skanuj0099

selekcja

w której znajduje się współczesny człowiek. Innymi słowy, każdy jest dzisiaj postawiony nie tylko w nowoczesnym świecie, lecz również w strukturach nowoczesnej świadomości; ona jest czymś danym — swoistym empirycznym a priori. Nowoczesna świadomość dokonuje światopoglądowej relatywizacji. Stąd też — za L. Bergerem — można wysunąć wniosek, iż w społeczeństwach dawnych herezja przedstawiała jedynie możliwość, i to zazwyczaj odkładaną; dla człowieka nowoczesnego stała się natomiast typową koniecznością. Nowoczesna świadomość stwarza nową sytuację, w której poszukiwania i wybory stają się imperatywem; ona pociąga za sobą ruch od przeznaczenia do wyboru. Sytuacja człowieka żyjącego w społeczeństwie nowoczesnym nie jest raz na zawsze określona, nie jest czymś pewnym i wyznaczonym. Wręcz przeciwnie, człowiek w społeczeństwie tego typu musi przez cały czas kreować siebie, co dokonuje się między innymi poprzez podejmowanie rozlicznych decyzji. Od tej sytuacji właściwie nie ma odwrotu, gdyż pluralizm stał się podstawą rzeczywistości materialnej i duchowej. Chcąc egzystować jako podmiot, człowiek musi zdobyć się na autonomię własnych wyborów, z drugiej zaś strony pluralistyczna sytuacja, w której wybory nie tylko są koniecznością, lecz również oczywistością, wspomaga rozwój jednostki w kierunku autonomii. Jednak bardzo ważną konsekwencją pluralizmu jest utrata pewności przez człowieka oraz relatywizacja otaczającej go rzeczywistości, co prowadzi zarazem do wzrostu złożoności świata wewnętrznego oraz do subiektywizacji życia. Przymus selekcji dotyczy wszystkich obszarów życia, a więc również obszaru religijno-światopoglądowego. Dlatego też nie można zrozumieć sytuacji dzisiejszej rełigii, jeżeli nie uwzględni się przejścia od przeznaczenia do wyboru. Prywatyzacja religijności. Przemiany współczesnej religijności są konsekwencją emancypacji człowieka, jego autonomii, konieczności nieustannego dokonywania wyborów, a także subiektywizacji życia. Nowoczesny człowiek przestaje utożsamiać religię z jej instytucjonalną formą. Święty kosmos wykracza poza obszar kościelności (jedna, spójna struktura oczywistości doktrynalnych i instytucjonalnych) i staje się czymś w rodzaju „domu towarowego ostatecznych znaczeń”. Autonomiczny człowiek jest konsumentem określonych „religijnych tematów", które wybiera ze stojącego do dyspozycji „asortymentu”. Jednostka zaczyna traktować religię rynkowo, „smakuje” ją podobnie do

innych towarów, wybierając najbardziej flBl potrzebne i interesujące ją tematy, co proMjBJl dzi zarazem do zjawiska estetyzacji rallwfS Z dobranych przez siebie elementów builujff 1 swoją własną, prywatną religię, czyli własny. 3 święty kosmos ostatecznych znaczeń, za pfF~ ^J mocą którego uprawomocniony zostaje Młf -rzeczywistości społecznej i przezwyciężani przygodność egzystencji.    •*

Jak wykazują badania R.W. Bibby’ego, rflS gia instytucjonalna dostarcza znaczenia ffi zystencjalnego dla ok. 40% członków spoił czeństwa nowoczesnego, w tym przypadł# kanadyjskiego, podczas gdy pozostali pojlitt* kują sensu w indywidualnych konstruktaehf w których łączą wątki religijne i humanistyM* ne. Podobne wyniki uzyskali H. Bogensberglf i M. Richter, analizując system ostateczny?^ znaczeń wśród młodzieży w Austrii. Z badfń wynika, że wiara w Boga stanowi istotny elf* ment rozumienia egzystencjalnego dla okol#

45 % ankietowanych, gdy tymczasem kwestii kariery zawodowej i zadowolenia w relacjach partnerskich otrzymywały dwukrotnie wyfc szą liczbę wskazań. Można więc stwierdzili iż prywatne systemy ostatecznych znaczeń składają się z wielu elementów, zaczynają od tematów związanych z tradycyjną problł-matyką religijną, a więc dotyczących relacji zachodzących pomiędzy Bogiem i człowiekiem, poprzez sprawy wspólnoty religijne), a kończąc na zagadnieniach typowo antropo-logicznych, nazwanych immanentnymi problemami ostatecznymi. Konkludując należy stwierdzić, iż współczesna socjologia opisuje i tłumaczy przemiany religijności, tradycyjnie określane pojęciem sekularyzacji, za pomocg teorii prywatyzacji religijności, przy czyitt prywatyzacja oznacza przede wszystkim jej subiektywizację. Religia coraz bardziej odnajduje swoją bazę etyczną w sferze prywatności, staje się coraz bardziej zorientowana nS doczesność. W takim ujęciu religia jest zarazem „interpersonalna”, jak i „wewnętrzna", przy czym pierwsza z wyżej wymienionych cech odnosi się do społ. relacji w obszarze prywatnym, druga natomiast do problemu tożsamości człowieka.

