3582321017

Opracował:

dr n. med. Grzegorz Wyrobiec

UKŁAD DOKREWNY

Rola układu dokrewnego polega na produkcji przekaźników chemicznych, które kontrolują czynność innych komórek i tkanek. Gruczoły wewnątrzwydzielnicze (gruczoły endokrynowe) nie posiadają przewodów wyprowadzających, a ich wydzielina dostaje się bezpośrednio do krwi lub płynu tkankowego. Komórki gruczołowe otoczone są bogatą siecią naczyń włosowatych o nieciągłej ścianie (okienkowej lub zatokowej) i to właśnie dziki nim przekaźniki chemiczne dostają się do krwioobiegu. Synteza i wydzielanie przekaźników chemicznych - hormonów podlega regulacji o zróżnicowanym stopniu złożoności. Wpływ na te procesy mają mechanizmy nerwowe, hormonalne oaz metaboliczne.

Gruczoły ze względu na budowę histologiczną możemy podzielić na:

•    Oddzielne narządy zwarte

•    Gruczoły amfikrynowe — zespoły komórek endokrynowych tworzące grupy komórek w gruczołach wewnątrzwydzielniczych lub innych narządach

•    Pojedyncze komórki endokrynowe - rozsiane w innych narządach

Substancję chemiczną produkowaną przez gruczoły bezprzewodowe i transportowaną z krwią do narządów docelowych określamy jako hormon. W chwili obecnej znanych jest blisko 50 hormonów, które pod względem budowy chemicznej dzieli się na:

•    steroidy (np. kortyzol, estradiol, progesteron, testosteron)

•    białka (np. insulina, hormon wzrostu, parathormon, tyreotropina)

•    krótkie peptydy (np. wazopresyna, lyreoliberyna)

•    pochodne aminokwasów (np. adrenalina, noradrenalina, tyroksyna)

Regulacja czynności innych narządów przez układ wydzielania wewnętrznego może przebiegać 4 różnymi szlakami:

•    endokrynową, czyli dokrewną gdzie messengerami chemicznymi są hormony

•    parakrynową gdzie messenerami chemicznymi są cytokiny

•    autokrynową

•    jukstakrynową

PRZYSADKA MÓZGOWA

Nadrzędną pozycję wśród gruczołów pełni przysadka mózgowa, która produkuje hormony sterujące wydzielaniem tarczycy, nadnerczy i gonad.

Obie części przysadki powstają z ektodermy. Płat przedni przysadki powstaje w 4 tygodniu życia zarodka z ektodermalnej płytki przysadkowej, która stanowi cześć wysłanego ektodermą sklepienia zatoki ustnej. W pierwszej połowie 4 tygodnia życia płytka przysadkowa fałduje się i tworzy kieszonkę przysadkową (Rathego). Wkrótce potem stykające się z kieszonką dno międzymózgowia grubieje i tworzy wyrostek lejkowaty, który rozrasta się z czasem maczugowato w płat tylny przysadki mózgowej.

Przysadka mózgowa umiejscowiona jest w dole przysadki znajdującym się na dnie siodła tureckiego i łączy się z dolną powierzchnią podwzgórza za pomocą szypuły lejka. Jej szerokość wynosi około 12 mm, a masa około 0,6 g. Przysadka składa się z dwóch różnych pod względem budowy, czynności i pochodzenia części:

A.    płata przedniego

B.    płata tylnego