img248 (11)

498 Andreas Huyssen

tycznie, taka opinia, dość rozpowszechniona, aczkolwiek nie zawsze wyraźnie formułowana, podsuwa nam pierwszą wskazówkę co do tego, jak dalece amerykański postmodernizm nadal żyje w cieniu moderny. Bo nie ma żadnych teoretycznych czy historycznych powodów, by współistnienie Nowej Krytyki z wysokim modernizmem podnosić do rangi normy czy dogmatu. Sama równoczesnosć występowania dyskursywnych formacji sztuki oraz krytyki nie oznacza per se, iż muszą się one pokrywać, o ile - oczywiście - granic między nimi nie znosi się celowo, tak jak w literaturze modernistycznej i postmodernistycznej, jak również w dyskursie poststrukturalistycznym.

Bez względu na to, na ile postmodernizm i poststruktura-lizm w USA pokrywają się i zazębiają, to przecież daleko im do identyczności, czy choćby podobieństwa. Nie wątpię, że dyskurs teoretyczny lat 70. miał głęboki wpływ na twórczość znaczącej liczby artystów, zarówno w Europie, jak w Stanach Zjednoczonych. Zastanawia mnie natomiast sposób, w jaki ten wpływ oceniono w USA automatycznie wiążąc go z postmodernizmem i umieszczając tym samym na orbicie pewnego typu dyskursu krytycznego, który kładzie nacisk na radykalne zerwanie i eksponuje brak ciągłości. W rzeczywistości, zarówno we Francji, jak w USA poststrukturalizm jest o wiele bliższy modernizmowi, niż na ogół przypuszczają orędownicy postmodernizmu. Dystansu, jaki faktycznie istnieje pomiędzy krytycznymi dyskursami Nowej Krytyki a poststrukturalizmem (konstelacja właściwa tylko Stanom Zjednoczonym, Francji -nie) nie da się przełożyć na różnice między modernizmem a postmodernizmem. Będę dowodził, że poststrukturalizm jest dyskursem przede wszystkim modernistycznym i dyskursem o modernizmie⁴³ i że jeżeli usytuujemy postmodernizm w post-zupełnie różnych teoretycznych tendencji. Wszelako dla celów niniejszych rozważań różnice można chwilowo wziąć w nawias, by przybliżyć pewne podobieństwa między różnymi poststrukturalistycznymi projektami.

⁴³ W tej części wywodu odwołuję się do pracy Johna Rajchmana o Foucault-cie, Foucaiilr, or the Euds of Modernista, „October” 24 (wiosna 1983), s. 37-62,

'"-A

v • Vj’

1

■

t'.v ^::%y

■ lig • • '•

SR

V v

• ; '•,

.

H

iii

; p • :

it$^:

•» ■.. ■ -

4-    A'rvi^-5

■ AA    AAAl

\ A-A ' '    -

Nad mapą postmodernizmu

lll

§mmw

immm'

499

-i i^llp

a-> AA ¹ ^ m

■ mm ■ ■

' <v;Ą

&3R

wm

m:

temm mm

,d\'7

• -ji |

>"-AVł

m

mm

^> m:.

lilp

■ f-I

| fca

M

■■. r ■• :■■,    • :*r

.

■•..' ■ ■■■■ ■

5 A ■■■

v V- .    ty.

.

• .

l^:    . ‘    • '

i^y\i-

V-V

tóa&

sv „ ..

■

^:4m

\tfĄr ■ :'.Vx&

il

mm

' • .

‘ "liii

/';■ i-y

'•-'A    ••

-

w,

;>.v-

JiiSfl

■-v-X ;''■>\ćV--4vrv.-i.

.;. rV*"■'•

J'V . V> -*$»? i -• >:

i •

C,

^if

v.

..<y/W^;

li

tSią

•■I"'

JP

li

-A'¹

ppUfllf . ■

'

H

■ A

.Ml

4;y,v^

• ^

'

. '-im'

•■'W*

■W;

¹ -

li

>lv

■ l ■ ' .:

im-mm t-v,

.

mm

.....

. •■••■-■•■ • '

mź' .

mmmm¹

• •. ,>y

■:m

I

■ *^:>t $

' mi

m

ąM)

śmm&*

mmm

m ■ a

}■*<:. >‘iA *

iiYr

•; •*:

. mmr

^ lP

.; .• s?l

^:ńm

•.'_vA.r

iitg

.. - ..

m

■ 'm-m

m:W mmk

m

*

mmmm

i .-K AA >'■>■■ .

■- ■-r'

mM-mm

■

"/ • ' ■ , .

i •, 5 .. •• i

^::

• . ■

■

mmmmm

mm ■

i

MM-.,_r .

strukturalizrnie, to musi się okazać, że przecina on drogi różnych form poststrukturalizmu, który w modernizmie odkrył nowe zagadnienia i ponownie wpisał modernizm w formacje dyskursywne naszej epoki.

Postaram się teraz dookreslić swój pogląd, że poststrukturalizm można postrzegać, w znacznej mierze, jako teorię modernizmu. Ograniczę się tutaj jedynie do pewnych kwestii, które wiążą się z moimi rozważaniami na temat konstelacji moder-nizm/postmodernizm w latach 6o. i 70.: do zagadnień estetyz-mu i kultury masowej, subiektywności i płci.

Jeżeli prawdą jest, że postmodernizm to pewien stan historyczny niepowtarzalny na tyle, by go odróżnić od modernizmu, to zastanawia fakt, że dyskurs krytyczny poststrukturalizmu - swymi obsesjami wobec ecriture i pisania, alegorii i retoryki przesuwając rewolucję i politykę w stronę estetyki - tak głęboko tkwi w tradycji modernistycznej, którą - przynajmniej w oczach Amerykanina - ma rzekomo przekraczać. U amerykańskich pisarzy oraz krytyków poststrukturalistów bardzo często spotykamy się z tym, że wyraźnie uprzywilejowują oni estetyczną innowację i eksperyment; że domagają się autorefleksyjnosci, co prawda nie autorskiego podmiotu, lecz tekstu; że z dzieła sztuki i z jego recepcji usuwają życie, rzeczywistość, historię, społeczeństwo i tworzą nową jego autonomię opartą na dawnym pojęciu tekstualnosci, nową sztukę dla sztuki, która - po zarzuceniu wszelkich zobowiązań - ma być jakoby jedynym możliwym rodzajem sztuki. Pogląd, że podmiot jest ukonstytuowany w języku i że nie istnieje nic poza tekstem, doprowadził do uprzywilejowania estetyki i lingwistyki, czemu estetyzm zawsze sprzyjał, żeby usprawiedliwić swoje imperialistyczne roszczenia. Lista tego, co już niemożliwe (realizm, przedstawianie, podmiotowość, historia itd., itd.) jest tak samo

oraz do rozważań Jochena Schulte-Sasse’a o Derridzie jako teoretyku modernizmu we wstępie do książki P. Burgera, Thcoiy of the Auanf-garde, Minneapolis 1984, ss. vii-xlvii.

Wśz •m

■ •/•■' .ł;. •'•: -■

; • V' 4-

V>:.

W

bw.t

■ mh

yĄmtz

m

■■ ‘jssR

m

mm..-

m

N:¹"'