4130653868

KATALOG STARYCH DRUKÓW 89

dotychczasowej literaturze (poz. 300,435). Na podkreślenie zasługuje sięgnięcie do archiwaliów (nie tylko bibliotecznych) przy opracowaniu proweniencji.

Zdarzają się tu jednak niedociągnięcia wynikające zarówno z przyjętej metody opisu, jak i niekonsekwencji. Część owych potknięć należy pewnie tłumaczyć brakiem obowiązujących w Polsce przepisów katalogowania starych druków (chociaż można było wzorować się na publikowanych wcześniej katalogach i bibliografiach). Przyjęta w publikacji PTPN metoda opracowania druków — stosowana także przez niektóre biblioteki — budzi pewne zastrzeżenia. Omówimy ją na przykładach.

W opisach katalogowych zastosowano notatkę bibliograficzną. Oprócz niewątpliwej korzyści, jaką jest oszczędność miejsca (zamiast „przepisywania Estreichera” — ujednolicony tytuł i dane adresu wydawniczego przydatne przy szeregowaniu), stosowanie tej formy opisu niesie ze sobą także pewne niebezpieczeństwa. Zdarza sę bowiem, iż autorzy przejmują automatycznie opisy występujące we wcześniej wydanych katalogach, nie zawsze porównując te opisy z ustaleniami w nowszej literaturze, a co gorsze — z katalogowanym drukiem. W pewnym stopniu uwaga ta odnosi się także do omawianej pracy.

Ze wstępu wynika, iż wzorem bezpośrednim dla Autorki był opublikowany Katalog poloników XVI w. Biblioteki Ossolineum (Ossol.)⁵. Korzystano jednak z niego czasami mechanicznie, np. przejmując odsyłacz od nazwiska tłumacza Walentego Kuczborskiego do hasła „Catechismus”, chociaż dzieło opisano pod hasłem w języku polskim „Katechizm”. O ile przykład ten można uznać za niedopatrzenie redakcyjne, to trudno tak traktować przejęcie opisów sporządzonych wiele lat temu (nie zawsze zresztą poprawnie) bez uwzględnienia nowszych ustaleń. Szkoda iż nie skorzystano w dostatecznym stopniu ze wszystkich pozycji wymienionych w wykazie literatury (niektórych — np. Góllnera, Trypućki Knihopisu — nie zacytowano ani razu). Informacje tam zawarte niewątpliwie wzbogaciłyby opisy katalogu PTPN. Tak mogło być np. przy poz. 126, którą drukował nie Maciej Wirzbięta, ale Mikołaj Szarffenberg (w dwóch wariantach), co sprostowała prof. A. Gryczowa min. we wstępie do z. 11 Pol. Typ_n poświęconego M. i P. Wirzbiętom⁶. Z następnego z. 12 — omawiającego działalność Macieja Szarffenberga — wynika, iż przy poz. 487 są odbicia wariantowe⁷. Podobnie druk Józefa Wereszczyńskiego (poz. 529) omówiony dokładnie w t. 6 Drukarzy dawnej Polski¹ jako postdatowany, z wątpliwym miejscem druku, figuruje w katalogu PTPN bez tych informacji i bez odesłania do wymienionej monografii. Brak odwołania się do znanych źródeł występuje tu kilkakrotnie, m.in. nie wymieniono zeszytów Pol. Typ. w poz. 53, 55, 186, 323, 381, 488, 525, a także DRK (w pozy. 15, 51, 58, 78, 92, 242, 311), dla którego to katalogu zastrzeżono we wstępie pierwsze miejsce.

Nieco dokładniej należy omówić poz. 425, wiąże się ona bowiem z ważnym dla starych druków problemem ustalania wydań i wariantów. Pod hasłem „Repetitio” (takim jak u Estr.

1    OssoL) zamieszczono tu łaciński tekst Repetitio corporis doctrinae ecclesiasticae, wydany w Królewcu w 1570 r. u Jana Daubmanna. O tym, iż znani są twórcy tego dzieła, można przeczytać chociażby w t. 4 Drukarzy dawnej Polski, w artykule o tym typografie⁹. Są nimi dwaj ewangeliccy teologowie: Martin Chemnitz i Johann Moerlin. U Estreichera druk opisany jest niedokładnie, a w adresie wydawniczym egzemplarza Biblioteki Czartoryskich (B. Czart.) podano: „in typogr. Ioannis Daubmanni” (E. 26, 246). W katalogu Ossolineum natomiast nazwisko drukarza umieszczono w klamrach, co wskazuje, iż nie występuje ono w druku. Nasuwa się przypuszczenie ewentualnego istnienia odmiennych odbić, ale ani w katalogu Ossolineum, ani w katalogu recenzowanym, nie zauważono tego. Z przeprowadzonej kwerendy wynika natomiast, iż istnieją trzy wydania tego druku z datą 1570 r.: dwa z pełnym adresem wydawniczym, o objętości 100 kart nieliczbowanych, różniące się między sobą min. liczbą wierszy na stronie (oba w zbiorach BUW), trzeci — z wymienionym tylko miejscem druku (bez nazwiska drukarza) i z objętością: 8 nlb., 94,

2    nlb. karty (egz. BN oraz wyżej wymieniany egz. B. Czart. — dotycząca tego egzemplarza

⁹ Katalog starych druków Biblioteki Zakładu Narodowego tm. Ossolińskich. Polonica wieku XVI. Oprać. M. Bohonos. Wrocław 1965.

*    Polonia typographica _ Z. 11: Maciej i Paweł Wirzbigtowie. Oprać. A. Kawecka-Gryczowa. Wrocław 1981 s. 17.

⁷ Toż. TL 12: Maciej Szarfeńberg. Oprać. H. Bułhak. Wrocław 1981 poz. 13 (War. A i B.).

*    Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku. TL 6: Małopolska — ziemie ruskie. Oprać. A. Kawecka-Gryczowa oraz K. Korotajowa i W. Krajewski. Wrocław 1960 s. 164-165.

⁹ Toż. T. 4: Pomorze. Oprać. A. Kawecka-Gryczowa oraz K. Korotajowa. Wrocław 1962 s. 77.