3582325417

1. Proces szesnastu - pokazowy proces polityczny przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, przeprowadzony w dniach 18-21 czerwca 1945 r. w Moskwie.

27 marca przybyli do Pruszkowa: delegat rządu i wicepremier na kraj J. S. Jankowski, ostatni Komendant Główny AK, obecnie pełniący funkcję Komendanta Głównego organizacji "NIE" gen. L. Okulicki, przewodniczący Rady Jedności Narodowej Kazimierz Pużak (przedstawiciel PPS "Wolność, Równość, Niepodległość") oraz pełniący funkcję tłumacza Józef Stemler-Dąbski, jednocześnie wiceminister Departamentu Informacji Delegatury RP na Kraj. Następnego dnia dojechali pozostali uczestnicy planowanych rozmów: Antoni Pajdak (PPS-WRN), Stanisław Jasiukowicz, Kazimierz Kobylański, Zbigniew Stypułkowski i Aleksander Zwierzyński ze Stronnictwa Narodowego, Józef Chaciński i Franciszek Urbański ze Stronnictwa Pracy, Adam Bień, Kazimierz Bagiński i Stanisław Mierzwa ze Stronnictwa Ludowego oraz Eugeniusz Czarnowski i Stanisław Michałowski ze Zjednoczenia Demokratycznego.

Wszyscy oni zostali podstępnie aresztowani przez NKWD i następnego dnia wywiezieni na Okęcie, skąd odlecieli specjalnym samolotem do Moskwy.

Dopiero 5 maja Sowieci oficjalnie podali wiadomość o aresztowaniu Polaków pod zarzutem prowadzenia działań dywersyjnych na zapleczu armii sowieckiej.

Polscy przywódcy podziemni spędzili początkowo prawie 3 miesiące w więzieniu NKWD na Łubiance, gdzie byli intensywnie przesłuchiwani i "przygotowywani" do pokazowego procesu.

Proces rozpoczął się 18 czerwca.

W akcie oskarżenia zarzucono:

1.    organizację podziemnych oddziałów zbrojnych Armii Krajowej na tyłach Armii Czerwonej,

2.    utworzenie podziemnej organizacji wojskowo-politycznej "NIE",

3.    Działalność terrorystyczno-dywersyjną i szpiegowską podziemnych oddziałów zbrojnych AK i NIE,

4.    Pracę nielegalnych radiostacji nadawczo-odbiorczych na tyłach Armii Czerwonej,

5.    Plan przygotowania wystąpienia zbrojnego w bloku z Niemcami przeciwko ZSRR.

Wyroki:

L Okulicki - dowódca AK (10 lat), J.S. Jankowski - delegat rządu RP, wicepremier (8 lat), A. Bień i S. Jasiukowicz - zastępcy delegata rządu, ministrowie (5 lat), K. Pużak - przewodniczący RJN (1,5 roku), A. Zwierzyński - wiceprzewodniczący RJN, K. Bagiński - wiceprzewodniczący RJN, E. Czarnowski, J. Chaciński, S. Mierzwa, Z, Stypułkowski i F. Urbański - członkowie RJN (4-18 miesięcy).

Uniewinnieni zostali K. Kobylański, S. Michałowski i J. Stemler-Dąbski. A. Pajdak został wyłączony z procesu i wkrótce potem skazany na 5 lat więzienia. Okresu odbywania kary nie przeżyli: L Okulicki, J.S. Jankowski, S. Jasiukowicz.