664522762

I

POJĘCIE astronomii, u w każdym razie techniki hadawczcj w lej dyscyplinie nauki zwanej ongiś „królową nauk", który to zresztą tytuł w ostatnich czasach zarzyna zyskiwać i praktyczne, materialne dowody, pojęci* techniki obserwacyjnej, gdyż jak dotychczas była ona najbardziej typowa z nauk ściśle obserwacyjnych i dopiero od bardzo niedawna zaczyna ludzkość i w tej dziedzinie eksperymentować, pojęcia te były, a u widu ludzi jeszcze i u prawie nierozerwalnie złączone z pojęciem lunety. A przecież ostatnie J50 łat badania nieb* za pomocą szkieł lunetowych poprzedza parę tysięcy Ut obserwacji ściśle naukowych, ohwwacji. które — jak się przynajmniej ów czesnym wydawab) ugruntowały niewzruszone podstawy tej nauki, obserwacji przeprowadzanych tylko za pomocą ni* uzbrojonego oka oraz przeważnie bardzo prymitywnych narzędzi, powstałych »• dalekiej starożytności, a przetransponowanych tylko nieco pod względem zewnętrznych ich postaci w średniowieczu, głównie arabskim Owo |Kipulorne |>ouiąznnir lunety z pojęciem astronomii spowodowało ■We pomyłek artystycznych u plastyków, wkładających w swych historycznych obrazach lunetę w ręce dawnych astronomów, którzy jej ani używać *si nawet znać ni* mogli.

Nie ominęło to i naszego Jana Matejki, gdy molowa) swój sławny obniż przedstawiająey Kopernika w jego pracowni we Fromborku. Tytus Działyii-■*i toniecie urodzin Mikołaja Kopeniika poza wydaniem słynnej asłrono-■matnej bibliografii Teofila 2cł>raw*kiego (<&) pragnął uczcić obrazem, który - unóu-il u Matejki. Artysta malował go w Krakowie, gdzie w końcu obraz ten pozostał, pray konsultacji tamtejszych ówczesnych astronomów, którzy niewątpliwie wpłynęli na niego, że na szczęście nic dal Kopernikowi lunety do ryki. Jednak malarz nie tnógl sobie |K>zwoIić na jej całkowite pominięcie aa obrazie i znajdujemy ja w prawym <k>!nym narożniku, tak jakby juz ponaooną sto Ul wcześniej, nim ja w ogóle wynaleziono czy przeznaczono da powszechnego użytku i skierowano na niebo do badań jego tajemnic.

Gdyby* to Kopernik mógł jej używać, o Ue by to ułatwiło mu żmudną [iracę nad ruszeniem owych — jak się wielu ludziom jeszcze i jk> nim zdawało — sjewzruszonyeh podstaw nauki astronomii starożytnej, któro kończy się ■tosriwie z odkryciem koperrukowskim. Jeszcze jednym |>rzykladem geniuszu iwtery nowoczesnej astronomii, jakim był Mikołaj Kopernik, jest włośnie te w swej technice hadnwezej mógł on wykorzystywać tylko te same metody obserwacyjne, jakie od wielu wieków łiyły stosowane. Porzucił on na •w* owe drobne uUtwienia, jakie do instrumentarium astronomicznego wpm wwtril: Arabowie w średniowieczu, i przepojony kultem antyku, operowni