Badania naukowe wymagają jasnego określenia przedmiotu i celu badań. Czynności te stanowią pierwszy, podstawowy krok w procedurze badawczej. Sformułowanie przedmiotu badań ma na celu odzwierciedlenie głównych problemów badawczych, a także wyrażenie intencji badacza.
Badanie naukowe to wieloetapowy proces „zróżnicowanych działań mających na celu zapewnienie obiektywnego, dokładnego i wyczerpującego poznania obranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej lub kulturowej, a wynikiem badania naukowego jest określony obraz badanej rzeczywistości.”
Natomiast przedmiotem badań jak podaje W. Pasłęcki „jest ściśle zdefiniowany wycinek rzeczywistości społeczno - przyrodniczej, stanowiącej obiekt zainteresowań poznawczych określonej dyscypliny naukowej”1 2. J. Sztumski określa przedmiot badań „jako wszystko, co składa się na tak zwaną rzeczywistość społeczną, a więc zbiorowości i zbiory społeczne, instytucje społeczne, procesy i zjawiska społeczne.”3 4 T. Pilch z kolei przedmiot badań określił jako „zadanie, które staje przed nami w momencie uświadomienia sobie konieczności przeprowadzenia badań
empirycznych”.
Zważywszy, że badania pedagogiczne określane są przez cele jakim służą5, poza ustaleniem przedmiotu badań konieczne jest sformułowanie celu badań, który stanowi wizytówkę poczynań badawczych, nadaje odpowiedni kierunek badaniom, bowiem od właściwego sformułowania celu zależy powodzenie wszystkich dalszych etapów badań.6 Celem badań według W. Dutkiewicza jest „dążenie do wzbogacenia wiedzy o osobach, rzeczach i zjawiskach będących przedmiotem badań.”7
Siały słownik języka polskiego, pod red. E.Sobol, Warszawa 1995, s.854.
: W. Puślecki, Metody badań /yedagogicznych, Kalisz 1985, s.3.trochę stare
i J. Sztumski, U stęp do metodologii i technik badań społecznych, Katowice 1995, s.7.
T. Pilch, Zasady badań j>edagogicznych, Warszawa 1995, s. 101.
? Ibidem, s. 19.
T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań jyedagogicznych, Warszawa 2001, s.35 - 36.
W. Dutkiewicz, Przewodnik metodyczny dla studentów pedagogiki, Kielce 1996, s.31.