Złamanie kości
Jeżeli siła urazu przekracza wytrzymałość kości, to dochodzi do złamania kości. Uraz powodujący
złamanie kości może być bezpośredni lub pośredni. Powstałe w wyniku złamania odłamy kostne
mogą być względem siebie przemieszczone lub nie. Dlatego wyróżnia się złamania z
przemieszczeniem i złamania bez przemieszczenia. W złamaniach z przemieszczeniem odłamy
kostne mogą być ułożone względem siebie pod różnym kątem, lub przemieszczone do boku - często
z jednoczesnym skręceniem (rotacją). Przy oglądaniu kończyny, w której doszło do przemieszczenia
odłamów kostnych, stwierdza się jej "skrócenie". Jeżeli w wyniku złamania powstały więcej niż dwa
odłamy, złamanie nazywa się wieloodłamowym. W przypadku, gdy złamaniu kości towarzyszy
uszkodzenie powłok skórnych w okolicy złamania - nazywa się to złamaniem otwartym, w
przeciwieństwie do złamania zamkniętego, gdy powłoki skórne nie zostały uszkodzone. Gdy złamanie
dotyczy kości, której wytrzymałość uległa zmniejszeniu w wyniku wcześniejszych zmian chorobowych
(zapalnych, nowotworowych lub innych) - to takie złamanie nazywa się złamaniem patologicznym.
Czasami do takiego złamania dochodzi w wyniku błahego urazu o niewielkiej sile, niewystarczającej
do złamania zdrowej kości.
Do złamań dochodzi w różnym wieku. W wieku dziecięcym najczęściej dochodzi do złamania kości
piszczelowej, nadkłykciowego złamania kości ramiennej i złamania kości przedramienia. U dzieci
istnieje szczególny typ złamania bez bocznego przemieszczenia - złamanie podokostnowe, zwane
czasami złamaniem "typu zielonej gałązki". W tym typie złamania silna i gruba okostna nie ulega
uszkodzeniu, przez co nie dochodzi do przemieszczenia odłamów do boku. U ludzi dorosłych
(zwłaszcza w wieku starczym) najczęstszymi złamaniami związanymi z osteoporozą kości są
złamania dalszej przynasady i nasady kości promieniowej, złamanie kompresyjne (zgniecenie)
trzonów kręgów i złamanie szyjki kości udowej.
<<< Powrót
Zwichnięcie stawu
Urazowe zwichnięcie stawu można zdefiniować jako całkowite przemieszczenie względem siebie
powierzchni stawowych kości tworzących staw. Jest to uraz bardzo poważny, któremu zawsze
towarzyszy rozerwanie torebki stawowej i więzadeł. Termin "zwichnięcie" często jest nadużywany
przez pacjentów, którzy tym mianem określają znacznie mniejszy uraz - skręcenie stawu.
<<< Powrót
Skręcenie stawu
W wyniku działania siły, najczęściej skrętnej, dochodzi do różnego stopnia rozerwań i rozciągnięć
torebki stawowej i więzadeł, bez trwałego przemieszczenia powierzchni stawowych kości. Tego typu
uraz stawu określany jest jako skręcenie. Ból, obrzęk i czasami krwiak w okolicy stawu są
charakterystycznymi objawami skręcenia. Najczęściej takiemu urazowi ulegają stawy skokowe.
Skręcenie jest znacznie częstszym urazem stawu niż zwichnięcie.
<<< Powrót
Osteoporoza
Osteoporoza jest uogólnioną chorobą kości, charakteryzującą się zmniejszoną masą tkanki kostnej i
destrukcją jej budowy przestrzennej (mikroarchitektury), które w kosekwencji prowadzą do
zwiększonego ryzyka złamań kości. Dokonując pewnego uproszczenia można stwierdzić, że jest to
choroba, w której jest "za mało kości w kości" (bez zmiany jej objętości) w stosunku do normy wieku,
płci i rasy. Dlatego też, innym niekiedy terminem określającym osteoporozę jest zrzeszotnienie kości -
oznaczające rozrzedzenie kości. Choroba przez długi czas przebiega bez jakichkolwiek objawów.
Zwykle dopiero po latach ujawnia się poprzez złamania patologiczne pod wpływem niewielkich
urazów oraz występujących wraz z nimi licznych powikłań. Zaawansowana choroba doprowadza do
trwałego kalectwa - ograniczenia sprawności ruchowej i przewlekłego bólu, bądz
śmierci.
Osteoporoza należy do chorób, których rozwój związany jest z szeroko pojętym stylem życia
człowieka obejmującym m.in. problemy związane z żywieniem (np. niedostateczną podażą wapnia w
diecie), zbyt małą aktywnością fizyczną, niedostatecznym nasłonecznieniem. Oprócz tego,
osteoporozę cechuje znaczne uzależnienie od wieku, dotyczy osób najczęściej po 60 roku życia.
