Czy nasze spostrzeżenia są dokładnym
Percepcja - mechanizmy
odzwierciedleniem rzeczywistości?
mózgowe
w normie i patologii
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
It's a spiral, right?
Are the horizontal lines parallel or do they slope?
Copyright No, these are a bunch of independent Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
circles
Doznania percepcyjne nie są dokładnym
odzwierciedleniem świata zewnętrznego
Nie powstają one automatycznie wskutek pobudzenia
zmysłów przez bodz
ce
Jedynie częściowo opierają się na informacjach
dostarczonych do mózgu przez układy sensoryczne
How many legs does this elephant have?
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
 Mózg interpretuje docierające informacje w świetle
posiadanej wiedzy
Wszystkie informacje (aktualne i zapisane w formie
śladów pamięciowych) są komponowane tak by
tworzyły spójną i logiczną całość
Ich interpretacja często zależna jest od naszych
oczekiwań
Informacje te mogą pozostawać nieuświadomione
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Doznania percepcyjne nie są zapisem zjawisk
zewnętrznych lecz psychicznymi konstruktami
Proces percepcji to proces tworzenia a nie odtwarzania
Do you see the three faces?
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Wpływ uszkodzenia mózgu na
rozpoznawanie kształtów
Do you see a cube missing a corner?
Copyright Copyright
Or do you see a small cube in a big one?
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Agnozja
Agnozja
(trudność rozpoznawania)
Niezdolność do rozpoznawania znanych przedmiotów,
która nie jest spowodowana przez upośledzenie
modalnie specyficzna (pacjenci są w stanie
sensoryczne (czuciowe), upośledzenie sprawności
rozpoznawać obiekty za pomocą innych
intelektualnej czy afazję
zmysłów)
pacjenci nie są w stanie określić funkcji
Najcięższe przypadki po obustronnych uszkodzeniach
spostrzeganych przedmiotów
styku płatów ciemieniowych i potylicznych
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Afazja amnestyczna
(trudność nadawania nazwy)
modalnie niespecyficzna
pacjenci zachowują zdolność do określenia
funkcji przedmiotu
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Agnozja
Agnozja apercepcyjna
Wzrokowa trudności w rozpoznawaniu obiektów
związane z zaburzona analizą wzrokową
apercepcyjna
brak ubytków pola widzenia, dobre rozróżnianie
asocjacyjna
koloru i jasności
Słuchowa
zaburzenia rozróżniania kształtów
amuzja
niezdolność do kopiowania obrazków
Astereognozja
często niezdolność do rozpoznawania twarzy (w tym
własnej)
Anozognozja
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Agnozja apercepcyjna
na ogół zaburzenia subtelne np. rozpoznawanie
naturalnych obiektów widzianych w typowych
warunkach nie zaburzone
problemy z rozpoznawaniem rysunków zwłaszcza
niekompletnych, zniekształconych
problemy z rozpoznawaniem obiektów widocznych w
nietypowym oświetleniu, położeniu lub z nietypowej
perspektywy
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska M. Gazzaniga, Cognitetive Neuroscience 1998, str. 177 Grabowska
Agnozja apercepcyjna
lokalizacja uszkodzenia: tylne części prawej półkuli
zasadniczy deficyt: niezdolność do wyodrębnienia
tych cech obrazu, które umożliwiają jego rozpoznanie
(zwłaszcza w warunkach gdy cechy te nie są
jednoznaczne)
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Agnozja symultatywna
szczególny typ agnozji apercepcyjnej polegajacy na
Udział prawej półkuli (tylnych części) w rozpoznawaniu
trudnościach z integracją całości obrazu, pomimo
obiektów jest niezbędny, gdy dany przedmiot oglądany
zdolności do określenia jego części (np. trudności z
jest w nietypowych warunkach, lub gdy obraz trzeba
rozpoznawaniem układów kart w pokerze przy
obrócić w umyśle (dokonać transformacji)
zachowanym rozpoznawaniu poszczególnych kart)
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Agnozja asocjacyjna
zachowana wzrokowa reprezentacja obiektów i wyodrębnianie
istotnych elementów, ale trudności w użyciu tej informacji do
rozpoznania obiektów
niemożność rozpoznawania obiektów pomimo zdolności do
percepcyjnego rozłożenia ich na części (np. właściwe
agnozja asocjacyjna
kolorowanie nałożonych obiektów)
vs apercepcyjna
zachowana zdolność kopiowania geometrycznych kształtów
niemożność określenia funkcji wzrokowo prezentowanych
obiektów
prawidłowy opis funkcji obiektu po podaniu nazwy
zdolność do wskazywania nazwanych obiektów
M. Gazzaniga,
Copyright Copyright Cognitetive Neuroscience
prof..Anna prof..Anna
1998, str. 186
Grabowska Grabowska
Agnozja asocjacyjna
lokalizacja: głównie lewostronne uszkodzenia styku
płatów ciemieniowych i potylicznych
zasadniczy deficyt: niezdolność do rozpoznania
znaczenia wzrokowo prezentowanych obiektów
objawy często ograniczone do jednej kategorii np.
