Wybrane niemetale
Wodór
glowce IVA: w giel i krzem
Azotowce VA: azot i fosfor
Tlenowce VIA: tlen i siarka
Fluorowce VIIA
1
H
Wodór
I. Charakterystyka ogólna
1. Pierwszy pierwiastek w uk adzie okresowym, atom o najprostszej budowie.
2. Konfiguracja elektronowa pow oki walencyjnej: s1.
3. Elektroujemno 2,2 t.j. bliska redniej arytmetycznej 2,35 skrajnych warto ci w uk adzie
okresowym (Fr 0,7 i F 4,0). Taka elektroujemno sprzyja, podobnie jak dla w gla (2,6),
tworzeniu po cze z wieloma pierwiastkami.
4. Niemetal, g ówny pierwiastek we Wszech wiecie (91 % wszystkich atomów), 9-ty co do
zawarto ci w zewn trznych warstwach Ziemi (0,9 % mas.).
5. Cz steczka dwuatomowa H2 .
6. Tworzy przede wszystkim wi zania kowalencyjne, jonowe wy cznie w wodorkach
jonowych oraz bierze udzia w wi zaniach wodorowych.
7. Stopnie utlenienia +I i du o rzadszy  I.
8. Wodór atomowy jest reduktorem.
2
H
Wodór
II. Otrzymywanie
1. Laboratoryjne
Zn + 2 HCl ZnCl2 + H2
Elektroliza wody.
2. Przemys owe
Konwersja w glowodorów z par wodn :
700 K / katalizator Ni
CH4 + H2O CO + 3H2
CH4 + 2 H2O CO2 + 4 H2
CO + H2O CO2 + H2
Z gazu wodnego. Gaz wodny otrzymuje si
przepuszczaj c par wodn nad roz arzonym
koksem w temperaturze 1500 K:
C + H2O CO + H2
3
H
Wodór
III. W ciwo ci fizyczne
1. Gaz bezbarwny, bez zapachu i smaku, bardzo s abo rozpuszczalny w wodzie, najl ejszy
gaz (14 razy l ejszy od powietrza), najwi ksza szybko dyfuzji dla gazów.
2. Skroplony jest bezbarwn ciecz : t.w.= 20 K; t.t. = 14 K (tylko 6 stopni ró nicy).
3. Sk ad izotopowy:
1
prot H - prawie 100 % mas. w wodorze naturalnym
1
2
deuter D - tylko 1.6 × 10-2 % mas., izotop trwa y
1
3
tryt T - tylko 10-16 % mas., izotop nietrwa y  promieniotwórczy
1

3
T 3 He okres po owicznego rozpadu 12,5 roku
2
1
4
H
Wodór
4. Odmiany orto i para (oddzia ywanie spinowych momentów magnetycznych j der).
ortowodór parawodór
bogatszy energetycznie ubo szy energetycznie
298 K 75 % 25 %
20 K ok. 100 %
5. Du a rozpuszczalno wodoru w niektórych metalach
G bka palladowa  porowaty Pd wch ania 800 razy wi ksz obj to wodoru ni obj to
asna.
Dyfuzja (efuzja) przez blach palladow  filtr do oddzielania wodoru.
5
H
Wodór
IV. ciwo ci chemiczne
1. Wodór w temperaturze pokojowej reaguje z F2,
przy na wietlaniu z Cl2 (reakcja rodnikowa).
2. W podwy szonej temperaturze reaguje z licznymi
niemetalami oraz z aktywnymi metalami (Li, Na, Ca).
3. Reakcja z tlenem: 2 H2 + O2 2 H2O + H H = -286 kJ/mol
jest silnie egzotermiczna, lecz w tempraturze pokojowej praktycznie nie zachodzi. Zap on
(wybuch) nast puje w temperaturze 720 K, szczególnie silny dla tzw. mieszaniny
piorunuj cej 2 : 1.
