3582316326

wydatki publiczne,

ekon. wydatki państwa na wszystkich szczeblach sektora finansów publicznych.

W większości państw na wydatki publiczne składają się wydatki budżetu administracji rządowej, wydatki budżetów lokalnych (np. w Polsce wydatki budżetów gmin, powiatów, samorządowych województw; w Niemczech wydatki budżetów krajów związkowych, gmin; w USA wydatki budżetów stanów, hrabstw) i wydatki budżetów państwowych funduszy celowych (w Polsce m.in.: ZUS, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Narodowy Fundusz Zdrowia, Fundusz Pracy, PFRON). Są państwa, w których nie występują wszystkie z wymienionych wyżej szczebli, a także państwa, w których oprócz nich występują jeszcze inne szczeble (np. w Polsce tzw. jednostki pozabudżetowe administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego).

Główne źródło finansowania wydatków publiczne stanowią dochody budżetu państwa, a więc przede wszystkim wpływy z różnego rodzaju podatków oraz m.in. wpływy z ceł, dywidend, zysku banku centralnego, przychodów zagranicznych. Jeżeli w danym roku wydatki publiczne są wyższe od dochodów publicznych, występuje deficyt budżetowy (budżetowy deficyt). Ta część wydatków publicznych, która nie ma pokrycia w dochodach budżetu państwa, jest finansowana głównie z emitowanych przez państwo papierów wartościowych (obligacji, bonów skarbowych), z wpływów z prywatyzacji, z nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych. Wzrost wydatków publicznych prowadzi do wzrostu podatków lub/i do wzrostu rynkowej stopy procentowej. Z tym drugim skutkiem mamy do czynienia, gdy wzrost wydatków publicznych jest w części finansowany zwiększeniem emisji papierów wartościowych; następuje wówczas zwiększenie przez państwo popytu na oszczędności w gospodarce (emisja papierów wartościowych jest bowiem instrumentem przejęcia przez państwo części wygenerowanych w gospodarce oszczędności), co prowadzi do wzrostu — będącej ceną oszczędności — rynkowej stopy procentowej. Z finansowaniem wydatków publicznych zwiększeniem emisji papierów wartościowych wiąże się tzw. efekt wypychania. Polega on na tym, że mniej niż dotychczas oszczędności trafia do przedsiębiorstw na finansowanie inwestycji, a więcej do budżetu państwa na finansowanie wydatków publicznych (deficytu budżetowego), które (podobnie jak wydatki gospodarstw domowych) mają charakter konsumpcyjny (tzn. nie przyczyniają się do tworzenia nowego majątku produkcyjnego gospodarki). Ponieważ ze wzrostem wydatków publicznych wiąże się efekt wypychania, wzrost podatków, wzrost rynkowej stopy procentowej, prowadzi to często do spadku wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw i w konsekwencji spadku wielkości produkcji w gospodarce. Wzrost wydatków publicznych może także wywołać wzrost stopy inflacji w gospodarce lub/i pogorszenie salda bilansu obrotów bieżących z zagranicą (gdy wywołany wzrostem tych wydatków wzrost wielkości popytu globalnego w gospodarce nie będzie miał pokrycia we wzroście wielkości produkcji). Gdy w części wydatki publiczne są finansowane zaciąganiem przez państwo pożyczek za granicą, sektor budżetowy przyczynia się do wzrostu zadłużenia zagranicznego gospodarki. Niekontrolowany (tzn. niedostosowany do wzrostu dochodów budżetu państwa) wzrost wydatków publicznych jest na ogół główną przyczyną kryzysu finansów publicznych, polegającego na znacznym wzroście deficytu budżetowego i długu publicznego.

Wydatki publiczne dzieli się na wydatki prorozwojowe (składają się na nie m.in.: wydatki gospodarcze — m.in. wydatki inwestycyjne, np. na rozwój infrastruktury