WiZ 13

DONOSY

mi

■3 Ze Skidmore College w USA donosi KRZYSZTOF SZYMBORSKI

Oko w oko z b lazarem

Cztowi.ek.pełej].ży.cia.................

Kierownictwo amerykańskich Narodowych Instytutów Zdrowia postanowiło w ciągu najbliższych pięciu lat (kosztem zaledwie 115 min dolarów) zidentyfikować genomy wszystkich gatunków mikrobów zamieszkujących ludzki organizm. Humań Microbiome Project jest ambitnym przedsięwzięciem. Zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę fakt, że jesteśmy „gospodarzami" setek szczepów bakteryjnych, a także wielu wirusów i grzybów. Ich łączna masa sięga 2% masy naszego ciała, czyli 1-2 kg na głowę. Większość pomieszkuje w jelitach.

Obserwacje materii wyrzuconej przez potężną galaktykę pozwalają poznać warunki w pobliżu czarnych dziur.

In.mo.Yecitas................................

Grupa kierowana przez Riccarda Ve-lasco z Instituto Agrario San Michele alPAdige zsekwencjonowała bardziej „apetyczny” gatunek - winorośl Pinot Noir. Okazało się, że ten szczep ma mniej więcej tyle samo genów (30 tys.) co człowiek. Może stąd bierze się nasza szczególna zażyłość....

Aerodynamika latających, dywanów-..

Harwardzki matematyk Lakshmina-rayanan Mahadevan, wraz z zespołem swych uczonych kolegów, zamieścił w „Physical Review Letters" artykuł, w którym dowodzi, że - jak czytaliśmy o tym w „Opowieściach z tysiąca i jednej nocy" - dywany rzeczywiście mogą latać. Jest to tylko kwestia wprowadzenia ich w odpowiednie wibracje. Żeby latać, dywan wielkości banknotu musiałby jednak wibrować z częstotliwością 10 cykli na sekundę.

Dość oczywiste.............................

Profesor Yuki Sugiyama z japońskiego uniwersytetu w Nagoi poświęcił 10 lat na badanie korków w ruchu drogowym. W artykule opublikowanym w „New Journal of Physics" dowodzi on, że przyczyną korków jest nadmierna liczba samochodów na drodze. Ciekawe, jak do tego doszedł...

Pole magnetyczne wyrzuca strugi z okolic supermasywnych czarnych dziur.

Co dzieje się w ekstremalnym otoczeniu pochłaniającej gaz supermasywnej dziury? Opadający ku środkowi gaz tworzy zazwyczaj rodzaj płaskiego dysku, w którym część uzyskanej podczas spadania energii jest zamieniana na ciepło i ucieka w przestrzeń, w postaci wysokoenergetycznego promieniowania. Część materii może się uratować przed pochłonięciem przez dziurę: od czasu do czasu z biegunowych okolic dysku ucie-

w kosmos dwie strugi materii, rozpędzone do prędkości bliskich prędkości światła. W kwietniowym numerze „Naturę" grupa badaczy pod kierunkiem Alana Mar-schera z Institute for Astrophysi-cal Research na Boston University opisuje po raz pierwszy struktury wewnątrz superszybkiej strugi wypływającej z okolic dziury i wyjaśnia, w jaki sposób się takie strugi tworzą. Przedmiotem obserwacji, wykonanych m.in. za pomocą gigantycznej sieci radioteleskopów VLBA, był BL Lacertae, odległy o 950 min lat świetlnych od Ziemi obiekt z konstelacji Jaszczurki We wnętrzu galaktyki kryje się czarna dziura o masie 200 min mas Słońca i promieniu dwukrotnie większym od odległości dzielącej Ziemię i naszą gwiaz

dę. Wytryskujące z jej okolic strugi o prędkości 98% prędkości światła mają z naszego punktu widzenia dodatkową niezwykłą cechę: są skierowane niemal dokładnie ku Ziemi, co ułatwia obserwację. Dzięki połączeniu wyników pomiarów z wielu teleskopów badaczom udało się potwierdzić teorię, zgodnie z którą strugi rozpędza pole magnetyczne wytwarzane w okrążającym dziurę dysku. Gdy opadająca materia zbliża się do dziury, przyspiesza swój ruch obrotowy. Żwiązane z nią pole magnetyczne napina się i zwija wówczas jak korkociąg. Gdy w zawiniętym polu zetkną się obszary skierowane pierwotnie w przeciwne strony, wydzielają się olbrzymie ilości materii napędzające wyrzut strug.    (WŚ)

ENDOKRYNOLOGIA

KIEDY CZAS NA DZTEC

Kobiety coraz częściej odkładają macierzyństwo na później i zdarza się, że tracą szansę na posiadanie dzieci. Teraz to ryzyko może być mniejsze.