4. Wodór cz steczkowy jest silnym reduktorem w podwy szonej temperaturze, np. redukuje
tlenki metali: 420 K
CuO + H2 Cu + H2O
6
H
Wodór
4. Jony
a) jon wodorowy H+ (j dro atomu wodoru) jest najmniejszym znanym kationem,
r = 1,5 × 10-5 Å (1 Å = 10-10 m);
w sieci krystalicznej wyst puje w postaci jonu oksoniowego H3O+, np. w monohydracie
kwasu chlorowego (VII), t.j. w HClO4·H2O ;
trwa y w roztworach wodnych, gdzie wyst puje w postaci jonu oksoniowego H3O+ (H9O4+)
b) jon wodorkowy H- (o konfiguracji elektronowej He) jest znacznie wi kszy ni wodorowy,
r = 2,1 Š; wyst puje w sieci krystalicznej wodorków jonowych; nietrwa y w roztworach
wodnych, gdzie ulega reakcji dysproporcjonacji, która mo e by równie traktowana jako
reakcja zasada/kwas w sensie Brłnsteda:
-I +I 0
jonowo H- + H2O H2 + OH-
cz steczkowo NaH + H2O H2 + NaOH
5. Wodorki (by y ju omawiane): jonowe, kowalencyjne i niestechiometryczne (metali
przej ciowych).
6. Woda jest najwa niejszym rozpuszczalnikiem (patrz omówione wcze niej wi zania
wodorowe).
7
H
Wodór
7. Wodór atomowy
a) wykorzystanie w palnikach wodorowych Zn + 2HCl ZnCl2 + 2H
b) wodór in statu nascendi i jego w ciwo ci
redukcyjne.
Mo na wykry nawet
10-4 mg arsenu.
8
H
Wodór
ITER (International Thermonuclear
Experimental Reactor) ac. droga) 
mi dzynarodowy projekt badawczy,
8. Zastosowania przemys owe
którego celem jest zbadanie
a) do syntezy amoniaku metod Habera-Boscha:
mo liwo ci produkowania na wielk
skal energii z fuzji termoj drowej.
3 H2 + N2 2 NH3
http://www.iter.org/
Warunki: T = 800 K, p = 100  1000 atm,
katalizator Fe z dodatkiem aktywatorów.
b) reakcje uwodornienia, np. t uszczów ciek ych
c) synteza organiczna, kat.
np. R2C=CH2 + CO + H2 R2CH-CH2-CHO
d) paliwa, perspektywicznie w energetyce termoj drowej.
2 3 1
H 2H 2 He 0n 3,27 MeV
1 1
FUZJA DEUTEROWA
2
H 2H 3H 1H 4,03 MeV
1 1 1 1
FUZJA DEUTEROWO-
2 1
TOKAMAK
TOKAMAK
H 3H 4He 0n 17,59 MeV
TRYTOWA
1 1 2
Eksperymentalny
Eksperymentalny
reaktor termoj drowy
reaktor termoj drowy
e) paliwowe ogniwa wodorowe jako ród a pr du.
Cadarache (FR) 2016
Cadarache (FR) 2016
9
 glowce
1. Grupa IVA (14)  nas najbardziej b interesowa C i Si.
2. Konfiguracja elektronowa pow oki walencyjnej: s2p2 .
3. Elektroujemno ci Paulinga:
C 2,6, Si 1,9, Ge 2,0, Sn 1,9, Pb 2,1
4. C  niemetal
Si, Ge  pó metale
Sn, Pb  metale
5. Kryszta y kowalencyjne (grafit, diament), molekularne (fulleren-60), metaliczne (Sn, Pb).
6. Ma a aktywno w stanie pierwiastkowym.
7. Typ wi za i hybrydyzacja:
Dominuj wi zania kowalencyjne, zw aszcza dla C i Si. Hybrydyzacja C: sp, sp2 i sp3
(ju omówiono). Si ma dost pne tak e orbitale d, wi c bior one udzia w hybrydyzacji,
np. sp3d2 w [SiF6]2-.
