scs37

jrsU pisię Musza jest większa (ważniejsza) ml pokarmu (pożywienia)’; i?lo (domyślne: jest?, bole.) odeżdę 'ciało (jest większe, ważniejsze) od odzienia’.

(). Przeprowadzić analizę słowotwórczą i morfę mową przymiotnika pochodnego.

Przykład: itehesbskoje:

podstawa słowotwórcza: nebespor. neb-o, G sg. nebes- (temat)

formant złożony: -bsko-je, por. przymiotnik nehes-bsk*, nehesbska, nehesbsko

morfemy: neb- -|- -es -bsk- -(- -o \-je

iii    ii

rdzeń suf. suf. końcówka zaimek anafor. (wtórny suf.)

7.    Porównać odmianę przymiotników w języku scs. z odmianą w języku polskim i rosyjskim.

8.    Scharakteryzować pozycję j w systemie fonologicznym scs. i ps., wskazać na ważniejsze grupy samogłosek i spółgłosek z j, a zwłaszcza na palatalizację przez j.

9.    Objaśnić grupę .?/ pochodzącą z tj i, h'l oraz ż.d -z 11/.

Przykłady do objaśnienia w związku z pytaniem 8 i 9 (w kolejności występowania w tekście):

tiiMi: zakończenie -ii ^ -?)>'; ł( nie całkiem jednoznaczne, por. etymologię niłti, < < *nitjb i *niskjb Y *nizhjb\ svętaago < svętajcgo\ duła < *duy_ja\ pił tę ^ *pilję, por. piteti, pitdjp, pitejełi 'karmić’; odeżdę < *odcdję, por. odtti, odejg, odfjełi i odlzdę, odeźdełi ^ *ndedjg, *odedjesi;    'jeżeli’ •< *alje (prawdopodobnie); nołtiją ^ *«o-

/r/Z/y (*nokibję), por. naltb ^ *twk/h, poi. noc, ros. woń, łac. /m.f, gen. tioclis.

Uwaga: w związku z objaśnieniem niektórych wyrazów warto niekiedy wyzyskać materiał porównawczy zawarty w słownikach etymologicznych języka polskiego A. Brucknera i F. Sławskiego i rosyjskiego, np. M. Yasmera.

KONWERSATORIUM VI § 17. Liczebniki i ich odmiana

a. Liczebniki główne

1) Liczebniki: m.jedim (rzadziej jeduib), f. j cdi na (jednia), n. jedino (jedbtio), ni. dwa {oba), f. i n. dbv( {oh?.), m. irije, (Itbje), f. i n. tri, m. tetyre {tbtyre), f. i n. Hctyri {cbtyri) łączą się z rzeczownikiem na zasadzie składni zgody, podobnie jak przymiotniki, np.: jedlin, mgżb, jednia zenu, jedino ?ędo; d?,va męża, d?,v? zen?, dbv& cęde (dualis); Irije, ćctyre mąźi\ tri, ćetyri żeny\ tri, Łelyri <\da (pluralis) itp.

Odmiana liczebnika jedittb, -a., -o jest zgodna z odmianą zaimka twardotcina-towego h,, la, In (zob. § 35, b), por. G sg. m. i n. jedinogo, G sg. f. jedinoję itd.

Podobnie według zaimka tb, ta, to odmienia się liczebnik dwa, dbv? {oba, ohe), 7. tym że ograniczony jest tylko do liczby podwójnej ze względu na swoje znaczenie; taką samą formę posiada łączący się z liczebnikiem rzeczownik (zob. § 38, a).

(apostoloma) 'z dwunastoma uczniami (apostołami)’, na diiwju na desąte prdstolu 'na dwunastu tronach’ itp.

j.tkowe,| tj. 20 - 90, tworzyły się przez połączenie jednostek rmami liczebnika desątb, tak jak z rzeczownikiem, np. dbva '20’, trije lub tri drsąti MO’, (etyre lub detyri desąte

4)    Liczebniki clzicsi 2 - 9 z odpowiednimi fi desąti (wyjątkowo dia-a ląsątd)

(-ti) '40’, pątu desątb '5 )' itd.

