plik


ÿþPrawo gospodarcze publiczne Zakres egzaminu: 1. zasady prawa gospodarczego publicznego 2. instytucje 3. europejski porzdek prawny 4. funkcje paDstwa w gospodarce 5. formy wpBywania wBadzy publicznej na gospodark (tematyka wielowtkowa) 6. podejmowanie dziaBalno[ci gospodarczej 7. status przedsibiorcy 8. pomoc publiczna dla przedsibiorców 9. ograniczenia antykorupcyjne wzgldem osób sprawujcych funkcje publiczne 10. ochrona konkurencji (rynku) w aspekcie makro 11. gospodarka publiczna (w tym prywatyzacja przedsibiorstw paDstwowych) 12. zamówienia publiczne 13. system pieni|ny 14. niektóre instrumenty ochrony bezpieczeDstwa obrotu gospodarczego 15. publicznoprawna ochrona jako[ci 16. publicznoprawne instrumenty ochrony konsumenta poprzez certyfikacj produktu majcego by dopuszczonym do obrotu 17. istotna w ka|dym kraju jest jednostka miar 18. normalizacja  ujednolica wyroby 19. ochrona interesów konsumentów np. obowizek informacyjny na etykiecie Przedmiot prawa gospodarczego publicznego Ten przedmiot funkcjonuje w rozproszeniu, jest nowe, nieuksztaBtowane. Wikszo[ przepisów wydano po roku 2000. Jest to dalsza cz[ prawa gospodarczego. Prawo gospodarcze publiczne oraz prywatne odnosi si do dziaBalno[ci gospodarczej i stosunków prawnych z udziaBem przedsibiorców. Nie ukBada si w jednolite wtki lecz ma charakter szczególny. Nazwa  publiczne dotyczy interesu publicznego, który stymulowa i chroni mo|na rozmaicie. Zakres prawa gospodarczego publicznego S to normy zorientowane na ochron interesu publicznego. Dotycz przedsibiorców i stosunków midzy podmiotami obrotu gospodarczego. Drugim podmiotem jest organ lub jednostka wykonujca funkcje zlecone z zakresu administracji publicznej np. bank, samorzd gospodarczy albo zawodowy (np. izba adwokacka egzaminuje i wpisuje na list adwokatów). Prawo to nie jest samodzieln gaBzi ani nawet cz[ci gaBzi. Jest zbiorem norm ró|nych gaBzi (synteza ponadgaBziowa), wyodrbnionych sztucznie (wtórnie) dla celów praktyki, dydaktyki i naukowych np. dla studenta Batwiej jest zorganizowa zajcia z prawa gospodarczego publicznego, które przynale| do prawa administracyjnego, finansowego, karnego i innych, ani|eli przy okazji omawiania tych dziedzin porusza t tematyk. Kryterium podstawowym jest ochrona interesu publicznego; nie wolno bowiem w sferze dziaBalno[ci gospodarczej dopuszcza do jakiegokolwiek ograniczenia (wolno[ci), ani|eli w interesie publicznym. Interes publiczny Jest to korzy[ majtkowa lub niemajtkowa, wspólna, charakterystyczna dla wielu podmiotów (ludno[ci, przedsibiorców, i innych uczestników |ycia spoBeczno-gospodarczego). Jest to interes nieoznaczonego bli|ej adresata. Interes publiczny czsto okre[la si jako  dobro publiczne a jego sprawy  sprawami publicznymi . Interes publiczny wystpuje faktycznie  dzieje si sam. Nie podlega dekretacji, np. droga osiedlowa mo|e mie charakter wewntrzny, prywatny (droga dojazdowa), ale gdy bdzie poBczona z drog publiczn i stanie si drog anonimowego ruchu to stanie si te| drog publiczn  nie poprzez przejcie do rejestru gminy ale z samego faktu wytworzenia si ruchu. Najszerszym zakresem interesu publicznego jest bezpieczeDstwo i porzdek powszechny np. na targowisku, w sklepie  wszystkie towary sprzeda|y otwartej musz by oznaczone cen; sprzedawcy nie mog uzgadnia jednej ceny. Prawo gospodarcze publiczne nie jest jednakowe we wszystkich sprawach, ale w obszarze UE zasady funkcjonowania rynku s te same albo takie same, w zwizku z czym polskie prawo gospodarcze publiczne 1 podlega ujednolicaniu (np. przepisy dot. substancji niebezpiecznych) albo zbli|aniu (co sprzyja usuwaniu barier transgranicznych). Barier publiczn mo|e by nawet znak drogowy dla kierowcy tira, czy te| inny formularz urzdowy. Zasad jest, |e towar wprowadzony legalnie w miejscu wytworzenia jest legalny w caBej UE. W Polsce prawo to wci| si zmienia bo przyjto nas do UE  na wyrost . Struktura: 1. zawiera normy ogólne (zwykle zasady rangi konstytucyjnej lub ustrojowej) 2. przepisy o organach wBadzy publicznej i innych podmiotach administracyjnych w zakresie podmiotów gospodarczych 3. przepisy regulujce stosunki gospodarcze Zasady prawa gospodarczego publicznego. Rola tych zasad jest znaczna bo maja charakter nadrzdny w stosunku do wszystkich norm prawa gospodarczego publicznego, szczególnie tego funkcjonujcego w rozproszeniu gdy| reaguje incydentalnie. Zasady s spoiwem dla caBoksztaBtu regulacji. I. Funkcje (cele) zasad: a) legislacyjna - stanowi o kierunku zmian. Nie wolno zwBaszcza tworzy prawa sprzecznego z tymi zasadami, cho czasem to si zdarza np. jedn z zasad jest wolno[ gospodarcza, wic ograniczenia wolno[ci musz by limitowane i uzasadniane. Przyczyniaj si wic do stabilizacji prawa publicznego gospodarczego. W zwizku z przystpieniem Polski do UE dyrektywy przenoszono wprost co wprowadzaBo sprzeczne rozwizania prawne i teraz trzeba to prostowa by zapewni spójno[ prawa. b) interpretacyjna - prawo, które funkcjonuje w rozproszeniu doznaje luk oraz trudno[ci interpretacyjnych; zwBaszcza je[li zmiany byBy dokonywane gwaBtownie a nie ewolucyjnie to wiele przepisów jest niejasnych. Zasady uBatwiaj interpretacj - wskazuj, |e "wiatr wieje od strony zasad". c) normatywna - wikszo[ zasad to normy zawarte w Konstytucji, Traktacie Wspólnot Europejskich, ustawach ustrojowych. Gdy nie s rozwinite przepisami szczegóBowymi stosuje si bezpo[rednio te zasady np. czsto sd odwoBuje si wprost do konstytucyjnej zasady równo[ci wobec prawa. d) pozostaBe funkcje naczelne Zasady znajduj si przede wszystkim w Konstytucji, Traktacie Wspólnot Europejskich, innych aktach ustrojowych i ustawach "zwykBych" (wiodcych) np. ustawa o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej, ustawa o ochronie konkurencji itd. II. Pojcie dziaBalno[ci gospodarczej (profesjonalnej, zawodowej) