~LWF0151

304

i Mimira, należy zatem uznać za postać dość specyficzną. Problem sprawia jej imię, które ma postać typowo męską; niewykluczone więc, że początków jej osoby szukać należy w osobie jakiegoś boga¹.

11.1.4. Gerdr

Do grupy Olbrzymek związanych raczej z bogami, niż z własnym plemieniem należy też zaliczyć Gerdę. Jej imię oznacza najprawdopodobniej „ogrodzony, wyznaczony szmat ziemi”². Wskazuje to na jej związek z ziemią uprawną, zawłaszczoną już przez człowieka. Gerdr była córką olbrzyma Gymi-ra i Aurbody. Najlepsza etymologia imienia jej ojca (od gyma, „ziemia”) wskazuje na jego charakter chtoniczny (R. Simek 1995, 158), zauważyć jednak trzeba, że był on utożsamiany z morskim Aegirem (Ls., wstęp prozą; Skaldskap. 23). Postać Gerdy i przepojony erotyzmem mit zalotów do niej boga Freja, obszernie opisany w eddaicznym Skirnismal, dobrze tłumaczy teza, według której Gerdr jest uosobieniem rodzącej ziemi, a jej związek z Frejem to hieros gamos (święte małżeństwo), rytuał związku bogini ziemi z bogiem płodności gwarantującego urodzaj i dobrobyt. W kulcie ich ziemskimi reprezentantami zobowiązanymi do dopełnienia takiego świętego związku stawali się król i kapłanka (G. Steinsland 1991). Gerda, jak wiemy, została żoną Freja, a ich synem był Fjolnir³. W Hakonardrapie (3-6) skalda Hallfreda Ottarsona zdobycie władzy nad Norwegią przez Hakona Jarla porównane zostaje do zdobycia Jórd przez Ody na i Gerdy przez Freja⁴.

11.1.5. Olbrzymki

Z Olbrzymek związanych z bogami wspomnijmy tu jeszcze Jarnsaxę, z którą Thor spłodził swego syna Magniego i Modiego. Najczęściej jednak Olbrzymki uwodził Odyn, który z Jórd spłodził Thora, z Gridą Widara, a z Rindy

Waliego. Owoców związku Odyna z Gunnlodą nie znamy, ośmieliliśmy się tu jednak postawie tezę, że ich synem mógł być Hódr lub Bragi⁵. Wszystkie związane z bogami Olbrzymki, w tym także pochodzące z tego plemienia matki Odyna (Bestia) i Tyra (anonimowa kochanka Hymira) sprawiają wrażenie postaci „oswojonych"’ już przez bogów i na swój sposób włączonych w struktury ich świata.

Typowych postaci Olbrzymek szukać należy poza Asgardem. Przypisywane im cechy ciekawie opisuje Sakso Gramatyk (Gęsta Danorum I, 6,2-6,6), mówiąc o Harthgreipie, piastunce a następnie opiekunce Haddinga. Gdy jej pupil dorósł, Harthgreipa zapragnęła zostać jego kochanką. Hadding nie chciał się początkowo zgodzić, uznając, że jako Olbrzymka nie jest odpowiednią partnerką dla człowieka. Ta jednak wytłumaczyła mu, iż potrafi dowolnie zwiększać i zmniejszać wielkość swego ciała (nawet do rozmiarów człowieka), być gruba i chuda, ciemna i jasna. W końcu dopięła swego i jako jego kochanka i towarzyszka oddała Haddingowi ogromne usługi podczas ich wspólnej wyprawy, broniąc swego podopiecznego i służąc mu swą znajomością magii.

Natrafiamy tu na powtarzający się częściej motyw Olbrzymki jako obdarzonej szczególnymi mocami piastunki i kochanki mężczyzny pochodzącego ze świata ludzi⁶. Ma on swój odpowiednik w wątku pochodzących z rodu Olbrzymek matek i kochanek bogów, które potrafią im służyć pomocą nie do przecenienia. Dzięki matce Bestii Odyn uzyskał od swego wuja Mimira (jeśli nasza interpretacja jest słuszna) znajomość sporej części swej wiedzy o czarach, a dzięki swej kochance Gunnlodzie zdobył miód poezji. Natomiast Gridr pomogła Tho-rowi pokonać Geirroda, wyposażając go w odpowiednią broń.

W świecie ludzi dynastia Ynglingów uznawała swego praprzodka Fjolnira za syna Freja i Olbrzymki Gerdy (Ynglinga saga 10). Jarlowie z Hladir również nie chcieli być gorsi i stwierdzili, że pochodzą od Saeminga, syna Odyna i Olbrzymki Skadi (Haleygjatal 3-4; Ynglinga saga 8). Król Helgi z Halogalandu (skądinąd znany już nam jako mąż Thorgerdr Holgabrudr) w niektórych źródłach ma za żonę Thorę, córkę króla Lapończyków Gusira, uważanego za Olbrzyma (Sakso Gramatyk III, 2, 8; Ketils saga haengs 3). Wolsung, praprzodek i eponim Volsungów, miał natomiast za żonę Hljod, córkę Olbrzyma Hrim-nira (Volsunga saga 2). Harald harfagri (pięknowłosy) miał zostać wychowany przez Olbrzyma Dorfiego, w Heimskringli Snorriego (Halfdanar saga svarta 8)

1

   J. de Vries 1957, 336-337; E.O.G. Turville-Pctrc 1964. 164-165.

2

   J. de Vries 1962, 164 (za M. Olsenem), przytaczając również odmienne etymologie.

3

   Hdl. 30; Gylfaginning 36; Ynglinga saga 11. Patrz wyżej, s. 177-180.

4

   G. Steinsland 1991. 121-125; B.-M. Nasstróm 2001, 163.

5

   Patrz wyżej, s. 198 i 231.

6

   R. Kroesen 1996, 57-71; L. Motz 1996, 73-87; por. G. Steinsland 1991.