obiektów żywych
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Koncepcja Warrington
Etapy rozpoznawania obiektów:
wstępna analiza wzrokowa (zachodzi w obu
półkulach)
percepcyjna kategoryzacja (zachodzi w prawej
półkuli), jest presemantyczna (możemy rozpoznać że
dwa obrazy przedstawiają ten sam obiekt ale go nie
identyfikujemy)
semantyczna kategoryzacja (zachodzi w lewej
półkuli)- następuje powiązanie wzrokowej informacji z
wiedzą o obiekcie tj. jego nazwą i funkcją
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Twarz  szczególny typ bodz
ca
wzrokowego
rozpoznawanie twarzy zachodzi u człowieka bez
wysiłku, pomimo, że rzeczywisty jej obraz jest
zmienny
rozpoznanie całości obrazu a nie poszczególnych
elementów
rozpoznawanie fotografii obróconych do góry nogami
sprawia trudność
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
M. Gazzaniga, Cognitetive Neuroscience 1998, str. 201
Prozopagnozja - niezdolność do
rozpoznawania twarzy znajomych osób
na ogół zachowana zdolność do
rozpoznawania kategorii obiektu
zachowana zdolność rozróżniania twarzy
(przy jednoczesnej ekspozycji) - istotność
czynnika pamięciowego
towarzyszące zaburzenia rozpoznawania
innych obiektów
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
"Och, to jest Piotrek mój brat. Te wąsy, ta wysunięta
szczęka. Zawsze bym go rozpoznał"
Rozpoznawanie tylko charakterystycznych cech
twarzy (a nie samej twarzy)
Pacjenci z prozopagnozją opierają się na innych,
dostępnych informacjach, które interpretują w świetle
utrwalonej w pamięci wiedzy
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
M. Gazzaniga, Cognitetive Neuroscience 1998, str. 201
Grabowska Grabowska
Prozopagnozja skutkiem uszkodzenia
obustronnego
prawostronnego
lewostronnego
Uszkodzenie obszaru przyśrodkowego, leżącego na styku
płata potylicznego i skroniowego (przerwanie połączeń
pomiędzy percepcją a pamięcią obrazów twarzy: pacjent
wie ze to twarz ale nie wie do kogo należy)
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Zespół Capgrasa
(kategoria psychiatryczna czy
neurologiczna?)
Traktowanie swoich bliskich jak osoby "podstawione",
które udają, że są krewnymi pacjenta (wyglądają i
zachowują się zupełnie jak oni)
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
L: Arturze, kto przywiózł cię do szpitala?
A: Ten człowiek, który czeka w poczekalni.
L: Masz na myśli swego ojca?
kora skroniowa rozpoznawanie cech
A: Nie, doktorze, to nie jest mój ojciec. On tylko wygląda
twarzy
jak mój ojciec ale z całą pewnością to ktoś inny.
