WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH130 I

114

mioty) muszą stać za dopełnionym (czasownikiem). Jak się łatwo domyślćć można, takie połączenie dwóch pierwiastków wyrodzić musi w niezliczonych przypadkach dwuznaczność. Gdy się tszung wierny i hjiin, książę, z sobą połączy, to Europejczyk mógłby wpaść w wątpliwość, czy to ma znaczyć wierność książęca lub wierność poddanego. We wszystkich podobnych przypadkach uświęcił już od dawna zwyczaj, w jakiem znaczeniu podobne zestawienie może mieć wyłącznie miejsce, a że Chińczyk w ogóle zna tylko wierność poddańczą, to owe zestawienie oznacza lojalność. Chińskie zestawienie pierwiastków składa się nieraz z więcój części. Dla wyrażenia niezgodności mćwó on: ja w^rschód ty zachód, ni tung tuo si a na oznaczenie rozmawiania: ty pytać ja odpowiadać, ni icen iuo ta. Ciężarek nazywa się lekkie-ciężkie khmg-tszung a odległość: daleko blisko ywan-kin, Podobną budowę słów przedstawia światło-cień, forte-piano, w hiszpańskim języku calofrio ciepło-zimno zamiast gorączki i alUbajo wysoko-nizko na cios z góry na dół ’). Ponieważ brak Chińczykom wyrazu na oznaczenie cnoty, to używają w tern znaczeniu wierność poddańczą, cześć dla rodziców, umiarkowanie i sprawiedliwość razem tszun hyan tsye i, wyliczają zatem to wszystko, co za najświętszy obowiązek Chińczyka uważają. Przy takich wszystkich zestawieniach pierwiastków kolę- ich następstwa jest ściśle przepisana. Kio mówi pierwiastkami, a zatem Chińczyk, ten nie może po prostu powiedzieć: czytać lub jeść, lecz musi rzec: książkę czytać, ryż jeść i t. d.

Tymczasem i w chińskiem nawet spostrzegamy nieśmiałe początki budowy wyrazów. Wprawdzie wszystkie pierwiastki zachowują zawsze swoją samoitność, jest jednakże kilka takich, które, do innych dodane, w rzeczowniki je zmieniają. Rdzeń than, głowa, ma wszędzie to znaczenie. I tak np. oznacza tszi stosownie do miejsca, które zajmuje, albo wskazywać, albo palec, lecz tszi-thau oznacza zawsze: palec. Inny rdzeń ze znaczeniem syn: tsz używa się do zdrobnień, tak że z pałasza tau_A tworzy się tawtsz, syn pałasza czyli nóż. Przy obliczeniu przedmiotów dodaje się zawsze wyraz ze znaczeniem kawałka, tak jak i my mówimy kawałek lub bochenek chleba, kartka papieru, wiązka siana, łokieć płótna i t. d. Jeżeli chodzi o posągi bożków, uczonych lub urzędników⁷, to Chińczyk dodaje zawsze do liczby

*) T a b 1 e r. Psycholog’sche Bedeutung der Wortznsammenzetzungen in Zeitscbr. f. Yólkerpsychologie. T. V. Berlin 1868, str. 209. '

http://rcin.org.pl