10
 glowce
Pojedyncze wi zanie C-C ma du energi 347 kJ/mol, wi c w giel wykazuje siln
tendencj do tworzenia prostych, rozga zionych i zamkni tych w pier cienie
cuchów. Poza tym  lubi tworzy wi zania wielokrotne  podwójne i potrójne. Silne
te s wi zania z H (414 kJ/mol) i O (360 kJ/mol), wi c czy si ch tnie z tymi
pierwiastkami. Po czenia bazuj ce na wi zaniach C-C, C=C, C C, C-H, C=O i C-O- s
podstaw chemii organicznej.
Krzem w przyrodzie nieo ywionej odgrywa podobn rol jak w giel w biochemii.
Wi zanie Si-Si (226 kJ/mol) jest wyra nie s absze ni wi zanie C-C, wi c krzem nie
tworzy po cze cuchowych bezpo rednio jak w giel. Wykorzystuje natomiast mostki
tlenowe, gdy wi zanie Si-O ma szczególnie wysok energi (464 kJ/mol). Si tworzy
wi c liczne po czenia zawieraj ce tetraedr SiO44-, czyli krzemiany oraz dodatkowo z Al
 glinokrzemiany.
11
 glowce
8. Jony:
glowce nie maj tendencji do tworzenia jonów ujemnych. Tylko w giel tworzy z
typowymi metalami jonowe w gliki, np. acetylenki CaC2 i Na2C2, w których sieci
krystalicznej wyst puj aniony C22-.
Jony dodatnie tworz szczególnie Sn i Pb. Sn2+ i Pb2+ istniej w roztworach i w sieci
krystalicznej. Sn4+ i Pb4+ istniej w roztworach w jonach kompleksowych, np. [Sn(OH)6]2-
i [Pb(OH)6]2-, oraz w sieci krystalicznej.
9. Stopnie utlenienia:
W giel ma formalne stopnie utlenienia od +IV do  IV.
Pozosta e pierwiastki maj stopnie utlenienia +II i +IV.
Trwa stopnia utlenienia +II ro nie, a +IV maleje, ze wzrostem liczby atomowej w
grupie.
10. W ciwo ci redoks:
W stanie pierwiastkowym s reduktorami, szczególnie w giel.
W zwi zkach na stopniu utlenienia +II s reduktorami, np. CO jest silnym reduktorem,
tak e jon Sn2+.
W zwi zkach na stopniu utlenienia +IV s utleniaczami, np. PbO2 (CO2 jest utleniaczem
tylko wobec silnych reduktorów).
12
C
giel: formy alotropowe
18-ty pierwiastek co do zawarto ci w zewn trznych warstwach Ziemi (0,02 % mas.).
Wyst powanie w przyrodzie: organizmy ywe, w gle kopalne, ropa naftowa, gaz
ziemny, minera y w glanowe (wapie ), CO2 w powietrzu (0,03 % obj.).
Najwa niejsze formy alotropowe: diament i grafit (ju omówione) oraz fulereny.
Fuleren-60
o
Kryszta y molekularne; izolator; temp top. > 800 C  sublimuje (dla porównania temp. top.
o
diamentu i grafitu ok. 3600 C); rozpuszczalny w rozpuszczalnikach aromatycznych (barwa
purpurowa), chlorowcopochodnych i CS2, nierozpuszczalny w wodzie.
13
C
Fulereny
Alotropowa odmiana w gla zbudowana z cz steczek o wzorze ogólnym C20+2m.
Cz steczka zawiera 12 pier cieni 5-cz onowych i
m pier cieni 6-cz onowych .
Najtrwalszy jest fuleren-60 o wzorze C60, który zawiera 12 i
20 . Ka dy pier cie otoczony jest pi cioma pier cieniami
, a wi c C60 przypomina pi futbolow o rednicy 7 Å.