L: Ale, dlaczego ktoś miałby się podszywać pod twojego
ojca?
struktury limbiczne interpretacja
A: To rzeczywiście dziwne! Być może mój ojciec go
emocjonalnego znaczenia i generowanie reakcji
wynajął by się mną opiekował i płacił moje rachunki.
emocjonalnych na twarze bliskich osób
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Zespół Capgrasa - przyczyna? Zespół Capgrasa
Odseparowanie struktur kory skroniowej
odpowiedzialnych za rozpoznawanie twarzy od struktur
limbicznych odpowiedzialnych za emocje i uczucia.
W zespole Capgrasa racjonalne próby
wyjaśnienia sprzecznych informacji prowadzą do
absurdalnych, niezgodnych z rzeczywistością
Pacjent rozpoznaje twarze ale nie doznaje w związku z
tym odpowiednich uczuć. przekonań
"Jeśli to twarz mojej matki, dlaczego nie wywołuje ona
u mnie żadnych doznań emocjonalnych? Nie, to twarz
obcej osoby"
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Zespół Capgrasa
Autyzm a analiza twarzy innych osób
weryfikacja hipotezy Ramachandrana
Sygnały płynące z twarzy są bardzo ważne dla
społecznych interakcji. Problem: czy spostrzeganie
twarzy u osób z autyzmem przebiega tak jak u dzieci
pobudzenie emocjonalne powoduje:
o normalnym rozwoju?
wzrost częstości bicia serca
Badano proces percepcji twarzy przy pomocy fMRI u
wzrost ciśnienia krwi dorosłych, dobrze funkcjonujących osób z autyzmem
(Aspergerem) i bez.
zmiany oporności skóry (pocenie się) GSR
Osoby miały różnicować twarze kobiece i męskie,
oraz kolo i kwadrat
Analizowano aktywacje w obszarach związanych z
percepcją twarzy (fusiform face area FFA  pole
u pacjentów z zespołem Capgrasa brak zmian w GSR
twarzy, korę dolnoskroniową, c. migdałowate)
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Wyniki
Czasy reakcji i poprawność wykonania zadania nie
różniły się istotnie w dwóch grupach
W grupie kontrolnej większa aktywacja w prawej
półkuli (obszary typowe dla percepcji twarzy: FFA, c.
migdalowate, kora skroniowa, kora potyliczna)
W grupie z autyzmem duże zróżnicowanie wzorca
pobudzenia
W grupie z autyzmem obniżona aktywacje lub jej
brak w rejonach które związane są z percepcja
twarzy a zwłaszcza w FFA (w grupie kontrolnej
aktywacja prawego FFA była 4- krotnie większa).
Fig. 1 Boxcar wave function illustrating the alternating face perception and shape perception (control) tasks and sample stimuli.
Copyright During the 4 min, 5 s scan, subjects viewed a series of 120 non-repeating pictures (60 faces and 60 shapes) across six blocks (20 Copyright
prof..Anna pictures per block) and pressed a button in response to target stimuli (female faces or circles). prof..Anna
Grabowska Grabowska
Wnioski
U osób z autyzmem, które unikają normalnych
kontaktów z innymi i rzadziej mają doświadczenia z
percepcja twarzy, brak jest lub jest osłabiona
aktywność w obszarach mózgu typowo związanych z
analizą tego rodzaju obiektów. Osoby z autyzmem
odbierają twarze angażując inne (różne dla różnych
osób) systemy.
Prawidłowy kontakt z twarzami jest być może
warunkiem wykształcenia się normalnego systemu
Fig. 4 After spatial normalization, centres of maximum signal intensity for each subject were identified using the program 3dclust in AFNI
(Analysis of Functional Neuroimages). Each symbol represents an activation `hot spot' for a single subject as overlaid on both an axial and
percepcji twarzy.
sagittal image. For purposes of illustration, peak activations were collapsed across the superior to inferior axis on the axial image and were
collapsed across the left to right axis on the sagittal image. Autism = red squares 1 6, normal = green circles 1 8. Note that the region with
the highest signal intensity change between experimental and control conditions for allnormals is located within the fusiform gyrus (green
circles), in contrast to hot spots across the cerebrum and cerebellum for autistic participants. Talairach coordinates for each `hot spot' for
Copyright autistic subjects are listed below. Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Percepcja twarzy u osób bez
Uszkodzenie tylnych okolic prawej
uszkodzeń c.u.n.