P. BERGER Der Zwang zar Hdresie, Frankfurt a.M, 1980; J. MARIAŃSKI Religia i Kościół w społeczeństwie pluralistycznym, Lublin 1993; T. LUCKMANN Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie, Kraków 1996; P. BERGER Święty Baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, Kraków 1997.

selekcja szkolna [łac. selectio 'dobór’), ogół procesów, które powodują różnicowanie się dróg i szans kształcenia osób na różnych

i i/rzL-blach szkolnictwa ze względu na ich ukieślone cechy, kwalifikacje, środowisko liiichodzenia; występują dwa rodzaje selekcji negatywna, na którą składają się straty n/kolne i analfabetyzm oraz selekcja pozy-lywna, stwarzająca korzystne warunki dla ot-w.ucia jednostkom drogi do wyższego wy-Mztałcenia i obejmująca uczniów promowanych, abiturientów, olimpijczyków czy stypendystów ze względu na wyniki w nauce. ii /.różnicowaniu dróg przejścia jednostek I grup przez „drabinę” szkolną informują wskaźniki selekcji szkolnej; s.sz. staje się jednym z czynników pionowej i poziomej ruchliwości spoi., zapewniając lub ograniczając ilzieciom i młodzieży zachowanie pozycji społeczne] ich rodziców lub jej zmianę; skutkiem s.sz. jest segregowanie, degradacja bądź awans spoi. uczniów.

II.sz. spełnia następujące funkcje; 1} kanalizacji, 2) homogenizacji i 3) deklasacji. Pierwsza /, nich polega na tym, że do szkól o określonym standardzie oczekiwań wobec kandyda-liiw trafiają uczniowie o odpowiadającym im poziomie kompetencji poznawczych; szkoły niżnią się zatem swoją otwartością, dostępnością, atrakcyjnością i stopniem trudności, funkcja homogenizacji polega na upodobnie-nieniu się do siebie uczniów z różnych grup upoi. w wyniku dostania się do danej placówki oświatowej. Deklasacja społeczna dotyczy obniżenia jakości własnej grupy spoi. w wyniku negatywnej s.sz. Szkoły wzmagają procesy selekcyjne poprzez wpływanie na dobór uczniów, ograniczając liczbę miejsc i wprowadzając wysokie wymagania egzaminacyjne. Rzutują tym samym na przebieg i jakość dalszej edukacji szkolnej uczniów.

S.sz. może być procesem spontanicznym i nie kontrolowanym bądź też celowo organizowanym w celu: 1) wzmocnienia szans edukacyjnych dzieci z środowisk upośledzonych spoi. (np. stosowanie preferencyjnych punktów dla kandydatów do szkół wyższych ze środowisk wiejskich, tworzenie w szkołach klas wyrównawczych dla dzieci z trudnościami w uczeniu się, organizowanie systemu orientaqi zawodowej) lub 2) wspierania dzieci wysoce uzdolnionych (np. organizowanie konkursów i olimpiad przedmiotowych, mających na celu wyłonienie uczniów najzdolniejszych, przyznawanie stypendiów za wyniki w nauce, łączenie się szkól o najwyższym wskaźniku selekcji pozytywnej w ruch szkól twórczych, elitarnych). Na s.sz. wpływają: 1) uwarunkowania wewnątrzsystemowe w oświacie, 2) uwarunkowania wewnątrz-szkolne, 3) środowisko samych uczniów (po

ziom ich motywacji do kształcenia, poziom aspiracji edukacyjnych ich rodziców).

M. KOZAKIEWICZ Skolaryzacja młodzieży polskiej, Warszawa 1976; Efektywność systemu oświaty. Kryteria oceny i wynikfbadań, red. A. Bogaj, Warszawa 1985; Z. KWIECIŃSKI Dynamika funkcjonowania szkoły, Warszawa 1990; M. SZYMAŃSKI Selekcyjne funkcje szkolnictwa a struktura społeczna, Warszawa 1996.

seminarium [łac. seminarium 'szkółka roślin’ od semen 'nasienie’], w szkole wyższej zajęcia dydakt. dla studentów starszych lat prowadzone zwykle przez profesora, umożliwiające głębsze poznanie wybranej dziedziny wiedzy oraz opanowanie reguł nauk. postępowania badawczego; metoda seminaryjna polega na samodzielnym opracowywaniu wybranych zagadnień oraz ich przedstawianiu i dyskutowaniu w gronie uczestników s.; także rodzaj konferencji, kursu czy szkolenia.

seminarium nauczycielskie, dawniej zakład kształcenia nauczycieli; w okresie międzywojennym w Polsce działały 5-letnie s., do których przyjmowano kandydatów po ukończeniu szkoły powszechnej; kształciły nauczycieli dla szkół powszechnych, nie dawały prawa wstępu na wyższą uczelnię; zniesione na mocy ustawy z 1932, w ich miejsce tworzono 3-letnie licea pedag. na podbudowie 4-letniego gimnazjum.

senat [łac. senatus 'rada starszych’), najwyższy kolegialny organ uczelni; w skład senatu wchodzą: rektor jako przewodn., prorektorzy, dziekani, przedstawiciele wszystkich grup nauczycieli akad. i pracowników nie będących nauczycielami oraz studentów (wybrani w proporcjach określanych przez statut uczelni), dyrektor adm. i dyr. biblioteki głównej; do kompetencji senatu należy: ustalanie ogólnych kierunków działalności uczelni, tworzenie i znoszenie, na wniosek rady wydziału, kierunków studiów, uchwalanie planu rzeczowego uczelni oraz ocena i przyjmowanie rocznych sprawozdań rektora, ustalanie pensum dydakt. dla poszczególnych stanowisk, wyrażanie zgody na zawieranie umów z uczelniami zagranicznymi, decyzje dotyczące majątku uczelni, a także nadawanie tytułu doktora honoris causa.

sensualizm [łac. sensualis 'zdolny do odczuwania’]: 1) w filoz. teorii poznania pogląd głoszący, iż poznanie zmysłowe jest warunkiem koniecznym i wystarczającym wiedzy filoz.; 2) w estetyce podejście utożsamiające piękno z przyjemnością; 3) w dydaktyce dążenie do podporządkowania procesu kształcenia poznaniu zmysłowemu, kosztem racjo-