\ A / yniki badań opublikowane w „Journal of Clinical Endocrinology & V V Metabolism” pozwalają z dużą dokładnością przewidzieć, kiedy wy-

V V Metabolism” pozwalają z dużą dokładnością przewidzieć, kiedy wyczerpią się możliwości prokreacyjne konkretnej kobiety. Sam test jest przy tym mało kłopotliwy i polega na oznaczeniu we krwi poziomu AMH (ang. anti-Miillerian hormone), który jest dobrym wyznacznikiem liczby pozostałych jeszcze w jajnikach jajeczek, czyli możliwości zajścia w ciążę. Wiedząc, kiedy zapas jajeczek się skończy, można lepiej planować powiększenie rodziny-twierdzi dr Jeroen van Disseldorp z holenderskiego University Medical Center Utrecht, jeden z autorów pracy. (MTZ)

GLACJOLOGIA

WIELKIE WODOSPADY NA GRENLANDII

Czasza lodowa c

i topnieje także od góry. Straty lodu nie są duże,

Woda z topniejącego lądolodu grenlandzkiego gromadzi się na jego powierzchni, tworząc latem wielkie okresowe jeziora zwane zbiornikami supraglacjalnymi. Znikają one błyskawicznie, niczym woda spuszczona z umywalki po wyjęciu z niej korka. Olbrzymie ilości wody spadają wówczas potężnymi szczelinami, sięgającymi aż spodu lodowca. W roku 2006 naukowcy po raz pierwszy mieli okazję obserwować, jak kończy żywot takie lodowe jezioro o powierzchni kilku kilometrów kwadratowych. Sporej wielkości zbiornik przestał istnieć w zaledwie dwie godziny - trzeba więc mieć nie lada szczęście, by być świadkiem takiego zjawiska. Jego skala wielokrotnie przewyższyła nasze wyobrażenia. Obliczyliśmy, że maksymalny przepływ wody spadającej w dół szczelinami był większy niż średni przepływ wodospadu Niagara- mówi glacjolog lan Joughin z University of Washington w Se-attle (USA), współautor badań. Grenlandzka kaskada była też znacznie wyższa od Niagary - w miejscu, gdzie badacze prowadzili swoje obserwacje, lądolód ma grubość prawie kilometra. Przemieszczeniu się wody - najpierw pionowo w dół, a następnie poziomo już pod lodem - towarzyszyły też niewielkie wstrząsy sejsmiczne związane z ruchami lądolodu w pobliżu znikającego jeziora.

Każdego lata na powierzchni lądolodu pojawiają się tysiące mniejszych i większych jezior supra-glacjalnych, jednak - jak podkreślają badacze - łączna masa topniejącego w ten sposób lodu jest niewielka i na razie bez znaczenia, jeśli chodzi o przyszłe losy pokrywy lodowej największej wyspy świata. Wyniki badań opublikował w kwietniu „Science".    (HOŁD)

I

I

f

l

MAŁE ZMIANY, DUŻY ZYSK

Aerodynamiczna naczepa pozwala zaoszczędzić nawet 15% paliwa.

POPRAWA AERODYNAMIKI naczep przez montaż po ich bokach fartuchów (pierwotnie mających chronić podwozie) pozwoli na znaczne oszczędności. Kształt osłon opracowano na politechnice w Delft, stosując modelowanie komputerowe, a następnie sprawdzono w tunelu aerodynamicznym. Koncepcja się sprawdziła. Fartuchy mogą być montowane również w używanych już naczepach. Gdyby zamontować je w połowie jeżdżących po Holandii ciężarówek, dałoby to w skali kraju oszczędności ponad 750 min 1 oleju napędowego rocznie, co przekłada się na 50 min t C0₂.

TRANSPORT

DELTA □ PTI CAL ENTRY 1 □ X 5 □

PLN

DELTA □ PTI CAL

B I D STAG E

MIKROSKOP _ _ _

S K Y-WATC HER

SK DOB 8”

■pfr

<rv

> V «/

¹    . JS

DELT

Nowe Osiny, ul Piękna 1 tel./fax: [phone] tel. [phone]

Salon firmowy w Warszawie

ul. Sienna 39

teł. [phone]

Salon firmowy w Katowicach Budynek Altus, ul. Uniwersytecka 13 tel. [phone]

PLN

zobacz więcej...

www.deltaoptical.pl

"WIEDZA I ŻYCIE czerwiec 2008

TELESKDPY * LORNETKI * MIKROSKOPY

12