SIGMUND FREUD (1856-1939) - austriacki lekarz neurolog i psychiatra, twórca
psychoanalizy. Jego koncepcje funkcjonowania umysłu ludzkiego, odrzucające
racjonalnośd ludzkich wyborów i zachowao na rzecz czynników irracjonalnych
oraz emocjonalnych, wywarły ogromny wpływ na filozofów, uczonych i artystów
przełomu XIX i XX wieku.
Psychoanaliza należy do tych kierunków psychologicznych, które bywają określane
mianem  psychologii głębi . Freud wychodzi z założenia, że życie psychiczne jest
w swej istocie nieświadome, a tylko niewielka częśd zjawisk psychicznych odbywa
się przy udziale świadomości.
PSYCHOANALIZA
Metoda poznania i leczenia człowieka, teoria psychoapatologii i teoria pozwalającą wyjaśnid
różne zjawiska społeczne i kulturowe. Została zapoczątkowana na przełomie XIX i XX wieku
przez wiedeoskiego lekarza Zygmunta Freuda. Według niej, siłą determinującą zachowanie
człowieka są popędy charakteryzowane przez z
ródło, cel i obiekt. Pokreśla rolę procesów
instynktownych, biologicznych.
Psychologicznie rzecz biorąc  dziecko jest ojcem człowieka dorosłego...
Freud ogromna wagę  w kontekście dorosłego funkcjonowania człowieka  przywiązywał do
przeżyd i stanów z lat dziecięctwa i młodości. Czas, w którym kształtowane są w człowieku
poszczególne struktury (systemy) osobowości (ID, EGO, SUPEREGO), napięcia, frustracje,
kompleksy, kształtują dojrzałą sylwetkę psychiczno-biologiczną dorosłego. Ciekawostką jest, że
mimo fascynacji uczonego okresem dojrzewania człowieka i procesami zachodzącymi w nim
właśnie w tym czasie, Freud nigdy nie badał dzieci, wyłącznie osoby dorosłe&
Osobowośd składa się z trzech głównych systemów: ID, EGO, SUPEREGO.
Każda z tych części ma swoje funkcje, właściwości, komponenty, to jednak ściśle
one ze sobą współpracują. Zachowanie człowieka jest zawsze wytworem
interakcji tych trzech systemów, rzadko bowiem działa jeden bez udziału
pozostałych.
ID
ID jest systemem pierwotnym (tworzy się pierwszy)  z niego wyodrębniają się EGO i SUPEREGO. Reprezentuje ono
wewnętrzny świat przeżyd, subiektywnych doznao i nie posiada żadnej wiedzy o rzeczywistości obiektywnej.
ID działa wedłud  zasady przyjemności i zachodzi w nim tzw.  proces pierwotny &
ZASADA PRZYJEMNOŚCI
ID nie potrafi tolerowad przyrostów energii, które odczuwane są
jako stany napięcia. Chce zatem zrobid wszystko aby rozładowad
napięcie i przywrócid organizm do przyjemnego, stałego poziomu
energii.
PROCES PIERWOTNY
Proces pierwotny w ID polega na stworzeniu obrazu, wyobrażenia
przedmiotu, który mógłby zredukowad lub usunąd napięcie
(człowiek głodny stwarza sobie obraz pokarmu, spragniony
wody). Najlepszym przykładem procesu pierwotnego u ludzi
normalnych są marzenia senne.
EGO
Ego tworzy się, ponieważ zaspokojenie potrzeb (redukcja napięcia) wymaga konkretnych działao w świecie
obiektywnym (głodny musi szukad pożywienia). W praktyce powoduje to, że osoba musi nauczyd się odróżniad
wyobrażenie od rzeczywistego spostrzegania (odróżniam to, co w umyśle od tego, co w świecie zewnętrznym).
EGO jest władzą wykonawczą osobowości, bo to ono decyduje o przystąpieniu do działania, o tym na jakie elementy
rzeczywistości zwracad uwagę, i które popędy zostaną zaspokojone i w jaki sposób. Dziala w oparciu o  proces
wtórny i  zasadę rzeczywistości &
ZASADA RZECZYWISTOŚCI
Proces wtórny polega na myśleniu realistycznym, w obiektywnej rzeczywistości
(dosłownie: głodny człowiek myśli, gdzie może znalez
d pokarm, a potem idzie
zajrzed w to miejsce).
Zasada rzeczywistości, ma na celu zapobiec rozładowaniu
napięcia, dopóki nie zostanie znaleziony odpowiedni obiekt
umożliwiający zaspokojenie potrzeby.
PROCES WTÓRNY
To tworzenie planu zaspokojenia potrzeby oraz realizowanie go.
