Stanisław Konarski (4)

kim dobrego chrześcijanina Ta postawa bardziej odpowiadała refleksjom wychowawczym Kamobego.

Rofen odrzucał w programie mczana językowo-retoryczną erudycją aa racz szeroko pojętego kształcenia smaku, przez co rozumiał zdrowy raoąpdek ihnłiwliwij przez wy specjalizowane studia. Prócz preferencji dla języka ojczystego i> szkołę łacnwksej) wprowadzał, chociaż w mniejszym wymarzę, historię starożytną. matematykę, fizykę, astronomię, tęcz głównym jej ćązesissa- a jud ty ai z sndołetaicy praktyki nauczycielskiej, było wniesienie dc szkoły poanewa hamiail iij lawi duchowego rozwoju ucznia, opartego na wzapcamym nai— uanczydefe i wychowanków, na prawdomówności, kśiiiława macanka, łagodności oraz aa amwmafrrowannj kar jako środka wychowawczego.

Kiedy mm zakoua: generał i władze prowincjonalne zleciły Konar-fhnw patronowanie aowema kołegiam w Warszawie, „które na szlachecką adndrrrT farawinc być ma w pałacyku od śp nieboszczyka księdza BamaasłaŁgo fundowanym ... pro diwerw artibns et sdenths”, z zaleceniem aehrccmaa nniępm całego szkolnictwa pijankiego, przypomniano mu wuuo u że doświadczenia i wiedzę zdobytą podczas uczonych wojaży w ciągu wianu hi zawdzięczał zgromadzeniu. Ta inicjatywa zwierzchnictwa zakonnego wiązała saę zapewne z faktem, że kilka lat wcześniej usadowili się w Warszawie teafym. zakładając konwikt dla mfedzreźy szlacheckiej, w którym probcwano szczepić pewae nowości pedagogiki zachodniej. Konkurencja na 'zrme moficy rosła. Konarski po niejakich wahaniach podjął się zadania. Od września ~40 r. otworzono Cofiegram Nobihum we wspomnianym pałacyku na raga Miodowej i Dtuoej. Ryła to szkoła elitarna, powoli zdobywająca uczniów z rodtzsn magnackich i bogatej szlachty. Od zaledwie pięciu wychowanków w pierwszym roku szkoła doszła do osiemdziesięciu pięciu w 1751- 1759. po czym nastąpił spadek. Kilka lat po otwarciu uczelni rozpoczęto budowę nowego gmachu, przystosowanego do realizacji programu nauczana (Lz nowoczesną salą teatralną), który dzfęid alergicznym zabiegom Kowarskiego został ukończony w jesieni 1754 r. W ciągu niespełna pół roku po erygowaniu Cofiegram Konarski objął zarząd prowincji, co oznaczało przejęcie zwKrzchnkzwa nad 26 domami zakonnymi i tyfuź szkołami.

Bfim przystąpił do działaś reformatorskich, przygotował dla nauczycieli i wychowanków dwa podręczniki: /V emendandu eloąuentiae rittis (O poprawie biędóm wymowy, 1741 > oraz gramatykę do nauki łaciny (Orananatica ad usum anewtwta Sehałanmn Pianwn ) 741 f jej przekład polski w 1759 r.) wielokrotnie wznawiasz aż do JI29 r. Założeniem pierwszej było przekonanie wyrażone na wstępie, ze „dobra sztuka wymowy powinna być bezsprzecznie zaliczona między r^fmrśńe^ konieczne zwłaszcza w tej wolnej Rzeczypospolitej, gdy** f prawa chcą. i zakorzenił się zwyczaj przeprowadzania wszystkich spraw i nakłamania umysłów me tyle rozkazem, ile mocą przekonywania. Tutaj tego •uleży uważać za najpożyteczniejszego dla ojczyzny obywatela, kto, łącząc mądrość z wymową, może walczyć o powszechne sprawy i korzyści, radzić

JS

i nakłaniać do rzeczy słusznych" Rozprawa ujęta w formę ^ant trzech rozmówców: Cezjusza, Narómisa i Laarenwra, jest vy stentat yeznym przeglądem różnego rodzaju przemówień ołwifccznościowych, ich aaahcycznym omówieniem ze wskazaniem na mcwłaścrwości, błędy i wynaturzona 4|k^ metaforyki, słownictwa, składni. Odsłania źródła skażenia barokowego wska-zając na Zachód, zwłaszcza na Włochów, Francazów t Niemców. skąd przed kilkudziesięciu laty napłynęła fala barharyzmn. Odnosiło we to przede wszystkim do przedruków polskich oraz szerokiej znajomości takich amorów, jak Alojzy Jnnglar (Christus Jana seu Dei Sonom.t ełogut. Kraków : 643_;>. Famiamis Strada (Prołusiones accoóenóeac. Kciotua 1617;, łaknb hi miinnin (Speculum imagmunr. Kolonia 1656 i łiczae wznowienia oraz >4n mwu argutiarum erudttae. Kolonia 1649 i wznowienia/ Rozprawa De emendandn jest erudy cyjna, a jednocześnie analityczna, systematyzowana r wykładzie bardzo, przejrzystym. Amor wprowadził ją jako podręcznik w wyższych klasach szkół pijarskich. Stała się leż jakby przestrzeżeniem ;    aa

Polaka, sensata w liście, w komplemencie polityka, hmtamsty w dyskursie, w mowach statyście, na przykład danego izk/Anej młodzi, słynną kseążfce jeznśry Wojciecha Bystrzonowskiego, która w latach 1730-1739. bezpośrednio poprzedzających dzieło Konarskiego, miała 11 wydań.

Przygotowaniu nowej gramatyki dla młodzieży pilarskich szkół towarzyszyła intencja równie szeroka. Podręcznik tea, nieodzowny wobec o zmniejszeniu rob łaciny, a w każdym razie innym jej nsytuowamu w pełnym kontekście całego programu szkolnego, byś mniej przeładowany od tradycyjnego ahrara (nawet jego wersji skróconej) i składał aię z wiadomości

0    ortografa (również pobkiej), fleksji, skbdru, prozodii, sporego Słowaczka

1    antologii z około dwustu wyimków z poetów łacmskich. Nadto inaika zawierała krótki wykład arytmetyki i począwszy od 1743 r. katechizm. Ogłaszana przemiennie po łacinie i po polsku ido końca smleei* 13 razy), a w XIX w. tylko po polsku, wyparła skutecznie ałwara. aa co wskazuje sama częstotliwość wydawnicza.

Obydwie książki stały się obiektem gwałtownej krytyki ze srany jezuitów, zdających sobie sprawę, że wywody Kowarskiego, podważające bbskie im koncepcje retoryki oraz metody nanczama ładny, zagrażają całemu systemowi dotychczasowego ich programu edukacyjnego. W argumentach polemistów najmocniejszymi zarzutami było pomówieme o nierozważne osłabianie stuletniej tradycji, propagowanie dwuznacznych moralnie poglądów, a co więcej, skłonność do herezji. Konarski na le zazzmy pobocznie nie odpowiadał, a także nie zatrzymał się w pół drop. Stało się wręcz pmuune po Misko dziesięcioletniej srakę z nowym programem szkół pgarsiocfc jeżami poszli śladami ich odnowiciela.

Collegium Nobtłrum tymczasem torowało sobie dragę do zdobycia najlepszej kbenteb wśród ebty krajowej przede wszystkim liribnium ł-cjatywami organizacyjnymi, dbałością o wszelkie wygody. a nawet hzksas dh konwiktorów, przez organizowanie rozrywek fizycznych igry. przyrządy.