Znaczenie instytucji we współczesnej gospodarce
Współczesne rozumienie instytucji
Stabilny, ceniony i powtarzający się wzór zachowania [Huntington 1968, s. 12]
 Instytucje są wytworzonymi przez ludzi ograniczeniami, które kształtują strukturę ludzkich interakcji
[North2006, s. 554]:
ć%Ograniczenia formalne (np. reguły, prawa, konstytucje)
ć%Ograniczenia nieformalne (np. konwencje, normy zachowań)
ć%Sposoby ich narzucania i egzekwowania
Rozumienie instytucji
Instytucje to określony zestaw formalnych inieformalnych ograniczeń zachowań, procedur oraz norm
zachowań, dzięki którym możliwe jest wyznaczenie granic tworzenia i egzekwowania zasad i regulacji,
warunkujących relacje pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami
Instytucją nie będą indywidualne przyzwyczajenia i nawyki, choćby miały miejsce podczas wykonywania
standardowych procedur operacyjnych
Zagadnienia interesujące współczesnych instytucjonalistów
Zainteresowanie pojęciem instytucji (podejście do instytucji, powstawanie, funkcjonowanie i wpływ instytucji
na procesy społeczno-gospodarcze)
Zmiany instytucjonalne (m.in. tempo i charakter zmian, upadek instytucji)
Interakcje instytucji z graczami (organizacjami i jednostkami)
Geneza ekonomii instytucjonalnej
Za założycieli tego nurtu uważa się trzech badaczy: T. Veblena, J. R. Commonsaoraz W. Mitchella
Pierwsze użycie terminu  instytucja w literaturze ekonomicznej miało miejsce w 1918 r. na konferencji
American EconomyReview
W. H. Hamilton wygłosił wówczas referat pt.  The InstitutionalApproachto EconomicTheory . Argumentował
wnim, że w ekonomii należy zwrócić uwagę na znaczenie instytucji
Od tego momentu krótkotrwały rozkwit rozpatrywania zjawisk ekonomicznych w kontekście instytucjonalnym
Współczesne odrodzenie ekonomii instytucjonalnej
Przełom XX i XXI w.
Przyczyny wynikajÄ…ce z praktyki ekonomicznej (reformy ustrojowe w krajach o gospodarkach centralnie
zarządzanych, przemiany na rynkach wschodzących, np. wChinach, kryzys finansowy końca pierwszego
dziesięciolecia XXI w.)
Zmiany zachodzące w ekonomii głównego nurtu (brak sukcesów ekonomii neoklasycznej i tej wywodzącej się z
tradycji keynesowskiej w zakresie eksplantacji ipredykcji zjawisk gospodarczych)
Dwa nurty współczesnej ekonomii instytucjonalnej
Neoinstytucjonalizm, nawiązujący do  starej ekonomii instytucjonalnej (w kontekście nauki ekonomii 
ekonomia neoinstytucjonalna)
Nowy instytucjonalizm (w kontekście nauki ekonomii  nowa ekonomia instytucjonalna nawiązująca do
ekonomii neoklasycznej)
Dwa istotne założenia:
ć%Znaczenie instytucji dla badań ekonomicznych
ć%Wykorzystanie narzędzi ekonomicznych do eksploracji uwarunkowań instytucjonalnych
Umiejscowienie NEI w ekonomii
Cztery poziomy analizy w ramach nauk społecznych zaproponowane przez O. E. Williamsona:
ć%Otoczenie społeczne
ć%Otoczenie instytucjonalne
ć%Instytucje
ć%Problemy alokacji zasobów oraz zatrudnienia
Przedmiot zainteresowania NEI
Przedmiotem zainteresowań nowej ekonomii instytucjonalnej są przede wszystkim procesy zachodzące na
poziomach 2. i 3
Ten nurt badawczy koncentruje się więc na otoczeniu instytucjonalnym oraz instytucjach zajmujących się
procesami współzarządzania
Geneza pojęcia koszty transakcyjne
Arystoteles, A. Smith koszty transportu ograniczające możliwości prowadzenia handlu oraz różnice w cenach
tych samych produktów w różnych krajach
Przełom XIX i XX w.:  tarcie  przeszkody przy ustalaniu cen między nabywcą a sprzedawcą
Konieczność uwzględnienia  tarcia w teoriach ekonomicznych doprowadziło do powstawania sformułowania