W tym celu EGO sprawuje kontrolę na wszystkimi funkcjami
poznawczymi i intelektualnymi
SUPEREGO
Systemem, który rozwija się jako ostatni jest SUPEREGO. Jest to wewnętrzna reprezentacja ideałów społecznych,
idei, tradycyjnych wartości ( sumienie ). Wpajane sa one dziecku przez system nagród i kar, przekazywane
w interpretacji rodziców. Jest to moralna instancja osobowości. SUPEREGO nie dąży do przyjemności ani
rzeczywistości, ale do doskonałości (wzorca, ideału). Wraz z rozwinięciem się SUPEREGO w miejsce kontroli
sprawowanej przez rodziców pojawia się samokontrola, autodyscyplina.
o hamowanie impulsów ID
o  przekonywanie EGO (cel moralny vs. realistyczny)
o dążenie do doskonałości
ID można uznad za komponent biologiczny, EGO za komponent psychiczny
a SUPEREGO za komponent społeczny osobowości człowieka.
Psychika człowieka funkcjonuje w trzech sferach:
świadomości (to co nad powierzchnią),
przedświadomości (większa częśd EGO i SUPEREGO;
to co w przedświadomości może czasem zostad
uświadomione) oraz nieświadomości (całe ID; to co
nieświadome  niemożliwe do uświadomienia).
ORGANIZM LUDZKI TO ZA
OŻONY
SYSTEM ENERGETYCZNY
Organizm ludzki jest złożonym systemem energetycznym, który czerpie tę energię ze spożytego pokarmu
i wydatkuje ją na różne cele. Jednocześnie  jak uważał Freud - energia zasilająca oddychanie czy trawienie nie różni
się niczym od tej zasilającej myślenie czy pamięd. Energia psychiczna może więc przekształcid się w swej formie
w energię fizjologiczną i na odwrót.
POP
DY
Popęd jest wrodzoną, psychiczną reprezentacją somatycznego z
ródła pobudzenia. Zwany jest też pragnieniem,
z którego wynika pewne pobudzenie organiczne zwane potrzebą. Pragnienia (popędy) działają jako motywy
zachowania i uważa się je za główne czynniki napędowe osobowości.
Niektóre popędy pochodzą od świata zewnętrznego, jednak  zdaniem Freuda  jest to tylko niewielka częśd
wszystkich popędów. Od bodz
ca zewnętrznego zawsze można uciec, od wewnętrznej potrzeby nie.
Każdy popęd ma swoje z
ródło, cel, przedmiot i siłę. Cel popędu ma w istocie charakter regresywny, ponieważ dąży
do przywrócenia danej osoby do poprzedniego stanu (sprzed stanu napięcia). Przymus powtarzania jest
immanentnym dla osobowości procesem  osobowośd zmuszona jest powtarzad ciągle od nowa ten nieunikniony
cykl od pobudzenia do zaspokojenia.
Popędy życia i śmierci mogą wzajemnie się neutralizowad, stapiad lub zastępowad
wzajemnie (jedzenie reprezentuje połączenie głodu i destrukcyjności, którą zaspokaja
gryzienie i żucie).
PONIEWAŻ ILOŚĆ DOST
PNEJ ENERGII
JEST OGRANICZONA, TO ISTNIEJE RYWALIZACJA
O NI
POMI
DZY TRZEMA SYSTEMAMI&
 Początkowo to ID dysponuje całą energią i wykorzystuje ją na czynności odruchowe oraz spełnianie pragnieo za
pomocą procesu pierwotnego. Energia w ID jest w stanie bardzo płynnym, co oznacza, że może łatwo zostad
przerzucona z jednego wyobrażenia na drugie (lub na inne działanie). Wynika to z niezdolności do dokonywania
rozróżnieo pomiędzy różnymi obiektami  traktowane są one jak takie same (np. dziecko wkłada do ust wszystko,
chcąc to zjeśd).
Za pomocą mechanizmu identyfikacji następuje dostosowanie reprezentacji psychicznej do rzeczywistości fizycznej
(tego, co istnieje w umyśle, do tego, co istnieje w świecie zewnętrznym). Identyfikacja umożliwia zatem zastąpienie
procesu pierwotnego procesem wtórnym.
Stopniowo, bardziej efektywne EGO zdobywa monopolistyczną władzę nad wydatkowaniem energii, jednak nie trwa
to stale, i gdy EGO nie uda się zaspokoid popędów energia powraca do ID. Gdy EGO przechwyci wystarczającą ilośd
energii, może spożytkowad ją również na procesy rozwojowe (zapamiętywanie, spostrzeganie, rozumienie, etc.)
Częśd energii EGO zużywa też na powstrzymanie ID od impulsywnego i irracjonalnego działania (antykateksja).
Mechanizm identyfikacji pozwala także na zaopatrzenie w energię systemu SPEREGO (dziecko w pierwszym okresie
swojego życia jest uzależnione od rodziców, którzy nagradzają karzą, wpajają kodeks moralny). Dziecko uczy się
identyfikowad swoje zachowanie w świetle sankcji i pochwał stosowanych przez rodziców i społeczeostwo.
