SDC11001

jest* piŚtę 'dusnjest większa (ważniejsza) od pokarmu (pożywienia)*; tilo (domyślne: jest* MV) odeidę *ciało (jest większe, ważniejsze) od odzienia*.

6. Przeprowadźić analizę słowotwórczą i morfemową przymiotnika pochodnego

Przykład: nebesbskojt:

podstawa słowotwórcza: nebes-, por. neb-o, G sg. nebes- (temat)

for mant złożony: -bsko-je, por. przymiotnik nebes-bskb, nebesbska, nebes bs ko

morfemy: ##&- -f -er -wib- f -o - je iii ii rdzeń suf. suf. końcówka zaimek anafor. (wtórny suf.)

7.    Porównać odmianę przymiotników w języku scs. z odmianą w języku polskim i rosyjskim.

8.    Scharakteryzować pozycję j w systemie fónologicznym scs. i ps., wskazać na >\ ziniejsze grupy samogłosek i spółgłosek z j\ a zwłaszcza na palatalizację przez j.

9* Objaśnić grupę It pochodzącą z tj i k't oraz id — z dj.

Przykłady do objaśnienia w związku z pytaniem 8 i 9 (w kolejności występowania w tekście):

wiśtn: żakom . enie *« $ -ijt; śt nie całkiem jednoznaczne, por. etymologię mSU < ^ *mtjb i ⁰m'skjb <    sręta^tt < srętajego; duSa < ^mduyja; piftę <

por. pitłtt\ ptlfjf* piłejeśt 'karmić’; odesdę ^ *odedję* por. odćti, odćję, odtjeśii odĆidę, §dtid$h ^ *adcdj$, *t*Jedjełi; aite 'jeżeli' ^ *atje (prawdopodobnie); nośtiję < **o-kto-ję    por. tmłłk <    poi. aor, ras. *oć, łac. nor, gen. noctis.

Uwaga: w związku s objaśnieniem niektórych wyrazów warto niekiedy wyzyskać materiał porównawczy zawarty w słownikach etymologicznych języka polskiego A. Brucknera i F. Sławskiego i rosyjskiego, np. M. Vasmera.

KONWERSATORIUM VI § 17. Liczebniki i ich odmiana

a. Uctebuki główne

1) Liczebniki: m. jedm* (rzadziej Jedm\ f. .jędrna (jędrna), n. jedimo (Jedbtw\ bl d$w (dik f. i n. dwć (abć), m mjr (lny*), f. i n. tri, m. ćetyre (ćbtyre), f. i n. Artrn (Ćbtyri) łączą się z rzeczownikiem na zasadzie składni zgody, podobnie jak przymiotniki, np.: jedau «£&, jędrna im, jedśno ćędo; d*va męsa, dar/ sod, órV ćądi (duaks); irgir, ćełyre mąit\ fn, Mm ir»v; m, ćetyri ćęda (pluralis) itp.

Odmiana liczebnika jedno*, -o, -o jest zgodna z odmianą zaimka twardotema-towego fs. te, to (zob. § 35, b), por. G ag. m. i n.jedinoęo_% G sg. f. jedinoję itd.

Podobnie według zaimka fo, /o, to odmienia się liczebnik dar*, dard (ona **!)> a tym że ograniczony jest tylko do liczby podwójnej ze względu na swoje znaczenie; taką zasną formę posiada łączący się z liczebnikiem rzeczownik (nk {H.4

Liczebnik trije, tri odmienia się według rzeczowników deki. IV i posiada tylko liczbę mnogą; liczebnik ćetyre, ćetyri ma odmianę częściowo według deki. V, spółgłoskowej rzeczowników z tematem -r-, częściowo według deki. IV, z tematem -i-, również tylko w liczbie mnogiej (zob. § 38, b).

