img227 (21)

V

Andreas Huyssen

*

ność siebie i to, że eksponuje (co widać choćby w przestrzennych kompozycjach we Friedericianum) swoje przeświadczenie, iż sztuka potrzebuje królestwa czystości, przestrzeni niezawisłej od tych nieszczęsnych „przymusów i społecznych spaczeń”, jakie musiała znosić^{1 2 3 4 5}.

Ta najnowsza tendencja w nurcie postmodernizmu, którą według mnie ucieleśnia Documenta 7, polega na omal całkowitym pomieszaniu kodów: udaje powrót do tradycji modernistycznej, ale jest antymodernistyczna i zdecydowanie eklektyczna; jawnie porzucając awangardowe troski o nową sztukę w alternatywnym społeczeństwie jest antyawangardowa, ale prezentując najnowsze trendy chce uchodzić za awangardę; do tego jest w jakimś sensie nawet antypostmodernistyczna, skoro rezygnuje z wszelkiej refleksji nad problemami, jakie pierwotnie wywołało wyczerpanie dojrzałego modernizmu, problemami, które sztuka postmodernistyczna w swych lepszych momentach usiłowała formułować w estetyce, a czasami nawet w polityce. Documenta 7 to właściwie doskonała estetyczna gra pozorów: łatwy eklektyzm w połączeniu z estetyczną amnezją i iluzją świetności. To cos w rodzaju postmodernistycznej restauracji oswojonego modernizmu, jakby zdobywanie pola w epoce Ko-hla-Thatcher-Reagana, cos co można porównać do sytuacji z lat 60., kiedy politycy podejmowali zmasowane, zajadłe ataki na kulturę.

Problem

Gdyby nic więcej nie dało się powiedzieć o postmodernizmie, właściwie w ogóle nie byłoby warto podejmować tego tematu.

łasił

•. •

Nad mapą postmodernizmu

457

Równie dobrze mógłbym w tym miejscu przerwać i dołączyć do chóru tych, którzy opłakują utratę poziomu i głoszą datujący się od lat 60. upadek sztuki. Wszelako moja teza będzie inna. Z chwilą, kiedy media zaczęły się podniecać postmodernizmem w architekturze i zjawisko za sprawą sztuki znalazło się w świetle reflektorów, równocześnie długą i skomplikowaną historię postmodernizmu zaczął okrywać mrok. Otóż przesłanką większości moich dalszych rozważań jest, że w pewnym sensie to

w    ...    ...    •    - _m    ^    _^

wszystko, czego przejawem jest dziwactwo, reklamowy lep czcze widowisko, stanowi część z wolna następującej kulturowej transformacji społeczeństw Zachodu, zmiany wrażliwości, dla której termin „postmodernizm” jest, przynajmniej na razie, SifilP ^w pełni adekwatny. Istota i głębokość tej transformacji są dyskusyjne, niemniej jest ona faktem. Nie chcę być źle zrozumia-ny. Nie twierdzę, że są to przemieszczenia całkowite, obej-

fŚŚ$ i ;■

• .....

• ' ■ ■ •• * •

' -■■■■'• • . '

liii

RHhI

. .

PiSi

£

mujące ład kulturalny, społeczny i ekonomiczny². Każde takie

illMll

WM

twierdzenie byłoby stanowczo przesadne. Niemniej, jeśli cho-

- ’ •

dzi o tak istotną sferę, jak nasza kultura, ma miejsce zauważalna

/4v;f*;p4^V-    **    **    ‘

i 7 v zmiana zwyczajów, rodzaju wrażliwości i formacji dyskursyw-nych, która odróżnia zespół postmodernistycznych przekonań, doświadczeń i twierdzeń od tych, jakie charakteryzowały okres poprzedni. Głębszego zbadania wymaga zaś to', czy owa trans-a rzeczywiście wytworzyła w różnych dziedzinach sztuki autentycznie nowe formy artystyczne, czy też głównie powiela techniki i strategie samego modernizmu, wpisując je ponownie

■® w zmieniony kontekst kulturowy.

Oczywiście istnieją uzasadnione przyczyny, dla której wszelkie próby poważnego potraktowania postmodernizmu spotykają

pip:

liliilłi si? ^z takim oporem. Aż kusi, by liczne współczesne przejawy

postmodernizmu zignorować jako oszustwo popełniane na łatwowiernej publiczności przez nowojorski rynek sztuki, na kto-

As

■ ,XT    TT    T\    1    •    tl    T    .    ,

Na ten temat zob. Jameson, Postmodernizm albo..., m. cyt.; Jameson, jak sądzę, przesadza, gdy oceniając to zjawisko próbuje utożsamić postmodernizm z nowym etapem w logice rozwojowej kapitału.

1

Nie zamierzam tu, rzecz jasna, przedstawiać „rzetelnej” oceny wystawy czy

2

wszystkich prezentowanych na niej dzieł. Oczywiste, że interesuje mnie tutaj

3

tylko dramaturgia wystawy, to, w jaki sposób została pomyślana i zaprezen

4

towana publiczności. W sprawie pełniejszego omówienia wystawy Documenta

5

zob. B.H. D. Buchloh, Documenta 7: A Dictionaiy of Receiued Ideas, „October”, 22 (jesień 1982), s. 105-126.