P1100711 (2)

Konstanty, którego postać bardzo wiele zawdzięcza r<m Kordianowi Błowacktego, stanie hm; zmodyfikowaną repliką r.atora Nowosilcowa. Polemika z Dziadami niworzy wiqc kolejny historiozoficzny wymiar sztuki Wyspiańskiego,

Jesionią 1901 poeta ułożył plan całości i napinał kilka scen ~ lll_t do której włączył juź wątek eleuzyfmki, i fragmenty lub pierwsi wersje nam V, VI, VII, IX. Później znowu przerwał pracą na bitek# dwa lala. W tym czarne powstały najważniejsze jego dzieła Wyzwo* Uiw, Bokdaw Śmiały, Achillein. Po ukończeniu AchUlcin Wynphifp #ki wrócił do Nocy listopadowej, w trakcie pisania zdołał jeszcze wy* dać Akropoli* i nową wersy; Legendy* Z rńknic mUgIzy rękopiśmUtre nyrrń wariantami Tmtopadowego dramatu wynika, że w trakcie pracy mu wał aluzje do tekstów polskich romantyków i rozbudowywał wą tek miUJogicznyJ¹ Juz po oddaniu całości do druku i przeprowadzeniu ostatniej korekty ułożył program muzyki antraktowej, która miała dopowiadać i uzupełniać lony bogów greckich w powstańczej Warszawie, Program ton jednak pozostał w rękopisie i nw stanowi integralnej czębd utworu, Kody Wyspiański kończył Noc liaUtpndo• wy, smal już za tobą przemyślenie zasadniczych tematów, które p<> dojmował w swojej twórczości, Wciąż powracały ono w kolejnych jego dzidach, wciąż od nowa sprawdzane, poddawane próbie neony, Tutaj zmorzył hm*, z mmi raz jeszcze, Znakomicio juk panował nad formą dramatu własną, osobliwą i bardzo precyzyjnie komponowaną, podporządkowany rytmowi akcji dramatycznej i poetyckiemu obrazowaniu 'I a swoboda tworzenia dała w efekcie niezwykłość Nocy li* Ctopodowcj, wyrazistej, pełnej rozrnaebu i myślowej śmiałości. Wyspiański rńo liczył hm; już z klasycznymi regułami kompozycji drama-tycznej, trudno wskazać w jego utworze podstawowe elementy budo* wy dramatu 'I rudno mówić o spójności akcji, miejsca i czasu. Poeta tworzył własną oryginalną for im;, w której elementem najważniejszym była postawa bohatera w konkretnej, wykreowanej na scenie sytuacji Kształt tej sytuacji i sensy dramatycznego zdarzenia budował z nawarstwiających się skojarzeń wywoływanych nie tylko przez

¹¹ hoguwi pttdfflMH druku zniknął z tekstu dra/nutu, znajdujący zit; w obu r^kapi-m»/ li V w TttatfZ# !(/>/malUtkci, ótuŻSZy (tf/iy/Hi ze Mławnckirn, również iMzącym uh wkk/wni, Hniyry fXłd&uwttjĄ mu neony z nic naplttfintgo jeszcze Kordiana i kunz& lesera wIsmcm, krókMJuih* B, Wyspiański, Działa zabrana, i, VIII, Kruków 19159 « 264 W/ niwa, ale także prztsz ich brzmienie, melodię wiersza, powracające metafory, przez nastrój i obraz sceniczny. Wyspiański przedstawiał swoją propozycją nowego rozumienia sztuki teatru jako kreacji autonomicznej rzeczywistości, która niczego nie naśladuje. Jej twórca prowadzi grę z prawami i znakami świata pozascenicznego, a nie podporządkowuje hm; im.

1X1, KOMPOZYCJA

Autor Nocy listopadowej przeplata różne plany metafizyczne i historyczne, Wprowadza do swojego dramatu wiele gotowych elementów, odwołuje hm; do najrozmaitszych tradycji i kontekstów, spaja je w synkretyczną, lecz spójną całość. Dzięki temu udaje mu się uzyskać efekt narastającej wielopłaszczyznowości. N(k listopadową można więc czytać na kilku różnych poziomach. Równocześnie jednak linia konstrukcyjna tego utworu i środki wyrazu, charaktery postaci są tak wyraziste, że funkcjonują autonomicznie. Znajomość kontekstów i coraz szerzej wykorzystywanych punktów odniesienia może dopełniać, pogłębiać lekturę dramatu, nie jest jednak niezbędna, Może jednak również wprowadzać w błąd, jeżeli zapomnieć o tym, że Wyspiański zawsze przetwarza, modyfikuje cytaty, polemizuje z nimi i podporządkowuje własnym celom. Ważniejsze więc niż poszukiwanie* zewnętrznych kontekstów wydaje się rozpoznawanie funkcji poszczególnych elementów wewnątrz tekstu, ustalenie ich roli w budowaniu akcji, ale też i wydobycie napięć kształtujących zmienny, pulsujący nastrój całości.

Posługując się gotowym cytatem, Wyspiański uwydatnia rolę szczegółu, skupia na nim uwagę, aby ożywić, personalizować cytat--symbol. Nawet za cenę paradoksu zwrócić uwagę na jego rolę w konkretnej, jednorazowej sytuacji dramatycznej. Nike Napoleoni-dów pojawia się na scenie sama, zapowiedziana często przytaczanym poetyek i m opi som:

Znacie tę Nike Fidiaszową,

jak sandał wiąże szybka,

jak ze zwróconą w górę głową

(tej brak, gdyż dzieło jest fragmentem),