Wszystkie atomy w gla w cz steczce s równocenne, maj
hybrydyzacj zbli on do sp2 a orbitale 2pz nak adaj si , umo liwiaj c sprz enie elektronów
. Fuleren-60 jest czarnym cia em sta ym, dobrze rozpuszczalnym w aromatycznych
rozpuszczalnikach organicznych.
Fuleren-60 odkryli w 1985 r. Kroto, Heath, O Brien, Curl i Smalley, badaj c spektrometri mas
produkty odparowywania grafitu promieniem lasera w pró ni.
14
C
Fulereny
Nazwa fuleren pochodzi od nazwiska ameryka skiego konstruktora i matematyka Richarda
Buckminstera Fullera (1895 - 1983), który pracowa nad konstrukcj i wykorzystaniem kopu
geodezyjnych, sk adaj cych si z a urowej siatki eber pokrytych lekkim materia em. R. B.
Fuller by autorem wielu ameryka skich pawilonów na wystawach mi dzynarodowych.
W 1990 r. Krätschmer i in. opublikowali metod otrzymywania
fulerenów w uku elektrycznym pomi dzy elektrodami grafitowymi
umieszczonymi w atmosferze gazu oboj tnego. Otrzymana sadza
jest ekstrahowana benzenem. Ekstrakt, który zawiera g ownie C60,
kilka % molowych C70 i znikome ilo ci wy szych fulerenów, jest
nast pnie analizowany chromatograficznie.
Prof. Harold Kroto
Cz steczka C70 przypomina pi do rugby (12 + 25 ). Zawiera 5 rodzajów atomów w gla
w stosunku liczbowym 10 : 10 : 20 : 20 : 10.
Za odkrycie fulerenu-60 Curl, Kroto i Smalley otrzymali w 1996 r. nagrod Nobla z chemii.
15
C
Wy sze fulereny, nanorurki, w giel szklisty, nanopianka, ADNR
giel szklisty  jeszcze
Nanorurka
jedna forma alotropowa C,
glowa
otrzymana w 1960 r. przez
specjaln obróbk termiczn
o
celulozy w 3000 C.
Zastosowanie: elektrody do
analizy elektrochemicznej.
C540
Aggregated diamond
nanorods (ADNR) 
najtwardszy znany materia
Ferromagnetyzm przez 1 dzie w temp. 298 K; stabilny
zsyntetyzowany w 2005 r.
magnes < 90 K ! (rok odkrycia: 1997; ablacja laserem
(C60, 20 GPa, 2500 K).
impulsowym szklistego w gla w rozrzedzonym Ar).
16
C
Fulereny: zastosowania medyczne
Metanofulereny aktywne biologicznie, oddzia uj na wirusy, bakterie, enzymy i ywe
komórki.
Fulereny s zwi zkami hydrofobowymi, st d pomys zastosowania ich do blokowania
aktywno ci wirusa HIV, odpowiedzialnego za szerzenie choroby AIDS. Po
przeprowadzeniu symulacji komputerowych przez Friedmana, okaza o si , e enzym
czynny wirusa ma kszta t zbli ony do otwartego na obu ko cach cylindra o rednicy
niewiele wi kszej ni rednica C60. Wewn trzna cz cylindra prawie ca kowicie
wype niona jest hydrofobowymi aminokwasami, poza dwoma resztkami kwasu
asparaginowego tworz cego centra aktywne enzymu. W ciwo ci hydrofobowe
sprawiaj , e mo liwe jest wyst pienie silnego oddzia ywania si van der Waalsa mi dzy
cz steczk a miejscem aktywnym enzymu. C60 mo e w lizgn si do rodka cylindra i
zablokowa aktywno HIV. Po opracowaniu pochodnej fulerenu rozpuszczalnej w
wodzie uda o si potwierdzi teori do wiadczeniami. Okaza o si , e ju przy ma ych
st eniach molowych fuleren blokuje enzym czynny HIV.