 koszty transakcyjne [Hardt2009]
Geneza pojęcia koszty transakcyjne
Lata 70. XX w.  powrót do wcześniej niedocenianych, przedwojennych badań R. Coase a
R. Coasezastanawiał się, dlaczego w gospodarce wolnorynkowej robotnik nie sprzedaje produktów i usług
bezpośrednio na rynku, lecz staje się podwładnym zarządzającego przedsiębiorstwem
R. Coasedoszedł do wniosku, że ci ostatni unikają kosztów niektórych negocjacji oraz szacowania cen
transakcji. W rezultacie forma organizacyjna, którą jest przedsiębiorstwo, wypiera układ rynkowy. Zarazem
rosną jednak koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa i odsłaniają się granice jego ekspansji
Teoria kosztów transakcyjnych
Lata 70. XX w.  O. E. Williamson kontynuator myśli R. Coase a
Zajmował się m.in. znaczeniem oszczędności oraz form organizacyjnych w procesach kontraktowania
Zauważył on, że osiągnięcie wspomnianych oszczędności jest możliwe dzięki powiązaniu różniących się
atrybutami transakcji ze strukturami zarzÄ…dzania
Teoria kosztów transakcyjnych
Ceny nie dajÄ… wystarczajÄ…cych informacji na rynku
W zwiÄ…zku z tym pojawia siÄ™ zainteresowanie instytucjami rynkowymi
Oszczędzania kosztów transakcyjnych jest głównym celem i skutkiem funkcjonowania ekonomicznych
instytucji kapitalizmu
Pojawia się zatem różne pośrednie między rynkiem a przedsiębiorstwem formy organizacyjne (np. venture
capital, seedcapital, PPP)
Rodzaje kosztów transakcyjnych
Koszty transakcyjne ex ante(koszty projektowania, negocjowania i zabezpieczania umowy), które są związane
z rodzajem wytwarzanych dóbr i usług
Koszty transakcyjne ex post(koszty niedostosowania, koszty renegocjacji, koszty założenia i koszty bieżące
związane ze strukturami zarządzania rozstrzygającymi spory, koszty składowania zabezpieczającego wykonanie
zobowiązań), które mogą być rozumiane jako koszty utworzenia, zarządzania i operowania strukturą
[Williamson1998, s. 389-390]
Alternatywne mierniki rozwoju społecznego
Plan prezentacji
Wybrane miary rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie kraju
Wybrane miary rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie jednostek terytorialnych
Inne z
ródła danych służące ocenie wybranych aspektów dot. rozwoju
Miary rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju
Produkt Krajowy Brutto (PKB)
Miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze na terytorium danego kraju
Miara aktywności gospodarczej
Dobry wskaz
nik ogólnego kierunku postępu społeczno-gospodarczego
Nie uwzględnia różnych aspektów rozwoju społeczno-gospodarczego (np. z zakresu edukacji i zdrowia)
Inne niż PKB miary rozwoju  przykłady syntetycznych wskaz
ników
PKB wg PPS: USA, Chiny, Indie, Japonia, Niemcy, Rosja, Brazylia, W. Brytania, Francja
Wskaz
nik Szczęśliwej Planety (ang. Happy Planet Index HPI)  w jakim stopniu ludzkie życie można określić
jako szczęśliwe i długie w stosunku do kosztów środowiskowych
Wskaz
nik Żyjącej Planety (ang. LivingPlanet Index LPI)  miara stanu różnorodności biologicznej
Wielowymiarowy Wskaz
nik Ubóstwa (ang. TheMultidimensionalPovertyIndex MPI)  uwzględnia się aspekty
związane ze zdrowiem, edukacją oraz standardem życia (jak HDI)
Wskaz
nik Rozwoju Społecznego (ang. HumanDevelopment Index, HDI)
Wskaz
nik Szczęśliwej Planety
rednia trzech wskaz
ników:
ć%Subiektywna satysfakcja z życia
ć%Oczekiwana długość życia
ć%Ślad ekologiczny na osobę
HPI: Kostaryka, Wietnam, Kolumbia, Belize, salwator
Wskaz
nik Rozwoju Społecznego (HDI)
Wskaz
nik Rozwoju Społecznego jako odpowiedz
na niedostatek informacji, które dostarcza PKB