Osteoporoza jest najczęstszą chorobą kości. Przeprowadzone w Polsce badania oparte na
diagnostyce radiologicznej kręgosłupa wykazały, że u osób powyżej 50 roku życia blisko jedna trzecia
kobiet i mężczyzn jest dotkniętych tą chorobą (zależnie od płci w poszczególnych regionach kraju
mogą występować istotne różnice w częstości występowania choroby).
Z uwagi na przyczyny powodujące chorobę wyróżnia się osteoporozy pierwotne, bądz
wtórne.
Osteoporoza pierwotna stanowi 80% wszystkich przypadków osteoporoz; wśród nich wyróżnić można
dodatkowo takie, które często występują w młodym wieku i dotyczą wzrostu szkieletu nie
nadążającego za normą wiekową (osteoporozy idiopatyczne) oraz takie, w których dochodzi do
znacznej utraty tkanki kostnej z powodu menopauzy lub starości (osteoporozy inwolucyjne).
Osteoporoza wtórna występuje w 20% przypadków osteoporoz i jest zawsze następstwem innej
choroby (np. defekty genetyczne, zaburzenia endokrynologiczne), bądz
też skutkiem długotrwałego
przyjmowania niektórych leków. Osteoporoza (wtórna) prawie zawsze obejmuje swoim procesem
wszystkie kości. Miejscowo przebiegający proces osteoporotyczny może być związany np. z
reumatoidalnym zapaleniem stawów lub długotrwałym unieruchomieniem (np. noszenie opatrunku
gipsowego).
Podstawowym badaniem dla rozpoznania osteoporozy są badania ilościowe, oceniające gęstość
kości. Są to badania densytometryczne, oparte na zastosowaniu niewielkich dawek promieni
jonizujących lub fali ultradz
więkowej. W zawansowanej fazie choroby, kiedy gęstość kości zmniejsza
się o około 40%, osteoporozę daje się rozponać również na podstawie typowych zdjęć
radiologicznych kości. Dla ustalenia przyczyny oraz śledzenia przebiegu leczenia osteoporozy
konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych krwi i moczu. W zakres badań laboratoryjnych może
wchodzić także ocena stężeń we krwi wybranych hormonów oraz tzw. wskaz
ników przebudowy
kośćca.
<<< Powrót
Wrodzona dysplazja stawów biodrowych
Wrodzona dysplazja (niedorozwój) stawów biodrowych przejawia się m.in. tym, że panewka stawu
biodrowego jest płytka i mała, jej kąt nachylenia do linii poziomej jest zwiększony, głowa kości udowej
bywa odchylona do boku, kąt szyjkowo-trzonowy i kąt przodoskręcenia szyjki kości udowej są
zwiększone w stosunku do normy. Wada powstaje w okresaie życia płodowego i jest najczęściej
występującą wadą wrodzoną u ludzi. Jej etiologia (przyczyna), podobnie jak większości wad
wrodzonych, nie jest wyjaśniona. Jej najbardziej nasilona forma to wrodzone zwichnięcie stawów
biodrowych.
Rozpoznanie wrodzonej dysplazji (niedorozwoju) stawów biodrowych odbywa się na podstawie
badania klinicznego noworodka (najlepiej w pierwszych 5 dniach po urodzeniu) oraz badania
radiologicznego i/lub ultrasonograficznego stawów biodrowych.
<<< Powrót
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), dawniej nazywane gośćcem przewlekłym postępującym
(GPP) jest chorobą ogólnoustrojową, chociaż przede wszytkim dotyczy narządów ruchu.
Charakterystycznymi objawami choroby są:
" długotrwałe obrzęki tych samych stawów po obu stronach ciała, najczęściej stawów rąk
i stóp, nadgarstka, łokci, stawów skokowych;
" uczucie sztywności porannej, ustępujące po rozruszaniu się;
" zaniki mięśniowe;
" obecność tzw. guzków reumatoidalnych w tkance podskórnej;
" zapalenie kaletek maziowych pochewek ściegien;
" często zerwania ścięgien (zarówno mięśni zginaczy, jak i prostowników) osłabionych w
procesie chorobowym.
W zaawansowanej postaci choroby, zwykle po wielu latach jej istnienia, dochodzi do
różnego stopnia ograniczeń ruchomości stawów, aż do całkowitego zniesienia ruchu.
Choroba może prowadzić do znacznego kalectwa, wyrażającego się ograniczeniem
sprawności fizycznej i różnego typu deformacjami ciała. RZS dotyczy częściej kobiet
niż mężczyzn, może rozpocząć się w różnym wieku, choć u dzieci występuje znacznie
rzadziej niż u dorosłych.
