1060441606

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.    Przedmiot, źródła i podstawowe pojęcia prawa pracy

4.1.1.    Materiał nauczania

Prawo pracy jest samodzielną gałęzią systemu prawa polskiego, która wyodrębniła się z prawa cywilnego. Najogólniej rzecz ujmując zawiera ono normy regulujące stosunki między pracodawcą a pracownikiem na tle świadczonej pracy. Instytucjami regulowanymi przez prawo pracy są więc zagadnienia związane z nawiązywaniem i rozwiązywaniem stosunku pracy, urlopami, wynagrodzeniem za pracę, odpowiedzialnością materialną pracowników, ochroną pracy młodocianych i kobiet, rozwiązywaniem sporów zbiorowych między pracodawcą i pracownikami, bezpieczeństwem i higieną pracy.

Podstawowym źródłem prawa pracy jest kodeks pracy, który w kompleksowy sposób ustala wszystkie podstawowe kwestie odnoszące się do zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Ustawa ta została uchwalona 26 czerwca 1974 roku (tekst jednolity DzU z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.), jednakże przez kilkadziesiąt lat obowiązywania była wielokrotnie nowelizowana. Ostatnia zmiana weszła w życie 1 czerwca 2005 roku.

Źródłami prawa pracy są także inne ustawy oraz rozporządzenia (czyli akty wykonawcze) Rady Ministrów i innych naczelnych organów administracji państwowej. Przepisy tych odrębnych aktów prawnych uściślają niektóre zagadnienia ogólne zawarte w kodeksie pracy -rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (DzU z 1996 r. Nr 114, poz. 545 ze zm.), ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU z 2002 r. Nr 200, poz. 1679 ze zm.). Również układy zbiorowe pracy i inne porozumienia zbiorowe między pracodawcą a pracownikami oraz wewnątrzzakładowe statuty i regulaminy (pracy, wynagradzania) zaliczane są do źródeł prawa pracy.

kodeks pracy

inne ustawy i rozporządzenia wykonawcze

Źródła prawa pracy

układy zbiorowe pracy i inne porozumienia zbiorowe

wewnętrzne regulaminy i statuty przedsiębiorstw

Rys. 1. Źródła praw a pracy

Przepisy wszystkich ustaw i aktów wykonawczych wydanych na podstawie kodeksu pracy, które określają prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, jak również postanowienia układów zbiorowych pracy i innych porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów oraz umów o pracę określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy kodeksu pracy. Wszystkie postanowienia zawarte w wyżej wymienionych dokumentach, które są mniej korzystne dla pracownika niż przepisy kodeksu pracy, są nieważne, a zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy kodeksu pracy.

W pewnych sytuacjach stosunek pracy określonej kategorii pracowników (nauczyciele, policjanci) regulują przepisy szczególne (odrębne ustawy lub rozporządzenia - dla „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"