17
C
Fulereny: nanotechnologia
Yasuhiro Shirai et al.,  Directional Control in Thermally Driven
Single-Molecule Nanocars , Nano Lett. 5 (11), 2330 (2005).
18
C
Fulereny: nanotechnologia
Yasuhiro Shirai et al.,  Directional Control in Thermally Driven
Single-Molecule Nanocars , Nano Lett. 5 (11), 2330 (2005).
19
C
Grafeny
Za badania grafenu Andriej Gejm i Konstantin
Nowosio ow (University of Manchester) otrzymali w
roku 2010 Nagrod Nobla w dziedzinie fizyki.
Obraz grafenu zrobiony
mikroskopem STM
Grafit jest zbudowany z
warstw grafenowych.
ciwo ci: bardzo dobry przewodnik
ciep a i elektryczno ci; przezroczysty dla
wiat a; 100 razy mocniejszy ni stal, a
zarazem tak elastyczny, e mo na go bez
szkody rozci gn o 20 procent.
Zastosowania: elektronika, in ynieria
materia owa, materia modelowy do bada
Jong-Hyun Ahn and Byung Hee Hong
w zakresie nowoczesnej fizyki.
(Sungkyunkwan University, Korea P d.)
20
C
ciwo ci chemiczne w gla w stanie pierwiastkowym
1. Ma o aktywny
2. Spala si w wysokiej temperaturze do:
ditlenku w gla, przy pe nym dost pie tlenu,
tlenku w gla, przy ograniczonym dost pie tlenu.
3. W ciwo ci redukcyjne w wysokiej temperaturze (redukcja tlenków metali do
metalu; redukcja pary wodnej gaz wodny).
C C
4. Tworzenie w glików:
Ca
2500 K
CaO (wapno palone) + 3C (koks) CaC2 (karbid) + CO
CaC2 + 2H2O Ca(OH)2 + HC CH
bia e cia o sta e
1300 K
CaC2 + N2 C + CaCN2 (cyjanamid wapnia)
2300 K
SiO2 (piasek) + 2C (koks) CO2 + SiC (karborund)
.
Karborund  bardzo twarde cia o sta e o strukturze
krystalicznej diamentu.
21
C
Nieorganiczne zwi zki w gla
1. Tlenek w gla
Wkraplanie kwasu mrówkowego
-H2O
do gor cego, st . H2SO4
1.1. Otrzymywanie: HCOOH CO
1.2. W ciwo ci fizyczne: gaz bezbarwny, bezwonny, silnie truj cy (znacznie silniej
wi zany przez hemoglobin ni tlen molekularny), nierozpuszczalny w wodzie, nie
jest bezwodnikiem.
1.3. Wykrywanie:
sensory elektrochemiczne (wykrywacze czadu)
st . amoniakalny roztwór CuCl:
CuCl + CO + 2H2O CuCl" CO" 2H2O bezbarwne kryszta y
1.4. W ciwo ci chemiczne
II II IV 0
Redukcyjne: CO + PdCl2 + H2O CO2 + 2HCl + Pd
CO + NaOH HCOONa mrówczan sodu
wiat o
CO + Cl2 COCl2 fosgen
Tworzenie karbonylków (bezbarwne, toksyczne ciecze):
Ni + 4CO Ni(CO)4 Fe + 5CO Fe(CO)5 Warunki: wysokie T i p.
Ligand w kompleksach: |C O|
22
C
Nieorganiczne zwi zki w gla
Substrat reakcji organicznych:
ci .