HDI Å‚Ä…czy PKB z miarami dot. zdrowia i poziomu edukacji
Za pomocÄ… HDI i pokrewnych wskaz
ników można mierzyć poziom rozwoju na poziomie krajowym,
regionalnym i lokalnym
Wskaz
nik Rozwoju Społecznego (HDI)
Miara rozwoju społecznego zaproponowana przez dwóch ekonomistów: Pakistańczyka Mahbubaul Haqaoraz
hindusa AmartyaSena
1990 r.  publikacja pierwszego raportu o rozwoju społecznym UNDP
HDI wskazuje wskazując kluczowe kwestie, które powinny być wspierane przez państwo: warunki życia,
poziom edukacji oraz zdrowie obywateli
Wskaz
nik Rozwoju Społecznego (HDI)
Pomiar trzech istotnych elementów życia odzwierciedlających rozwój społeczny:
ć%Długości życia (zdrowie),
ć%Wiedzy (edukacja)
ć%Standardu godnego życia (poziom dochodu  zamożności)
Od 1990 r. indeks modyfikowany, ale podstawy pozostały bez zmian
Wskaz
nik Rozwoju Społecznego (HDI)
Wskaz
niki tworzÄ…ce indeks HDI:
ć%Oczekiwana długość życia w momencie urodzenia
ć%Wskaz
nik edukacji:
średnia liczba lat edukacji odbytej przez osoby w wieku 25 lat i starsze
oczekiwana liczba lat edukacji dla 5-letnich dzieci rozpoczynających proces kształcenia
ć%Dochód narodowy na 1 mieszkańca w USD według parytetu siły nabywczej (PPP $)
Wskaz
nik Rozwoju Społecznego (HDI)
Obliczanie HDI:
ć%Średnia geometryczna trzech tworzących go wskaz
ników
ć% =pierw 3 st ( " " )
4 grupy krajów:
ć%Bardzo wysoki poziom rozwoju społecznego
ć%Wysoki poziom rozwoju społecznego
ć%Przeciętny poziom rozwoju społecznego
ć%Niski poziom rozwoju społecznego
Norwegia, Australia, USA, Holandia, Niemcy
Mierniki rozwoju na poziomie terytorialnym
Omawiane wcześniej wskaz
niki (za wyjÄ…tkiem PKB) nie odnoszÄ… siÄ™ do rozwoju na poziomie regionalnym i
lokalnym
Miary rozwoju jednostek terytorialnych
Wskaz
nik na poziomie regionalnym i lokalnym
Wskaz
nik Lokalnego Rozwoju Społecznego (LHDI)
Ang. LocalHuman Development Index  wskaz
nik wykorzystywany do mierzenia poziomu rozwoju społecznego
na szczeblu lokalnym i regionalnym
W Polsce LHDI publikowany na poziomie województw i powiatów
Wskaz
nik Lokalnego Rozwoju Społecznego (LHDI)
Nieco zmodyfikowany w stosunku do HDI, ale bada te same wymiary rozwoju
Składa się z trzech wskaz
ników cząstkowych, które odzwierciedlają trzy wymiary rozwoju: zdrowie, edukacja,
zamożność
LHDI -zdrowie
Wskaz
nik zdrowia:
Wskaz
nik przeciętnego trwania życia (oczekiwane trwanie życia noworodka)
Zagregowany współczynnik zgonów (zagregowany współczynnik zgonów z powodu nowotworów i chorób
układu krążenia)
LHDI -edukacja
Wskaz
nik edukacji:
Wskaz
nik edukacji przedszkolnej (odsetek dzieci w edukacji przedszkolnej: przedział wiekowy 3 4 lata)
Wskaz
nik wyników egzaminu gimnazjalnego (średnia z wyników egzaminu gimnazjalnego: tylko dla części
matematyczno-przyrodniczej)
LHDI -zamożność
Wskaz
nik zamożności:
Średni poziom zamożności mieszkańców mierzony np. przy wykorzystaniu danych o przeciętnych miesięcznym
dochodzie rozporzÄ…dzalnym na 1 osobÄ™
Woj.: Mazowieckie, Małopolskie, pomorskie, wielkopolskie
Pow.:Warszawa, piaseczyński, pruszkowski,warszawski zachodni, krakow,poznan rzeszow,
Pow2:piotrkowski, ostrołęcki, włoszczowski, nowomiejski, makowski
Inne z
ródła danych służące ocenie aspektów rozwoju
y
ródła danych
Instytucje gromadzące i przetwarzające dane (np. GUS, EUROSTAT, OECD)  wcześniejsze zajęcia
Poza danymi generowanymi przez te instytucje z
ródłami informacji dot. danego obszaru (sektora) mogą być
m. in.:
ć%Projekty badawcze (np. ESPON)
ć%Rankingi międzynarodowe (np. ranking innowacyjności European Regional Innovation Scoreboard)