Dziesiątki wraz z jednością mi wyrażało się wprost przez połączenie od powiednich liczebników spójnikiem i, np. dbva desąti i (etyre '24', pątb desątb i tri '53’ itp

5)    Liczebnik sbto 'sto? odmienia się jak rzeczownik r.n. według deki. I tematu

(wzór ((to), por. G sg. s?>ta,.D sg. sbtu itd. Pozostałe liczebniki oznaczające setki,

tj. 200 - 900, polegały na połączeniu (zestawieniu) jedności z odpowiednimi formami sbto, por. dbv( Sbtć '200’ (dualisj), trisbta '300’ (pl.), (elyri sbta (pl.) *400’,

'500’ {pątb- 1-G pl. sblb) itd.

6)    Liczebnik tysąUi ('ysąŚ/a), tysąśti {tysąŚta) '1000' odmieniał się jak rzeczownik deki. III typu miękkiego, por. G sg._tysąhą {tysyStą) itd. Dalsze liczebniki od 2000 do 10 000 były tworzone przez połączenie jedności z odpowiednimi formami iysąfti (itysąśti), por. dhv£ tysąhi (tysęŚti) '2000’, tri tysąśfą {tysą(tą) MOOO’, (etyri tysąitą (lysąś/ą) '4000’, pątb tys'/th (tysyfth) '5000’ itd. Na oznaczenie 10 000 w tekstach scs. używają pisarze także przenośnie wyrazu tb/na, tj. 'niezliczone mnóstwo’.

jeyak w liczebniku tysąsti {-ąśti, -ąŚta, -ęśfta) powstała ętji, -ąija, -Qtja), por. poi, c w tysiąc i ros. ć w tysjala.

liczbę mnogą; liczebnik ćctyre

nlmicnia się według rzeczowników dek|. IV^i posiada tylko

ćetyri ma odmianę częściowo według deki. V, spól-

głoskowej rzeczowników z tematem -r-, częściowo według deki. IV, z tematem -i-, również tylko w liczbie mnogi

ej (zob. § 38, b).

tj. pątb, Sestb, sedtttb, osnib, deuątb, desątb, oznaczają pojęcia e (tzw.j collcctiva) i pełnią funkcję przydawki, łącząc się na zasadzie składni rządu 5 rzeczownikami w formie G pipor. pątb yjćbb 'pięć (piątka) chlebów’, o pąti yjebb 'o pięciy chichach’ itp. Odmieniają się one według deki. IV rzeczowników o temacie -i- r.ż., a więc jak kostb, tylko w odmianie desątb ^ pic.

widoczne są śluly dawnej odmiany spółgłoskowej na por. L sg., N pl. des<ite, G pl. desątb (zo j. § 38|, c).

3) Liczebniki 11 - 19 były tworzone w ps. i scs. przez połączenie liczebnika jedim, dhva itd. z wyrażeniem przyimkowym L sg. na desąte 'na dziesięciu, plus dziesięć’, por .jedim (jcditia, jedino) na desąte 'jedenaście’, dbvą (d?,v() na desąte \lvva-.diarakter zestawień liczebnikowych uległ zatarciu w językach różnych zmian morfologicznych i fonetycznych; z wyrażenia ? pozostało tylko zakończenie liczebnika, por. poi, -naście,

2) Liczebniki 5 - 1 (J rzeczownikowe zbiorow

naście’ itd. Ten dawny słowiańskich na skutek przyimkowego na desę! np. dwanaście, ros. -nadcat', np. dvenadcat' itp

W liczebnikach 11

19 odmianie podlega oczywiście tylko pierwszy człon zesta

wienia, który zarazem 1; czy się; jako przydawka z rzeczownikiem, np. dbva na desąte

(asa. 'dwanaście godzin

, dbvc na desąte godini *ts. ’, Sb dbv£nia na desąte ućenikorta

Trzeba tu dodać, że ^z g^n|py ^fj- ps- *Jy.sętji (

71