3582324737

Podmiotowość wychowania.

Podmiotowy charakter procesu wychowania wymaga, aby osoby w nim uczestniczące określać mianem podmiotów wychowania: należą tu: nauczyciele-wychowawcy, uczniowie-wychowankowie, rodzice-wychowawcy.

Idea podmiotowości akcentuje samoświadomość jednostki, jej zależność w stosunku do otoczenia, a także poczucie osobistego sprawstwa. Składa się na nie swoboda kierunku działania, przekonanie o możliwości wywierania wpływu na otoczenie i poczucie własnej kompetencji, czyli przekonanie o skuteczności działania. Nie można mówić o rozwoju podmiotowości bez wchodzenia w aktywne kontakty z otoczeniem.

Istnieją zagrożenia, które mogą powodować zatracenie istoty podmiotowości, czyli poczucia własnej indywidualności i zdolności sterowania własnym działaniem zgodnie z osobiście wybranymi celami i cenionymi wartościami.

Ważnym aspektem jest uświadamianie podmiotom edukacji zarówno szans stwarzanych przez realizowanie idei podmiotowości każdemu uczestnikowi procesu edukacyjnego, jak i zagrożeń płynących z tego tytułu dla jednostek jak i społeczeństwa. Są one związane z tym, iż „stawanie się" i „bycie" podmiotem 1 człowieka pozostają w pewnej sprzeczności z takimi samymi procesami zachodzącymi u 2 człowieka. Realizacja własnej podmiotowości musi być kompromisem wobec podmiotowości innego człowieka.

Podmiotem iest ten, kto: pełni pewną rolę społeczną, kieruje swoimi stanami psychicznymi oraz swoja aktywnością, ma wpływ na zdarzenia, pozostaje w stałym procesie samodoskonalenia się - przekracza samego siebie, własne granice, rozszerza stale zakres swojej podmiotowości i podmiotowości środowiska społecznego, ułatwia realizacją podmiotowości drugiemu człowiekowi; posiada zdolność do pobierania, przetwarzania i generowania informacji, zdolność do wchłaniania wpływów otoczenia, do tworzenia nowych elementów nie będących prostą reprodukcją spostrzeżeń, określony system wartości i ocen oraz programów działania, nawyków, umiejętności.

Czerepaniak-Walczak „być podmiotem to tyle, co móc świadomie, zgodnie z uznanym systemem wartości wywierać wpływ na siebie i otoczenie oraz ponosić konsekwencje własnej aktywności".

J. Lipiec wyróżnia 3 stanowiska, dotyczące pytania: czy podmiotem się jest zawsze czy tylko się nim bywa?:

♦    Radykalny determinizm - człowiek nigdy nie jest w żadnym wymiarze podmiotem, ponieważ pozostaje uzależniony od jakichś sił

♦    Determinizm umiarkowany - człowiek czasem bywa podmiotem, a czasem funkcjonuje jako przedmiot

♦    Indeterminizm - człowiek zawsze w każdej sytuacji jest podmiotem.

Typy relacji między podmiotami.

W. Łukaszewski ze względu na sposób, w jaki 1 człowiek traktuje innego człowieka wyróżnia 3_ typy relacji interpersonalnych:

0    Altruistyczną - człowiek spostrzega i traktuje innego człowieka jako

autonomiczną wartość i działa na rzecz tego człowieka lub w swoich działaniach uwzględnia jego potrzeby; może to być relacja jedno- lub dwukierunkowa.

0    instrumentalną - człowiek spostrzega innego człowieka wyłącznie jako

użyteczny instrument realizacji własnych interesów, wynika to z przekonania, że wartością autonomiczna jest przede wszystkim podmiot, że ważne są tylko lub przede wszystkim jego własne stany i potrzeby, a zadaniem innych jest te potrzeby zaspokajać lub liczyć się z nimi, jest to relacja wyraźnie ahumanistyczna, choć niekiedy dochodzi di jej ukształtowania w imię rzekomo humanistycznych celów; może to być relacja jedno- lub dwukierunkowa.

0    Kooperacyjną - człowiek spostrzega i traktuje innego człowieka jako

autonomiczną wartość w takim samym stopniu, w jakim jako wartość spostrzega siebie,

1