Chod SUPERGEO dąży głownie do zahamowania popędów ID, czasem zdarza się, że SUPEREGO zostaje przekupione
przez ID (ktoś w napadzie moralistycznego zapału podejmie agresywne działanie skryte pod płaszczykiem świętego
oburzenia i chęci naprawy świata). W pierwszych kilkunastu latach życia zdarzają się nagłe i niespodziewane
przepływy energii z jednego systemu do drugiego (dojrzewanie) .
L
K
Środowisko zewnętrzne pełni dla organizmu zarówno rolę z
ródła zaopatrzenia w energię, ale także jest obszarem
niebezpiecznym i niepewnym. Może ono zarówno zaspokajad i zagrażad, zmniejszad lub zwiększad napięcie.
EGO przytłoczone zbyt silna stymulacją, nad która nie potrafi zapanowad zostaje napełnione lękiem.
L
K REALISTYCZNY - strach, to obawa przed rzeczywistymi zagrożeniami
L
K NEUROTYCZNY - to obawa przed wymknięciem się spod kontroli
popędów (to lęk przed karą za to nie przed samymi popędami)
L
K MORALNY - to lęk, obawa przed własnym sumieniem
Lęk jest stanem napięcia (jak głód i potrzeba seksu) lecz jest
zwykle spowodowany przez czynniki zewnętrzne. Lęk, z którym
nie można sobie skutecznie poradzid określa się mianem lęku
traumatycznego.
Rozwój osobowości jest reakcja na napięcia, pochodzące z czterech głównych z
ródeł: procesów rozwoju
fizjologicznego, frustracji, napięd, konfliktów i zagrożeo.
IDENTYFIKACJA (naśladownictwo) to metoda, za pomocą której osoba przejmuje cechy innej osoby, sytuacji,
zdarzenia, okoliczności, idei i czyni je częścią własnej osobowości. Finalnie celem identyfikacji jest zredukowanie
napięcia. Zachodzi ona nieświadomie i nie wymaga identyfikowania się z wzorem w pełni. Identyfikacja -
naśladowanie wzoru, ideału (osoba, sytuacja, zwierzę, fakt, idea, etc.)
Do mechanizmu PRZEMIESZCZENIA dochodzi w sytuacji, gdy zewnętrzne lub wewnętrzne bariery uczyniły
pierwotnie wybrany obiekt niedostępnym. Nowy obiekt jest  aprobowany dopóki nie utraci zdolności redukowania
napięcia (wtedy następują dalsze przemieszczenia).
*Leonardo da Vinci malujący obrazy zacnych kobiet  oraz Madonny  sublimuje brak kontaktu z matką)
Obiekt zastępczy bardzo rzadko jest na tyle zadowalający, czyli redukujący napięcie jak obiekt pierwotny.
W rezultacie licznych przemieszczeo, gromadzi się pula nie rozładowanego napięcia, która działa jako siła trwale
motywująca zachowanie.
O kierunku przemieszczenia decydują dwa czynniki: podobieostwo do obiektu
pierwotnego (EGO) oraz sankcje społeczne (SUPEREGO)  społeczeostwo zezwala na
określone przemieszczenia, a na inne nie
(dziecko może ssad lizak, ale kciuka już nie powinno).
MECHANIZMY OBRONNE
WYPARCIE jest funkcją EGO a wyparty PROJEKCJA redukuje lęk, zastępuje większe
materiał znajduje się w ID. Następuje wtedy, niebezpieczeostwo mniejszym, oraz
gdy wybór obiektu, który wywołuje umożliwia osobie dokonującej projekcji
nadmierny niepokój zostaje usunięty ze wyrażenie swoich impulsów pod maską
świadomości. Wyparte emocje mogą wyrazid obrony przed wrogim ( ona mnie nienawidzi
się także w postaci przemieszczenia. zamiast  nienawidzę jej! )
FORMACJA REAKTYWNA polega na FIKSACJA I REGRESJA: osoba w procesie
zastąpieniu w świadomości wzbudzającego rozwojowym (zbyt silny lęk) może zafiksowad
lęk impulsu lub uczucia przez jego się na konkretnym etapie rozwoju. Pod
przeciwieostwo (nienawiśd-miłośd). Zwykle wpływem traumatycznych przeżyd może
charakteryzuje ją przesadna demonstrac. także doświadczyd regresji, czyli cofnięcia do
oraz kompulsywnośd. jednego z wcześniejszych stadiów rozwoju.
IMPLIKACJE PEDAGOGICZNE:
o zwrócenie uwagi na rolę wczesnego dzieciostwa w kształtowaniu osobowości;
o zaakceptowanie potrzeby chronienia dziecka przed przeżyciami mogącymi wywoływad procesy frustracyjne,
czy zaburzenia nerwicowe;
o podkreślenie potrzeby zachowania równowagi i ciepła uczuciowego między rodzicami i dziedmi,
czy też między wychowawcami i wychowankami
o przeciwstawienie się surowym i brutalnym karom;
o podkreślanie znaczenia sensownego i odpowiedniego do wieku uświadomienia seksualnego
!!!
POCZYTAJ O&
& czterech etapach rozwoju osobowości (stadium oralne, analne, falliczne i genitalne)