ć%Rankingi krajowe (np. atrakcyjność inwestycyjna regionów, szkoły wyższe, firmy innowacyjne, wyniki
egzaminów w szkołach ponadpodstawowych)
ESPON
Projekt badawczy dot. różnych obszarów (sektorów) przede wszystkim w państwach UE
ESPON 111. Potential for polycentric development in Europe. Project report:
ć%Ranga zespołu miejskiego według badań ESPON
ć%Europejskie Metropolitalne Obszary Wzrostu (MEGAs)
ć%Węzły globalne (paryz, londyn)
ć%Kategoria I  Motory Europy (Amsterdam Barcelona Berlin Bruksela Dusseldorf Frankfurt Hamburg Kolonia
Kopenhaga Madryt Mediolan Monachium Rzym Stuttgart Sztokholm Wiedeń Zurych) 17
ć%Kategoria II  Silne MEGAs (Ateny Dublin Genewa Goeteborg Helsinki Manchester Oslo Turyn) 8
ć%Kategoria III  Potencjalne MEGAs (Aarhus Antwerpia Bergen Berno Bilbao Birmingham Bolonia Bratysława
Brema Budapeszt Edynburg Glasgow Lille Lizbona Luksemburg Lyon Malmö Marsylia Neapol Nicea Palma de
Majorka Praga Rotterdam Tuluza Walencja Warszawa) 26
ć%Kategoria IV  Słabe MEGAs (Bordeaux Bukareszt Cork Gdańsk-Gdynia Genua Katowice Kraków Le Havre
Ljubljana A
ódz Porto Poznań Ryga Sewilla Sofia Southampton Szczecin Tallin Timisoara Turku Wilno Wrocław
Valetta ) 23
ESPON 1.2.1., Transport services and networks: territorial trends and basic supply of infrastructure for
territorial cohesion. Project report
ć%Wskaz
nik dostępności transportowej regionów (powietrzna, kolejowa, drogowa, multimodalna)
European Regional Innovation Scoreboard
Wskaz
niki Innowacyjności Regionu
Ranking poziomu innowacyjności regionów unijnych, zbudowany z wykorzystaniem syntetycznego Wskaz
nika
Innowacyjności Regionu (RRSII, RevealedRegionalSummaryInnovationIndex); wskaz
nik ten skonstruowany
został na podstawie siedmiu wskaz
ników  odpowiednio przeliczanych w celu agregacji do poziomu wskaz
nika
syntetycznego
Podwskaz
niki:
ć%pozycja danego regionu w kraju: Wskaz
nik Krajowej Innowacyjności Regionu (RNSII, RegionalNational
SummaryInnovationIndex)
ć%pozycja regionu w Europie: Wskaz
nik Europejskiej Innowacyjności Regionu (REUSII,
RegionalEuropeanSummaryInnovationIndex)
Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski
Coroczny ranking Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową
Atrakcyjność inwestycyjna ogółem, w tym:
ć%Dostępność transportowa
ć%Zasoby i koszty pracy
ć%Rynek zbytu
ć%Infrastruktura gospodarcza
ć%Infrastruktura społeczna
ć%Poziom bezpieczeństwa powszechnego
ć%Aktywność wobec inwestorów
Atrakcyjnosc inwest, slaskie, dolnoslaskie, mazow, małoop,wielko, pomor, zachodniopomo,
Rankingi dot. różnych aspektów działalności gospodarczej
Liczba siedzib największych przedsiębiorstw (Rzeczpospolita)
Rankingu 500 najbardziej innowacyjnych firm (Dziennik Gazeta Prawna)
Ranking wybranych parków technologicznych
Instytucje szkoleniowe zarejestrowane w bazie  Syriusz
Rankingi dot. szkół wyższych
Liczba szkół wyższych w rankingu
ć%Wprost
ć%Rzeczpospolita i Perspektywy
Uczestnictwo w programie Erasmus
ć%Liczba uczelni w regionie uczestniczących wprogramie Erasmus
ć%Liczba wyjazdów studentów
ć%Liczba przyjazdów studentów zagranicznych
Publikacje i cytowania głównych ośrodków akademickich
ć%Wskaz
nik liczby publikacji (ustalany na podstawie  listy filadelfijskiej ) i cytowań na 1 mln mieszkańców:
Uniwersytety
Politechniki
Akademie medyczne
Dane dot. szkół ponadpodstawowych
Wyniki egzaminów końcowych w szkołach ponadpodstawowych
Wyniki egzaminu gimnazjalnego
ć%Średni wynik uczniów wczęści humanistycznej (w %)
ć%Średni wynik uczniów wczęści matematyczno-przyrodniczej (w %)
Zdawalność egzaminu maturalnego (w%przystępujących do egzaminu)
Ranking liceów