2)    Liczebniki 5 - 10, tj. petb, Sestb, sedmb, orms, devętb_y desętb_% oznaczają pojęcia rzeczownikowe zbiorowe (tzw. collectira) i pełnią funkcję przy dawki, łącząc się na zasadzie składni rządu z rzeczownikami w formie G pl., por. pętb ylĆbb 'pięć (piątka) chlebów*, o pet i yjćbb *o pięciu chlebach* itp. Odmieniają się one według deki. IV rzeczowników o temacie -t- r.ż., a więc jak kostb_y tylko w odmianie desątb < pic. *dektftt- widoczne są ślady dawnej odmiany spółgłoskowej na -I-, por. L sg., N pl. desęte_y G pl. desęti (zob. § 38, c).

3)    Liczebniki 11-19 były tworzone w ps. i scs. przez połączenie liczebnika jedhib, dwa itd. z wyrażeniem przyimkowym L sg. na deseje 'na dziesięciu, plus dziesięć*, por. jedim (jedina, jedino) na desęte jedenaście*, dwa (dwe) na desęte 'dwanaście* itd. Ten dawny charakter zestawień liczebnikowych uległ zatarciu w językach słowiańskich na skutek różnych zmian morfologicznych i fonetycznych; z wyrażenia przyimkowego na desęte pozostało tylko zakończenie liczebnika, por. poi. -naście, np. dwanaście, ros. -nadcat, np. drenadcat itp.

W liczebnikach 11-19 odmianie podlega oczywiście tylko pierwszy człon zestawienia, który zarazem łączy się jako przy dawka z rzeczownikiem, np. dwa na desęte łasa 'dwanaście godzin', dwi na desęte godine 'ts.*, n dbzema na desęte ućemkoma (apasfoloma) 'z dwunastoma uczniami (apostołami)*, na dwoju na desęte prestolu 'na dwunastu tronach* itp.

4)    Liczebniki dziesiątkowe, tj. 20 - 90, tworzyły się przez połączenie jednostek 2 - 9 z odpowiednimi formami liczebnika desętb, tak jak z rzeczownikiem, np. dwa desęti (wyjątkowo dwa desętf) *20*, trije lub tri desęti *30*, ćełyre lub ćetyri deseje (-li) *40*, pętb desętb *50’ itd.

Dziesiątki wraz z jednościami wyrażało się wprost przez połączenie odpowiednich liczebników spójnikiem t, np. dwa desęti i ćetyre *24*, pętb desętb i tri *53’ itp.

5)    Liczebnik rato 'sto* odmienia się jak rzeczownik r.n. według deki. I tematu

(wzór //to), por. G sg. rato, D sg. sbtu itd. Pozostałe liczebniki oznaczające setki,

tj. 200 - 900, polegały na połączeniu (zestawieniu) jedności z odpowiednimi formami sbto, por. dwć sbtĆ *200* (dualis), tri stfa *300* (pl.), ćetyri stfa (pl.) *400*, pętb sUi *500’ (*to + G pl. sbtb) itd.

6)    Liczebnik tysęłti(tysęita), tysęłti (tysęśta) *1000’ odmienia) się jak rzeczownik deki. 111 typu miękkiego, por. G sg. tysejte (tysęŚtę) itd. Dalsze liczebniki od 2000 do 10000 były tworzone przez połączenie jedności z odpowiednimi forman i tysęŚti (tysęśłi), por. dwi tysęsti (fysęift) *2000*, tri tysęłtę (tysęłtę) *3000*, Ćetyri tysęłtę (tysęśtę) *4000*, pętb tysęłtb (tysęrftb) *5000* itd. Na oznaczenie 10 000 w tekstach scs. używają pisarze także przenośnie wyrazu tbma, tj. 'niezliczone mnóstwo*.

Trzeba tu dodać, że grupa H w liczebniku tysęłti (-ęfti', -ętio, -ąita) powstała z grupy tj: ps. •tysęłji (-$$«, -ętja, -ęitja), por. poi. c w tysśęc i ros. ć w tysjaća.

71