CO + 2H2 CH3OH
Fe, Zn
Ni
CO + 3H2 CH4 + H2O
450 K
CO + H2 benzyna syntetyczna Fischera-Tropscha
Co
CHR=CH2 + CO + H2 CH2RCH2CHO aldehyd
CHR=CH2 + CO + H2O CH2RCH2COOH kwas
Sk adnik gazów: generatorowego i wodnego
Generatorowy CO2, CO, N2 CO, H2 Wodny
o
400 C  czysty CO2 (+N2)
C + O2 CO2 roz arzony koks
C + H2O CO + H2
roz arzony koks
ro nie zawarto CO
CO2 + C 2CO
o
900 C  czysty CO (+N2)
powietrze para wodna
23
C
Nieorganiczne zwi zki w gla
2. Ditlenek w gla, kwas w glowy, w glany
2.1. Otrzymywanie CO2:
C + O2 CO2 spalanie w gla
CaCO3 CaO + CO2 wypalanie wapienia
 suchy lód
CaCO3 + 2HCl CaCl2 + H2O + CO2 wapie + silny kwas
2.2. W ciwo ci fizyczne: gaz bezbarwny, bezwonny, nietruj cy ale dusz cy, do
dobrze jak na gaz rozpuszczalny w wodzie, zestalony < -78oC sublimuje
(ch odnictwo), smak kwaskowy (jest bezwodnikiem kwasowym).
2.3. Wykrywanie i oznaczanie CO2
Ca(OH)2 + CO2 CaCO3 + H2O
2.4. W ciwo ci chemiczne CO2
Ma o aktywny, niepalny, dzia a utleniajaco tylko wobec silnych reduktorów:
CO2 + 2Mg 2MgO + C (reakcja z roz arzonym Mg)
Bezwodnik s abego, dwuprotonowego kwasu w glowego H2CO3, istniej cego tylko
w roztworze:
W czystej wodzie w temp. 298 K
tylko 1 % rozpuszczonego CO2
H2CO3 + H2O H3O+ + HCO3- pKa1 = 6.37
jest w formie H2CO3 i produktów
HCO3- + H2O H3O+ + CO32- pKa2 = 10.33
jego dysocjacji.
24
C
Nieorganiczne zwi zki w gla
2.5. W glany i wodorow glany
Rozpuszczalne s tylko w glany litowców i amonu, przy czym ulegaj hydrolizie:
CO32- + H2O HCO3- + OH-
Wodorow glany rozk adaj si podczas ogrzewania:
2NaHCO3 Na2CO3 + H2O + CO2
2.6. Disiarczek w gla i tiow glany
C + S2 CS2 dzia anie par siarki na w giel drzewny
CS2 - toksyczna, mierdz ca ciecz, dobry rozpuszczalnik substancji niepolarnych
K2S + CS2 K2CS3
3. Zwi zki w gla z azotem
3.1. Dicyjan (CN)2  gaz o zapachu gorzkich migda ów, silnie truj cy
Cz steczka liniowa: |N C-C Nl
Otrzymywanie:
Hg(CN)2 ogrzewa Hg + (CN)2
nie
KCN + st . roztwór CuSO4
Cu2+ + 2CN- Cu(CN)2 CuCN + ½ (CN)2
25
C
Nieorganiczne zwi zki w gla
3.2. Cyjanowodór HCN (kwas pruski, cyklon B)
Bezbarwna, nisko wrz ca ciecz (26oC) o zapachu gorzkich migda ów, bardzo
truj ca (LD50 = 1,5 mg/kg cia a).
HCN powstaje w wyniku dzia ania mocnego kwasu na cyjanki.
Z wod daje kwas s abszy od w glowego:
HCN + H2O H3O+ + CN- pKa = 9,2
Odmiany izomeryczne:
H-C N| |C N-H
cyjanowodór izocyjanowodór
99% 1% w temperaturze pokojowej
3.3. Cyjanki
Cyjanki litowców i berylowców s dobrze rozpuszczalne w wodzie, metali ci kich 
na ogó trudno rozpuszczalne.
