1636661872

15

1. Ewolucja i stan obecny idei i praktyki resocjalizacji

-    czyn nieletniego jest podstawą wymiaru kary,

—    kara stanowi odpłatę za wyrządzone zło i ma za zadanie odstraszyć innych potencjalnych sprawców (Wójcik D., Ostrihanska Z., Czarnecka-Dzialuk B., 1998, s. 208 i n.).

Od czasów oświecenia kara pozbawienia wolności staje się karą samodzielną i przestaje spełniać funkcje represyjnego środka zapobiegawczego, a koncepcję czystego odwetu i prewencji ogólnej zastępuje kiełkująca powoli koncepcja prewencji szczególnej w wykonywaniu kar.

W połowie XIX wieku wraz z rozwojem cywilizacyjnym społeczeństw i rozwojem nauk przyrodniczych zostaje przeniesiony akcent z dominującego wpływu filozofii na myśl resocjalizacyjną w kierunku nauk przyrodniczych i społecznych. Wraz z rozwijającym się nurtem pozytywistycznym następuje rozkwit myśli resocjalizacyjnej i zostaje jej nadany charakter naukowy, co ma przede wszystkim konsekwencje w rozwoju penitencjarystyki. Na przestrzeni całego XIX wieku daje się zaobserwować zainteresowanie dzieckiem zaniedbanym, pozbawionym opieki i postawionym w kolizji z prawem karnym, „zainteresowanie, które zwłaszcza pod koniec wieku przybiera rozmiary wprost żywiołowe, przejawiające się zwłaszcza w licznych, różnorodnych organizacjach i towarzystwach patronatów i opieki nad dziećmi skazanymi, opuszczonymi i bezdomnymi. To zjawisko (...) nie mogło pozostać bez wpływu na rozwój form prawnych dotyczących walki z przestępczością nieletnich, a to tym bardziej, że śladem inicjatywy prywatnej i społecznej rozwijała się opieka państwowa nad dziećmi opuszczonymi i zaniedbanymi” (Cieślak M., 1973, s. 38).

Powstałe w drugiej połowie XIX wieku nurt pozytywistyczny w prawie karnym i szkoła pozytywna w kryminologii, dzięki pracom badawczym C. Lombroso, E. Ferriego i R. Garofalo przyjmowały postulat naturalizmu metodologicznego, czyli przekonanie o możliwości uprawiania nauk społecznych według wzorca nauk ścisłych oraz deterministyczną koncepcję człowieka, którego zachowanie ma swe „przyrodniczo” określone przyczyny. Innymi słowy, zachowanie przestępne¹, jako zachowanie człowieka w ogóle, jest rzą-

1

Termin „zachowanie przestępne” przytoczony został za Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., 1999, Kryminologia, s. 89 w znaczeniu: zachowanie antyspołeczne, zachowanie naruszające normy prawne.