Mit, jego funkcje, opracowane, kontynuacje i nawiązania w literaturze.


function saveas()
{
document.execCommand('SaveAs');
}








Drukuj prace |
Zapisz prace |
Powrót
Mit, jego funkcje, opracowane,
kontynuacje i nawiązania w literaturze.Motywy mityczne w
literaturze: MIT – opowieść wyjaśniająca za pomocą alegorii i
symboli pochodzenie świata, bogów, ludzi, organizująca wierzenia
społeczności Podział mitów: mit antropogenetycznyczny – o
stworzeniu człowieka mit teogoniczny – o stworzeniu Bogów, o relacjach
między Bogami; mit genezyjski (kosmogoniczny) – o stworzeniu świata
mit genealogiczny – o pochodzeniu rodów mit eschatologiczny –
zajmujące się problemem śmierci, życia pośmiertnego; mit kosmogoniczny
– o powstaniu świata Mitologia: uporządkowana przez Homera (VIII
w.p.n.e.) oraz Hezjoda (VII w.p.n.e) – stała się oficjalna podstawą
wierzeń starożytnych greków Funkcje mitu: - poznawcza –
uzasadnianie i interpretacja różnych niezrozumiałych dla człowieka
zjawisk, zdarzeń - sakralna – wprowadzanie w życie społeczeństwa
kultów różnych bóstw - światopoglądowa – podstawy wierzeń religijnych
- tworzenie archetypów (rodzajów zachowań) - określenie kondycji
człowieka (słaby wobec przyrody, śmiertelnik) - określanie
największych pragnień, marzeń człowieka Mit to odpowiedź na nurtujące
człowieka pytania. Jak powstał on sam, jak powstał Bóg; zaspokajał
ciekawość człowieka dotyczącą jego relacji ze światem; MITYZACJA,
czyli uniwersalizm mitu: mit w starożytności był sacrum – opowieścią o
świętości. Jednak opowieści mityczne można oderwać od czasu, przestrzeni i
miejsca. Mity są uniwersalne, ponadczasowe, również współczesne
Mityzacja polega na oderwaniu pewnych motywów, postaw od konkretnego
czasu, przestrzeni i kontekstu. Mityczne archetypy:
pozostałości powtarzających się doświadczeń ludzkich, dziedziczone
przez nich i zakorzenione w ich podświadomości. Prometeusz –
dobroczyńca ludzkości, archetyp buntownika wykradł z Olimpu ogień, za
karę Zeus przykuł go do skał Kaukazu, sęp miał mu codziennie wyszarpywać
fragment wątroby; przykład altruizmu, bezinteresownego poświęcenia się;
nawiązania i kontynuacje: - (podobieństwo do Biblijnego archetypu
– Chrystus – męczennik – poświęcenie dla ludzkości) - „Do gór i lasów”
– Kochanowski – w tej autobiograficznej fraszce poeta porównuje się do
Prometeusza, który mógł przybierać różne postacie. - prometeizm
romantyczny: poświęcenie się jednostki dla dobra ogółu, np.: o Konrad
w „Dziadach” (Adam Mickiewicz)mówi o cierpieniu za miliony, buntuje się
przeciwko Bogu, chce poświęcić się dla narodu o „Dziady” – scena
pierwsza więzienna – Tomasz Zan, przewodniczący Towarzystwa Filomatów i
Filaretów poświęcił się dla dobra ugrupowania – na tym właśnie polegała
cała koncepcja Filomatów i Filaretów – na PROMETEIZMIE - Oda do
młodości – Adam Mickiewicz - „Stary Prometeusz” – Herberta. –
Prometeusz nie jest już tu buntownikiem, jest już stary, żyje spokojnie z
żoną, ma przyjaciół i przechowuje podziękowanie za ogień. Tylko młodzi
ludzie się buntują. Starsi wolą spokojnie żyć i poddać się kolejom losu.
