~LWF0108

z relacji wspomnianego At-Tartuśi, który w porcie tym przebywał około 050 r., istniała tylko mała gmina chrześcijańska, a kult pogański miał charakter publiczny ¹. Nie można też nie brać pod uwagę, że od czasów panowania w Niemczech Henryka I nastąpiło odnowienie działalności misyjnej arcybiskupa hairibur-s kiego, którą to godność, jak to wynika z przekazu Adama Bremeńskiego, piastowały osoby energiczne i świadome swych celów, a więc arcybiskup Uni (918—936), a zwłaszcza jego długoletni następca, Adalag (937—988) ². Znane są imiona trzech pierwszych biskupów duńskich z roku 948 podległych arcybi-skupstwu. Byli nimi: Horit ze Szlezwiku, Liufdag z Bibę i Beginbrand z Aarhus ³. Odnośnie tej ostatniej miejscowości brak jednak danych o rozwijającej się tam wcześniej działalności misyjnej.

Akcja chrystianizacyjna Danii prowadzona przez arcybiskupstwo hambursko-bremeńskie spotkała się natomiast z poparciem nowego, wysuwającego się od początków JKw. ośrodka władzy królewskiej w Jellinge w Jutlandii. W nader niedokładnie znanych okoliczno-ściach lokalny władca pochodzący z Jellinge, Gorm Stary zdołał umocnić swe panowanie nad częścią Danii w walce z rządami tam królów szwedzkich⁴. Jego syn, Harald Sinozęby, początkowo tylko miał zezwolić na publiczny kult chrześcijański w swym królestwie, później natomiast, w 963 r., przekonany—-jak głosi legenda — przez misjonarza Popona, który następnie został biskupem Szlezwiku, polecił „czcić tylko Chrystusa jako boga i zniszczyć wszystkie posągi bóstw“ i sam z jego rąk przyjął chrzest^{5 6}. Harald pozostawił po sobie znany i wielokrotnie reprodukowany oraz interpretowany napis na kamieniu runicznym w Jellinge, który głosił, że król ów „zdobył całą Danię i Norwegię i ochrzcił Duńczyków^{44 6}. Inskrypcja ta nawiązuje do rozciągnięcia przez Haralda swego zwierzchnictwa nad Norwegią, co dokonało się w wyniku panujących w tym kraju walk wewnętrznych. Zdobycie zaś „całej Danii⁴⁴, o czym czytamy w inskrypcji, może stanowić aluzję do walk między Haraldem i Ottonem II. Pierwszy ich etap z 917 r. skończył się dla Duńczyków niepomyślnie. Cesarzowi udało się zdobyć Szlezwik. W 982 r. szala zwycięstwa przechyliła się jednak na stronę Duńczyków, którzy przy walnym udziale syna Haralda, Svena Wi-dłobrodego, odbili stracony port i spalili Hamburg, działając zresztą w przymierzu z księciem obotryckim, Mściwojem⁷. Ostatnie lata panowania Haralda przebiegały pod znakiem jego konfliktów z synem Svenem. Po stronie tego ostatniego stanęła znaczna część możnych, niezadowolonych widocznie z zaniechania przez starego króla intratnych wypraw do Anglii⁸. Syen prowadził też politykę, zmierzającą do wyzwolenia kraju spod kościelnego zwierzchnictwa arcybiskupa bremeń-sko-hamburskiego, czym zasłużył sobie u późniejszego kronikarza na epitet bezbożnika. Wydaje się on nie-

219

1

   H. Birkeland, op. cit. s. 103.

2

   Adami, Gęsta, 1J, cap. 1, 2.

3

   Patrz H. Koch, Den celdre Middelalder indtil 1241 [w] Den damkę Kirkes Historie under redaktionen aj li. Koch og B. Kor-nerup, Kobenhayn 1950, s. 66 i nasi.

4

   E. Arup, Danmarks Historie, I B., Land og Folk Ul J282₎ Kobenhayn 1925, s. 114.

5

   yidukindi..., Rerum gestarum saxonicarum libri tres, ed. K. A. Kelirz, HannoveraeetUpsiae 1904, III, 65: „rex... Cliristum Deum solurn colendum decrevit., idola respuenda subiectis gen-tibus imperat“.

6

   Patrz L. Weibull, Kritiska undersókningar i nordens historia omkring dr 1000, w Noridisk Historia, I b., Stockholm 1948, 8. 249 i nast.

7

   E. Arup, op. cit. s. 124 i nast.

8

   H. Koch, op. cit. 8. 78.