półkuli
Dominacja prawej półkuli w różnych
zaburzenia oceny tożsamości dwóch twarzy
zadaniach rozpoznawania i rozróżniania
zaburzenia rozpoznawania wcześniej widzianej
twarzy
twarzy
zaburzenia klasyfikacji: twarze vs "nietwarze
zaburzenia rozpoznawania twarzy zmienionych
(np. wyrażających inne emocje)
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Prawa półkula dominuje w
opracowywaniu informacji zawartych w
twarzach bo:
Wpływ uszkodzenia mózgu na ocenę
zawiera struktury wyspecjalizowane w
relacji przestrzennych
percepcji twarzy
jest bardziej sprawna w analizie informacji
wzrokowo-przestrzennych
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Apraksja konstrukcyjna - uszkodzenie
okolicy ciemieniowej prawej półkuli
Niemożność właściwej oceny relacji pomiędzy
elementami obrazu.
Zaburzenia w:
konstruowaniu wzorów
reprodukowaniu konstrukcji z klocków
kopiowaniu obrazków
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Kopiowanie obrazków
Odmienny charakter zaburzeń po
uszkodzeniach lewo- i
prawostronnych:
uszkodzenia lewostronne - gubienie elementów
przy zachowaniu przestrzennej organizacji
uszkodzenia prawostronne - dobre
odwzorowanie detali, zaburzone odwzorowanie
całości
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Podsumowanie:
Procesy wymagające skomplikowanej
wzrokowo-przestrzennej analizy są sterowane
przez prawą półkulę
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Astereognozja - agnozja doznań
Rozpoznawanie kształtów przy
dotykowych
pomocy dotyku u osób zdrowych
niemożność rozpoznawania przedmiotów za
przewaga lewej ręki w rozpoznawaniu
pomocą dotyku
nieznanych kształtów
uszkodzenie płata ciemieniowego prawej
przewaga lewej ręki w rozpoznawaniu pisma
półkuli (do tyłu od pierwszorzędowej kory
Braille a
somatosensorycznej)
zaburzenie pamięci znaczenia czuciowo-
kinestetycznych doznań
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Agnozja słuchowa - niemożność
rozpoznawania bodz
ców słuchowych
pomimo niezaburzonego słuchu
rozpoznawanie muzycznych pasaży (amuzja)
rozpoznawanie dz
więków z otoczenia
(szum wiatru itp.)
rozpoznawanie mowy (głuchota słów = afazja)
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Amuzja a strona uszkodzenia mózgu
(na ogół uszkodzenie struktur
skroniowych)
Amuzja czuciowa - zaburzenie
rozpoznawania pasaży muzycznych Uszkodzenia lewostronne
zachowana zdolność oceny i rozpoznawania
Amuzja ruchowa - utrata zdolności do
utworów muzycznych i akordów, zdolność
wykonywania pasaży muzycznych
śpiewania i nucenia melodii
zaburzone poczucie rytmu i czasowego
następstwa elementów muzycznych
zaburzone odczytywanie i pisanie nut
zaburzona analiza muzyczna utworu
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Przypadek Ravela
Uszkodzenia prawostronne
udar mózgu - afazja czuciowa
utrata zdolności odbioru muzyki i
nie zaburzone rozpoznawanie melodii,
integrowania jej w znane melodie
dostrzeganie pomyłek muzycznych oraz
poprawna ocena strojenia instrumentu
niezdolność dostrzeżenia pomyłek
muzycznych
zaburzona zdolność zapisywania i
odczytywania nut oraz grania na fortepianie
Copyright Copyright
prof..Anna prof..Anna
Grabowska Grabowska
Zdolność śpiewania jest kontrolowana
przez prawą półkulę
zaburzenia są niewielkie po:
uszkodzeniach lewopółkulowych (afazji)
usunięciu lewej półkuli
w teście amytalowym wykonanym w lewej
półkuli
Copyright
prof..Anna
Grabowska