Dla rozpoznania RZS najważniejsze jest stwierdzenie w badaniu przedmiotowym
pacjenta charakterystycznych zmian chorobowych narządów ruchu. Pomocne w
rozpoznawaniu choroby są badania dodatkowe, takie jak zdjęcia rentgenowskie w
różnych projekcjach, badania krwi takie jak: odczyny serologiczne (zwykle odczyn
Waalerego-Rosego i odczyn lateksowy) wykrywające obecność czynnika
reumatoidalnego w surowicy, OB (odczyn opadania krwinek czerwonych), badania
składu białek krwi (proteinogram) i inne.
<<< Powrót
Choroba zwyrodnieniowa układu kostno-stawowego (artroza)
W chorobie tej dochodzi do niszczenia i ubytku chrząstek stawowych oraz nieprawidłowego
przerostu (hipertrofii) tkanki kostnej w okolicy okołostawowej. Określa się to jako zmiany
zwyrodnieniowe (degeneracyjne) i zniekszałcające stawy. Konsekwencją choroby jest
zniekształcenie powierzchni stawowych. Zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające stawów
pojawiają się z wiekiem u wszystkich ludzi, ale nie wszyscy wymagają z tego powodu leczenia.
O chorobie zwyrodnieniowej mówi się wówczas, jeżeli omawiane zmiany stawów są przyczyną
ograniczenia sprawności ruchowej i dają dolegliwości bólowe. Chorobę zwyrodnieniową układu
kostno-stawowego rozpoznać można u kilkunastu procent ludzi. Choroba zwyrodnieniowa
może dotyczyć wszystkich stawów, jednak najczęściej w związku z pionową postawą ciała
dotknięte nią są stawy najbardziej obciążone, tzn. stawy kręgosłupa, stawy biodrowe (patrz
niżej: choroba zwyrodnieniowo-zniekształcająca stawów biodrowych) i kolanowe. Często
dotyczy również stawów ramiennych, łokciowych, międzypaliczkowych dalszych palców rąk i
stawów skokowych. Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie informacji uzyskanych od
pacjenta (dokładnym wywiadzie), badaniu klinicznym i zdjęciach radiologicznych kości w
określonych projekcjach.
<<< Powrót
Choroba zwyrodnieniowo-zniekształcająca stawów biodrowych (koksartroza)
Koksartroza (z łacińskiego coxarthrosis) polega na stopniowej destrukcji chrząstki stawowej,
która traci swoje właściwości amortyzujące i zmniejszające tarcie powierzchni stawowych
kości. W rezultacie powstają nierówności na powierzchniach stawowych, a na ich brzegach
pojawiają się wyrośla kostne. Stopniowo dochodzi do ograniczania ruchomości stawu
biodrowego i ograniczenia możliwości chodzenia. Ból występuje nie tylko podczas poruszania
się, ale również w czasie spoczynku (nierzadko też w nocy). Choroba trwa zwykle wiele lat, a
objawy narastają stopniowo z różną szybkością. Choroba może dotyczyć jednego lub obu
stawów biodrowych. Jeżeli chory w przeszłości nie przechodził żadnej choroby stawu
biodrowego, ani nie doznał urazu tego biodra, a mimo to rozwinęły się zmiany zwyrodnieniowo-
zniekształcające - mówi się o koksartrozie pierwotnej. Przyczyny jej powstania nie są dokładnie
poznane. Istniejące hipotezy dotyczące etiologii (powstawania) koksartrozy pierwotnej
podkreślają znaczenie zmiany składu chemicznego i właściwości fizycznych płynu stawowego,
które powodują upośledzenia odżywiania chrząstki stawowej i zwiększenie tarcia powierzchni
stawowych, zaburzenia ukrwienia stawu, mikrourazy prowadzące do złamań beleczek
kostnych w warstwie podchrzęstnej głowy kości udowej i panewki stawu biodrowego.Czasami
ewidentną przyczyną koksartrozy jest przebyty uraz, bądz
choroba stawu biodrowego. Nazywa
się to koksartrozą wtórną. Może się ona rozwinąć na tle wrodzonej dysplazji (niedorozwoju)
stawów biodrowych (koksartroza dysplastyczna), przebytej w dzieciństwie choroby Perthesa,
młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej, zapalenia stawu biodrowego, urazowego
zwichnięcia stawu biodrowego, złamania głowy lub szyjki kości udowej, złamania panewki
stawu biodrowego, jałowej, idiopatycznej (o nieznanej przyczynie) martwicy głowy kości udowej
dorosłych i wielu innych chorób i urazów biodra. Koksartroza wtórna występuje znacznie
rzadziej niż koksartroza pierwotna. Rozpoznanie choroby opiera się na dokładnie zebranym
wywiadzie od chorego, badaniu klinicznym chorego i zdjęciach radiologicznych stawów
biodrowych.