- Stasia z „Siłaczki” – poświęcenia dla dobra nauki - Doktor Judym
z „Ludzi bezdomnych” – poświęcenie pełnego perspektyw życia na rzecz
biednych ludzi, których leczył - zbieżność z MESJANIZMEM -
prometejska postawa w życiu – ks. Maksymilian Kolbe
Odyseusz – archetyp wędrownika, tułacza; symbol wiary w
przetrwanie Zmuszony do wzięcia udziału w wojnie trojańskiej
podróżował przez 20 lat. Pozostał wierny swojej ojczyźnie – Itace oraz
żonie Penelopie. nawiązania i kontynuacje: - Sonety krymskie –
Adam Mickiewicz – poeta pielgrzym, nie wiedzący dokąd zmierza, nie
potrafiący cieszyć się krajobrazami, które widzi, ponieważ ucieka mu
„serce w okolice dalekie” - Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa
polskiego – Adam Mickiewicz - hymn „Smutno mi Boże” Słowackiego –
poeta określa się tu mianem pielgrzyma, o swej drodze mówi, że jest „sto
mil od brzegu i sto mil przed brzegiem” - „Pielgrzym” Norwida –
bohater to tułacz, wygnaniec, tęskniący do swej ojczyzny - „Odys”
Leopolda Staffa – poeta utożsamia każdego z Odysem, każdy człowiek
powinien dążyć do swej Itaki (określonego celu), mimo, że zazwyczaj koniec
podróży jest inny - Seweryn Baryka w „Przedwiośniu” – pielgrzym do
ojczyzny, wyśnionej i wyidealizowanej; - „Latarnik” – Henryk
Sienkiewicz Dedal – archetyp postawy racjonalnej, pracowitości
Ikar – archetyp nierozwagi, marzycielstwa Ikar, nie posłuchawszy
zakazu ojca, zachłysniety wolnością, podleciał zbyt blisko słońca i
woskowe skrzydła wykonane przez Dedala roztopiły się – Ikar zginął.
nawiązania i kontynuacje: - obraz „Pejzaż z upadkiem Ikara” –
Bruegel – ucieczka w świat marzeń nie zawsze daje człowiekowi dobro -
„Ikar” Grochowiaka: realizacja archetypu Ikara w tym utworze polega na
dyskusji o roli wyimaginowanego, wyidealizowanego piękna w ludzkim życiu.
Piękna należy szukać w rzeczach prostych, nawet brzydkich (twarz i dłonie
starej praczki). Porzucenie realiów na rzecz marzeń to ucieczka Ikara –
może się zakończyć tragicznie; - „Dedal i Ikar” – Herberta - „Do
fraszek” – Jan Kochanowski Nie zawżdy do wrót trafi, aż pióra
szychtuje Do ramienia, toż ledwe wierzchem wylatuje. - „Prawa i
obowiązki” Różewicza. Nawiązuje on do obrazu Bruegela, snuje refleksje na
temat roli artysty w społeczeństwie. Każdy ma prawo wybrać swoja drogę,
nie musi odwoływać się do sumienia. - Ernest Bryll „Wciąż o Ikarach
głoszą”: przeciwstawienie dwóch postaw: idealisty Ikara i racjonalisty
Dedala. W imię trwałych wartości Bryll odrzuca piękno i jego ulotność.
Uważa, że nie powinno się narażać życia w imię bezsensownych choć
efektywnych gestów. Takim dla Brylla byłby również powrót Dedala, aby
próbować ratować syna. - IKAR JAKO IDEALISTA – młode pokolenie
romantyków i pozytywistów: nie liczą się z możliwością klęski, a ponoszą
ją, np.: o Doktor Judym z „Ludzi bezdomnych” - idealista, pełen
marzeń, nie ocenia jednak realiów, ponosi klęskę o Kordian – chciał
przewodzić spiskowi – okazał się za słaby – poniósł klęskę Syzyf –
archetyp sprytu, próby ucieczki przed śmiercią, również archetyp ludzkiego
losu Zdradziwszy jakiś sekret Zeusa ściągnął na siebie tym samym jego
gniew. Próbował wielu sztuczek aby przechytrzyć bogów. Uwięził Hadesa,
później podstępem wrócił na Ziemię, ostatecznie został jednak ukarany –
toczy ciężki głaz pod górę, który zawsze, tuż przed szczytem wymyka mu się
z rąk. nawiązania i kontynuacje: - „Syzyf” – obraz Tycjana -
„Syzyfowe prace” – Żeromski – tytuł wiąże się z sytuacją historyczną
Polski (daremny trud Rosjan włożony w zniszczenie świadomości narodowej,
próby przeciwstawienia się młodzieży zaborcom) Niobe, Demeter –
archetyp matki cierpiącej Nieposłuszną córkę Demeter porwał Hades –
Kora sprowadziła nieszczęście zarówno na siebie jak i na matkę. Od tamtej
pory przez pół roku Kora była z Hadesem (zima), przed drugie pół – z
Demeter(lato). Niobe cieszyła się licznym potomstwem i domagała się
czci większej niż ta, którą ludzie oddają Latonie – matce dwojga dzieci.
By się zemścić – dzieci Latony zabiły dzieci Niobe – nie doceniła ona
macierzyństwa, skamieniała z bólu po utracie potomstwa kontynuacje i
nawiązania: - w Trenach Kochanowski odwołuje się do Niobe: Nie
dziwie się Niobe, że na martwe ciała Swoich najbliższych dziatek
patrząc skamieniała Penelopa – archetyp wiernej żony Czekała
na Odyseusza 20 lat, oddalała swe ponowne zamążpójście różnymi sposobami
Herakles – archetyp męstwa i siły Miał wiele pozytywnych cech,
jednak był bardzo porywczy – w napadzie szału zabił żonę i dzieci. Za karę
musiał wykonać 12 prac Eurysteusza. Po ich wykonaniu stał się
nieśmiertelny nawiązania i kontynuacje: - „Oda do młodości” –
Mickiewicz Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy Opaszmy
ziemskie kolisko! (...) Dalej, bryło, z posad świata! Nowymi cię
pchniemy tory. Narcyz – archetyp miłości egocentrycznej
Odrzucił miłość Nimfy Echo i Afrodyta ukarała go – zakochał się we
własnym odbiciu w wodzie i umarł z tęsknoty. Po śmierci zamienił się w
kwiat. Afrodyta – archetyp piękna, miłości zmysłowej
nawiązania i kontynuacje: - w „Ludziach bezdomnych” pierwszy
rozdział zatytułowany jest „Wenus z Milo”. Judym będąc w Luwrze podziwia
posąg Afrodyty (Wenus) Nike – archetyp zwycięstwa bogini
zwycięstwa często towarzysząca Zeusowi i Atenie. Przedstawiana jako młoda
kobieta ze skrzydłami u ramion. kontynuacje i nawiązania: - „Nike,
która się waha” Herberta. Tu Nike przez chwilę nie jest boginią, lecz
człowiekiem, zastanawia się nad losem młodego żołnierza, który ma stanąć
do walki i (to wie tylko Nike) – zginąć. Ostatecznie bogini pozostaje
niewzruszona. Wiersz ten to polemika ze stereotypowym postrzeganiem
bohaterstwa. - „Chwila w Troi” – Szymborskiej. Przedstawia tu
współczesne dziewczynki „chude i bez wiary, że piegi znikną z policzków”.
Marzą o byciu piękną Heleną z Troi, o rycerzach, którzy walczyliby o nie.
- „Nike” – Pawlikowska – Jasnorzewska. Tu nieszczęśliwa miłość
porównywana jest do paryskiej Nike z Samotraki, która mimo tragedii
zostaje niepokonana. Orfeusz i Eurydyka – symbol miłości po grób
nawiązania i kontynuacje: - Tristan i Izolda – miłość przetrwała
nawet śmierć - MIŁOŚĆ ROMANTYCZNA – tragiczna, nieszczęśliwa -
Tren XIV – Kochanowskiego Gdzie te wrota nieszczęsne, którymi przed
laty Puszczał się w ziemię Orfeusz szukając swej straty? Eros
i Psyche – symbol miłości fizycznej i duchowej
Mityczne
toposy (zakorzenione na trwałe w literaturze motywy) Arkadia –
kraina wiecznej szczęśliwości, jako: kontynuacje i nawiązania: -
złoty wiek – z mitu o 4 wiekach ludzkości, w którym to człowiek żył bez
trosk, zmartwień, chorób, a jego życie było wieczną zabawą - wieś,
spokój, przyroda - w RENESANSIE u Kochanowskiego, np. „Pieśń świętojańska
o Sobótce” - dom – Kochanowski „Na dom w Czarnolesie”. Świat wartości,
który daje człowiekowi szczęście, poczucie bezpieczeństwa; grono rodzinne,
spokojna starość, ludzka życzliwość; - natchnienie dla artysty,
odpoczynek – Kochanowski „Na lipę” - praca na roli – Rej, „Żywot
człowieka poczciwego”; Praca nie męczy, zawsze jest owocna, panuje
dostatek – jest to wyidealizowany wizerunek wsi - dzieciństwo – Adam
Mickiewicz „Pan Tadeusz” (inwokacja i epilog) - przeciwstawienie wizji
wojny, pokój – Baczyński - ojczyzna o „Przedwiośnie” Żeromskiego;
dla Seweryna Baryki ojczyzna jest swoistym sacrum, Postrzega ją przez
pryzmat mitu o szklanych domach. o Norwid „Moja piosnka” Do kraju
tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla
darów nieba... Tęskno mi panie... o Itaka Odysa – „Odyseja” - Homer
- Nawłoć - Przedwiośnie” Żeromskiego; beztroskie życie arystokracji
- kraina nadniemeńska – „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej