WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH258 I

kilku z nich świstało pod skałą, z której natychmiast bryły się oderwały i ich pozabijały¹). Wiara w to, że już od samego dźwięku dzwonków u szyi mułów lawina spaść może, nie opiera się z pewnością ua doświadczeniu, lecz na dawnym zabobonie, podobnym do australijskiego. Podobnież i papuańscy górale czyli Wuka w Nowej gwinei przysięgają na wysoką górę, która ich w razie krzywoprzy-gięztwa ma zasypać ²). Nad brzegami rzeki Akara w Pegu miał na \0 lat przed odwiedzinami hrabiny N o s t i z ³) olbrzymi pieD drzewa Thingan być ścię^fy, z którego wojenne czołno wyżłobić zamierzano. Przy padaniu zabił nieszczęśliwym sposobem więcej niż stu lu-_{\zi. Natychmiast uznano to mejsce za zaczarowane, a na pozostałym w ziemi pieńku zbudowano kaplicę dla duchów leśnych, zwanych ■fiat. Gdy w r. 1698 król Kumassów zmarł, i wkrótce za nim najza-wziętszy jego wróg, holenderski naczelny faktor fortecy Umiua, ró^: wnież w grobie spoczął, upatrywali Murzyni, czczący zmarłych jako istoty boskie, w śmierci ostatniego dzieło swego przed nim zmarłego władzcy ⁴). W tych wszystkich przypadkach nie trudno pognać wadhwość w myśleniu, jakoby zdarzenia, następujące po sobie w czasie, i w związku przyczynowym ze sobą stać musiały. Tak samo czcili i Itelmowie w Kamczatce trzęsiogonki 'ako przyczynę wiosny ⁵), dla tego, że z mh przybyciem pora lepsza następowała, a niemieccy przodkowie musieli ten sam błąd loiczny popełnić, jak tego to przysłowie dowodzi, że jedna jaskółka jeszcze lata nie stanowi. Widzimy więc, że zawsze głównie przyczyny zdarzeń prze straszających lub pożądanych cześć religijną dla siebie wywoływały. O wielce wielbionym królu Tezkuków, Netzahuelcoyotzin, upewnia nas meksykański krajowy dziej opis, że on czcił niewidomego boga, pod nazwiskiem przyczyna przyczyn⁶). A więc poczucie niewidomej przyczyny prowadzi do tego, że i martwym przedmiotom, uważanym za jestestwa, duszę mające, boska władza nad

h Rzecz szczególna, że i na wyspach Tonga uważane bywa świstanie jako przeciwne części dla bogów. Mariner, Tonga islands T. II, str. 124.

²)    O. Fin s eh. Neu Guinea, str. 86.

³)    Helfers Reisen in Vorderasien u. Iudien. Leipzig 1873. T. II, str. 155,

⁴)    Bosman l,c. T. I, str. 152.

⁵)    Georg Stelle r. Kamtscbatka. str. 280.    ^!

⁶)    I x 11 i 1 x oh it 1. Histoircldes Cbichimeąues. T. I, str. 354. Prescott_r

< onquest of \lexico, T. I, str. 195,    m. *•' W    ■ V^- ' -

http://rcin.org.pl