1060440548

Wstęp

rębne podręczniki z tego zakresu. Warto je wszystkie przywołać, aby orientować się na temat nauczania finansów publicznych i prawa finansowego w przeszłości i obecnie.

Zakres przedmiotowy podręcznika, a przede wszystkim krąg jego adresatów i potencjalnych czytelników sprawia, że z samego założenia podręczniki muszą być w różny sposób przygotowywane. Ma to także związek z formą studiów i rodzajami zajęć dydaktycznych (wykłady, ćwiczenia, konwersatoria, seminaria). W zakresie finansów publicznych i prawa finansowego dominują podręczniki, w których czytelnik znajduje przede wszystkim opis obowiązujących w danym okresie rozwiązań normatywnych. W minimalnym zakresie wyjaśnia się w nich podstawową terminologię i pojęcia dotyczące instytucji finansowych. Nie ma w nich z reguły miejsca na prezentację dorobku teorii finansów i prawa finansowego. Znacznie lepiej wygląda to w odniesieniu do finansów publicznych, ponieważ często traktuje się je jako dział ekonomii politycznej. Gorzej jest natomiast z ujęciem istoty prawa finansowego, ponieważ byt takiego działu prawa jest często podawany w wątpliwość, a instytucje prawa finansowego niejednokrotnie odnosi się do prawa konstytucyjnego i prawa administracyjnego.

Napisałem już kilka podręczników z dziedziny finansów publicznych i prawa finansowego. Niektóre z nich miały kolejne wydania. Korzystali z nich studenci w Polsce oraz w innych państwach, gdzie bariera języka polskiego nie była zbyt duża (Słowacja, Czechy, Ukraina, Białoruś, Rosja). Obecnie w obliczu własnych, prawie półwiecznych doświadczeń dydaktycznych, dochodzę do wniosku, że idealny podręcznik akademicki z finansów publicznych i prawa finansowego powinien ukazywać przede wszystkim odrębność finansów publicznych oraz specyfikę prawa finansowego. Te dwa obszary są zaś wypełnione olbrzymią liczbą złożonych problemów. Niektóre z nich przeminęły, inne pozostały. Ludzkość stara się je rozwiązać. Czasami udaje się to. Innym razem problemy wciąż pozostają nierozwiązane. Część z nich nie jest nawet dobrze dostrzegana. Inne są zaś lekceważone przez naukę lub praktykę.

Postanowiłem więc napisać podręcznik zawierający wyniki swoistej „inwentaryzacji" problemów finansów publicznych i prawa finansowego, łącznie z ich genezą i ewolucją oraz stanem obecnym. Wraz z tym prezentuję osiągnięcia naukowe i praktyczne w dziedzinie finansów publicznych i prawa finansowego. Mają one postać rozwiązań normatywnych polskich i obcych oraz poglądów nauki polskiej i światowej. Większość opisywanych problemów była już wcześniej przedmiotem moich licznych publikacji. Sięgam do nich, wskazując na tytuł, miejsce i rok publikacji oraz wykorzystując ich fragmenty w podręczniku, ponieważ uznaję za nadal aktualne bądź też wymagające niekiedy pewnej korekty. W znakomitej większości prezentuję jednak nowe instytucje lub nowe spojrzenie na opisywane problemy, ponieważ tego wymaga dynamika finansów publicznych i prawa finansowego.

To ambitne zamierzenie groziło tym, że podręcznik stanie się obszernym objętościowo dziełem. Tego zaś nie toleruje żaden czytelnik, a zwłaszcza student. Dlatego też postanowiłem zastosować następującą konwencję opracowania. Po pierwsze, nie chciałem ograniczać rozmiarów opracowania poprzez zawężanie zakresu pojęciowego prawa finansowego. Stanowiłoby to bowiem o zubożeniu treści podręcznika. Po drugie, jeśli podręcznik ma ukazywać przede wszystkim problemy, to najlepiej przedstawić j e wprost w formie pytań. Tak też uczyniłem, stawiając w całej pracy około 120 pytań i udzielając na wszystkie z nich zwięzłych lub szerszych odpowiedzi. Po trzecie, dokumentację w po-

14