdobionych płaskorzeźbą desek z Flatatunga, cf. K. Eldjarn 1953, 81-101.

4

   gńdastadr w tekście Snorriego odpowiada fridastadr w relacjach sag, opisujących miejsca kultu.

5

   Hermo dr enn hvati, hvat w staroislandzkim znaczy „dzielny, dziarski młodzicnicc^,, (J. de Vries 1962, 270), jest to zapewne to samo słowo, co polskie chwat wzięte z ruszczyzny, gdzie trafiło chyba ze staroskandynawskiego.

6

   Hyndluljod dodaje jednak zaraz, że Sigmund dla odmiany otrzymał od Odyna miecz, można więc te dary rozumieć jako prezenty boga dla jego ziemskich podopiecznych. Hermod, jak zauważyliśmy, pojawia się też w Hakonannal (14) skalda Eyvinda skaldaspillir, gdzie jest przedstawiony właśnie jako ziemski heros. W Beowulfie (v. 901, 1709) imię Hermoda nosi wygnany król duński, zapewne przodek Scylda. Co ciekawe, już w tej wersji Hermod pojawia się obok Sigmunda, tak jak w Hyndluljod 2; por. J. Lindów 1997, 107-109.