6355787808

Rodzaje pracy naukowej

W zależności od stopnia lub równomierności uwzględnienia różnych czynności po-znawczych, charakterystycznych dla pracy naukowej, wydzielić można różne jej rodzaje.

Prace badawcze polegają na zdobywaniu nowych prawd o świecie. Wysiłek uczonego skupiony jest na odkrywaniu faktów, opisywaniu i wyjaśnianiu zjawisk w oparciu o własne lub cudze doświadczenia badawcze i materiały naukowe. Pomyślnymi rezultatami badaw-czych prac naukowych są odkrycia badawcze. Wyniki prac badawczych stanowią rozwiązanie lub próbę rozwiązania pewnego problemu naukowego w postaci nowych prawd o rzeczywi-stości, nowych konstrukcji pojęciowych i technicznych. Dzięki nim rozwija się nasza wiedza o świecie.

Prace koncepcyjne są to prace naukowe ograniczone do wstępnych kroków poprzedza-jących badania właściwe lub opracowanie materiałów naukowych; także prace myślowe po-średnio ważne i potrzebne dla postępu badań naukowych. Może to być wskazanie nowego problemu naukowego, uzasadnienie potrzeby zaistnienia nowej specjalności naukowej, ułoże-nie planu badań. Za pracami koncepcyjnymi mogą iść - i powinny - prace badawcze, doko-nywane przez tych samych lub innych uczonych.

Prace metodologiczne - to prace nad obmyślaniem, uzasadnianiem i wypróbowywa-niem nowych metod, a także nad krytykowaniem i poprawianiem metod już znanych. Praca taka może prowadzić na przykład do stwierdzenia nieprzydatności do określonych celów da-nej metody. Można by je zaliczyć do prac koncepcyjnych i podobnie jak one stają się ważne dla nauki wtedy, gdy dzięki nim powstają istotne prace badawcze.

Ze względu na położenie innego akcentu na poszczególnych etapach wysiłku naukowe-go rozróżnia się prace analityczne i prace syntetyczne. Z punktu widzenia całości rozwoju danej nauki korzystny jest stan równowagi między ogółem prac analitycznych a pracami syn-tetycznymi.

Prace analityczne są zazwyczaj skupione na ustalaniu i precyzowaniu pojęć nauko-wych i wyprowadzania z nich implikacji. Charakter analityczny ma wysiłek myślowy nad włączeniem dotychczasowego piśmiennictwa naukowego na danym polu badań do nowego przedsięwzięcia badawczego, w którym istotne jest krytyczne rozprawienie się z dotychcza-sowymi publikacjami. Prace analityczne dotyczą pojęć, twierdzeń, poglądów, a także materia-łów, rzeczy i zjawisk.

Analiza pojęć to obszar krytyki naukowej.

Prace syntetyczne stanowią efekt składania w spoistą całość wielu szczegółów, wielu prac, wielu wyników badań. Stanowią przeciwieństwo prac analitycznych. Znamienne jest dla nich szukanie związków między wynikami badań szczegółowych i na tym gruncie szukanie uogólnień. Charakter syntezy ma na przykład gromadzenie materiałów do podręczników na-ukowych i ich pisanie.

Również ze względu na nierównomiemość uwzględnienia istotnych składników metody naukowej można wyróżnić prace problemowe i prace przyczynkowe.

Prace problemowe zawierają nowe zagadnienia, otwierają nowe kierunki badań. Są tworzone przez wybitnych uczonych. Jeżeli jednak zajmują się tylko uzasadnieniem nowych zagadnień lub kierunków badań, to przynależą także do prac koncepcyjnych.

Prace przyczynkowe to prace stosunkowo drobne, polegające na wykonywaniu badań cząstkowych, mających sens jedynie ze względu na większe przedsięwzięcie naukowe. Prace te są wykonywane w obrębie tego przedsięwzięcia, na przykład niejako zlecone przez star-szych pracowników naukowych w ramach działalności instytucji naukowej. Większość prac ogłaszanych na łamach czasopism naukowych należy właśnie do tej kategorii. Nazwa jej bie-rze się od przypuszczenia, że takie prace przyczyniają się do ogólnego postępu badań, a więc i do rozwoju wiedzy naukowej. Niekiedy pojęcia „prace przyczynkowe” używa się w znacze-niu negatywnym, dla nazwania prac bardzo szczegółowych, bez wyraźnego związku z nad-rzędnymi zagadnieniami.