Hydroliza: CN- + H2O HCN + OH-
(zapach gorzkich migda ów, odczyn staje si zasadowy)
26
C
Nieorganiczne zwi zki w gla
Cyjanki pod wp ywem wilgoci i ditlenku w gla mog si rozk ada na powietrzu z
wydzielaniem HCN !:
KCN + CO2 + H2O KHCO3 + HCN
Ligandy w kompleksach:
Fe(II) [Fe(CN)6]4- heksacyjano elazian(II) ty
elazocyjanek)
Fe(III) [Fe(CN)6]3- heksacyjano elazian(III) jasnoczerwony
elazicyjanek)
Fe4III[FeII(CN)6]3 - b kit pruski
3.4. Jony rodankowe SCN-
Fe(SCN)3 krwistoczerwony
27
Si
Krzem
1. Drugie miejsce (po tlenie) co do zawarto ci w zewn trznych warstwach Ziemi
(27% mas.). Wyst puje w licznych minera ach (krzemiany i glinokrzemiany).
2. Jedna odmiana krystalograficzna o strukturze krystalograficznej diamentu
metaloid, w ciwo ci pó przewodnikowe. Odpowiednik grafitu jest nieznany.
3. Otrzymywanie: SiO2 + 2Mg 2MgO + Si redukcja w wysokiej temperaturze
Otrzymywany tak krzem jest brunatnym proszkiem.
4. W ciwo ci chemiczne krzemu pierwiastkowego:
" Ma o aktywny, przyczynia si do tego warstwa SiO2
atwo reaguje z zasadami:
Si + 2NaOH + H2O Na2SiO3 + 2H2
5. Siloksany
silikon
28
Si
Krzem
6. Ditlenek krzemu (krzemionka)
Cia o sta e, bezpostaciowe lub krystaliczne
(polimorfizm: kwarc, trydymit i krystobalit).
Bezwodnik ró nych, bardzo s abych kwasów
krzemowych, np. ortokrzemowego H4SiO4 i
metakrzemowego H2SiO3..
Ma a reaktywno  stapianie z NaOH i Na2CO3
(reakcje ju omówione).
Meta- i ortokrzemiany litowców s rozpuszczalne
w wodzie (szk o wodne), hydrolizuj do kwasów
krzemowych, zwykle skondensowanych, najlepiej
dla pH = 6-7 (dodatek NH4Cl). Wydziela si
galaretowaty el xSiO2" yH2O, który po osuszeniu
daje tzw. silika el.
Przech odzenie stopionego SiO2 daje szk o.
29
Si
Krzem
Sk ad chemiczny niektórych szkie (w % masowycha)
Rodzaj szk a SiO Al O MgO CaO BaO Na O K O PbO B O
2 2 3 2 2 2 3
Kwarcowe (krzemionkowe) 99,9        
Sodowo-wapniowe okienne 72,5 1,5 3,5 9,0  13,5   
Sodowo-wapniowe na opakowania 71,0 1,3 1,2 9,3 1,5 15,7   
Sodowo-wapniowe gospodarcze 74,1 0,4  7,9  17,4   
owiowe (kryszta owe) 58,0 0,3    2,7 14,5 24,5 
Borowo-krzemowe neutralne na opakowania
72,0 6,7  1,3 2,1 7,8   9,3
farmaceutyczne
Borowo-krzemowe optyczne 69,6    2,6 8,5 8,5  10,0
a
Bez zanieczyszcze (np. Fe O , barwników, rodków klaruj cych).
2 3
7. Krzemiany i glinokrzemiany: naturalne (minera y) i syntetyczne (zeolity).
4-
30
Si
Krzem
31
Si
Krzem
Podstawowe struktury krzemianów
Si4O116- Si4O104-
32
Si
Krzem
Zeolity: sita molekularne i katalizatory
Zeolit A (sito) Zeolit ZSM-5
Produkcja benzyny z metanolu.
H+
Centrum kwasowe Brłnsteda Si O Al
33