~LWF0122

przypisywanych Olafowi Haraldssonowi (jego autorstwo może budzić pewne wątpliwości). Wszystkie one mają charakter erotyczny; żaden w najmniejszym stopniu nie odzwierciedla religijnych przekonań tego króla, późniejszego przecież świętego. „Pobożność¹⁴ władców oceniana była przez kronikarzy nie osobistym stosunkiem danego monarchy do religii, ale troską jego o szerzenie wpływów kościoła lub udzielaniem mu przywilejów. Nawet wymieniony wyżej Athelstan, który 'według słów sagarnadra wystąpił przecież z przytoczoną argumentacją na temat korzyści, jakie przynosi przyjęcie katechumenatu, nazwany został przez autora sagi pobożnym (trufasti). Widocznie jego osobista postawa wobec religii w rozumieniu sagarnadra zupełnie nie kolidowała z ówczesnym pojęciem „pobożności⁴⁴.

Wiadomo też, że wszystkie zakazy, przy pomocy których usiłowano zwalczyć dawną religię, odnosiły się nie do jej strony doktrynalnej, do wierzeń, ale przede wszystkim do obrzędów. Obrzędy te były nawet — jak na to wskazywaliśmy w rozdziale I (patrz s. 60) —^: powlekane zewnętrzną powłoką chrześcijańską. Jest to w pełni uzasadnione w świetle tego, co powiedzieliśmy (patrz s. 65) o stronie doktrynalnej religii przedchrześcijańskiej w Skandynawii, o niskim poziomie jej refleksyjnych i poznawczych elementów oraz o roli strony kultowej, szczególnie ofiar, w życiu religijnym. Chrześcijaństwo nie mogło tu wprowadzić jakiegoś zasadniczego przełomu.

Bównież przekazy w sagach, odnoszące się do akcji chrystianizacy jnej, pro wadzonej przez królów nor-, weskich bardzo niewiele mówią o doktrynalnej stronie nowej religii. Argumentacja za nią wkładana w usta tych królów, sprowadza się do gołosłownego stwierdzenia, że należy wierzyć w jednego boga, który stworzył niebo i ziemię. Słuszność ich racji wykazywana była niszczeniem posągów dawnych bogów, którzy w ten sposób okazywali się bezsilni⁵⁷. Innymi słowy, sagamadrzy z XIII w. nie dysponowali sami głębszą i bardziej rozbudowaną argumentacją.

Natomiast, rzecz nader znamienna, w niektórych sagach występuje dość wyraźnie świadomość politycznego znaczenia przyjęcia chrztu. Już we wspomnianym poprzednio (patrz s. 70) przemówieniu, jakie miał rzekom o w y gło si ć lęgsęgumadr T h orgeir na allthingu w *Reykjaviku w 1000 r. podkreślał on konieczność yjo-siadania w kraju „jednego prawa i jednego zwyczaju (sip)^u 58, zwracając uwagę na królów norweskich i duńskich, którzy z religijnych powodów mieli w swych krajach długotrwałe zamieszki.

W jednej z wersji sagi o Olafie Tryggyasonie król ten prowadząc swoją działalność misjonarską miał jakoby zwracać uwagę na przykłady angielskie, saskie i duńskie; w krajach tych doszło bowiem wcześniej niż w Norwegii do przyjęcia chrztu ⁶⁹.

Gdy tedy sam proces oficjalnego przejmowania chrześcijaństwa był nie tylko długotrwały, ale i nader powierzchowny, nic dziwnego, że znacznie dłużej przeciągało się i przejmowanie związanych z nim wyobrażeń religijnych: elementy obu religii mogły współistnieć ze sobą nie wykluczając się wzajemnie, lecz przeciwnie uzupełniając i przeplatając.

Aczkolwiek już islandzki lęgsęgumadr i skald, zmarły w 1030 r. Skapti Thorodsson, pozostawił po sobie strofę zachowaną tylko w przekazie Snorri, w jego

⁶⁷    Snorri Sturluson, HeimskHngla, t. TI, Olafa saga, cap. 112, 113. Heimskringla, t. I, Óldfs saga Tryggva$onar> cap. 69.

⁶⁸    Jre..., cap. 7: „... oc hęvum aller ein lęg oc einn si|)“. ([powinniśmy] mieć wszyscy jedno prawo i jeden zwyczaj).

⁶⁹    Saga Olafa konungs Tryggyasonar, ritud aj Oddr Snorrasyni, Fornmana sógur... Kobenhavn 1835, cap. 24.