293014416

dyskryminowanych warstw ludności w krajach rozwiniętych, a zwłaszcza głosić program wyjścia z błędnego koła zacofania krajów trzeciego świata. Wiele spostrzeżeń wyniósł Myrdal z badań problemów czarnej ludności w Stanach Zjednoczonych, na podstawie których napisał rozprawę Dylemat amerykański: problem murzyński a nowoczesna demokracja (An American Dilemma: The Negro Problem and Modern Democracy, 1944). Ogromne znaczenie kultury, tradycji oraz macierzy instytucjonalnej dla zrozumienia sytuacji i opracowania programu reform, znalazło na stronicach tego dzieła znakomite potwierdzenie.

Instytucjonalne podejście dowiodło swej płodności w okresie ogromnego zainteresowania losami krajów postkolonialnych. Oferta ekonomii ortodoksyjnej z jej programem leseferyzmu lub interwencji w stylu ekonomii keynesowskiej, w krótkim okresie została odrzucona. Nie powiodły się także próby wprowadzenia doświadczeń marksistowskiej ekonomii w jej radzieckim wydaniu. Kolejne książki Myrdala i jego publiczna działalność na arenie międzynarodowej, zdobywały szerokie uznanie. W trzytomowym dziele Dramat azjatycki. Badania nad ubóstwem narodów (Asian Drama. An Iąuiry into the Poverty of Nations, 1968) autor odrzucał modne sformalizowane modele i korzystał z analizy powiązań instytucjonalnych. Zalecał i sam stosował zasadę holistyczną, a więc łączenie badań historycznych z analizą procesów politycznych, odkrywaniem korzeni instytucji gospodarczych, źródeł społecznego rozwarstwienia, powiązań gałęziowych gospodarek narodowych i wymiany międzynarodowej, a także uwikłanie zjawisk demograficznych oraz trendy w polityce oświatowej i zdrowotnej.

G.K. Myrdal, podobnie jak J.M. Clark, opowiadał się za racjonalną interwencją państwa w cały układ społeczno-gospodarczy, wspierając koncepcję „miękkiego” planowania narodowego być może także w skali globalnej. Zwłaszcza kraje trzeciego świata nie mogą sobie pozwolić na luksus liberalizmu w stylu Zachodu i muszą podjąć ryzyko przyspieszenia wzrostu i rozwoju, ale umiejętnie i niezwykle ostrożnie obchodząc się z odziedziczoną macierzą instytucjonalną.

Wielkim autsajderem był John Kenneth Galbraith (1908-2006), którego wciąż nie udaje się bez przeszkód włożyć do jednej z szufladek w komodzie klasyfikacji współczesnej myśli ekonomicznej¹³. Nie ma jednak istotnych przeszkód z oceną jego zasługi dla przetrwania kryzysu w rozwoju „starego” instytucjonalizmu. Trzeba wspomnieć, że Stowarzyszenie Ekonomiki Ewolucyjnej przyznało mu w 1976 r. wysoko cenioną Nagrodę Veblena-Commonsa. Cała działalność naukowa, polityczna i społeczna Galbraitha zaświadcza o jego uznaniu dla podejścia instytucjonalnego w kreśleniu ewolucji ludzkości. Doktoryzował się z ekonomiki rolnictwa, w latach II wojny światowej pracował w aparacie kontroli cen, był doradcą partii republikańskiej, w latach 1961-3 był ambasadorem w Indiach i do 1975 r. wykładał na Harvardzie. Autor wielu cennych publikacji, w tym książek szeroko komentowanych na całym świecie. Także w Polsce ukazało się kilka dobrych przekładów i rzetelnych analiz jego koncepcji. W naszych rozważaniach musimy ograniczyć się do jego poglądów bezpośrednio dotyczących ekonomiki instytucjonalnej, a ściślej - jego doktryny ekonomiki ewolucyjnej.

W roku 1952 ukazała się rozprawa Galbraitha pt. Amerykański kapitalizm: koncepcja siły przeciwważnej (American Capi talism: 'The Concept of Countervailing Power), w której obok krytyki ekonomii ortodoksyjnej prezentuje własne wyjaśnienie pewnego paradoksu, a mianowicie, że wprawdzie monopolizacja stanowi przeszkodę w efektywnej alokacji zasobów, ale na pewnym etapie rodzi ona siłę przeciwważną sile wielkich korporacji. Dotychczasowy wzorzec konkurencji nie wyjaśnia zjawiska powstawania przeciwwagi w ¹³ Godny polecenia jest zwięzły artykuł o podobieństwach i różnicach koncepcji Ayresa i Galbraitha. dający obraz ich wspólnego zainteresowania ekonomiką instytucjonalną: L.E. HILL, Clarence Edwin Ayres and John Kenneth Galbraith: from instrumental institutionalismus to the new industrial State, „International Journal of Social Economics”, 1997, nr 10, s. 1094-1102.

20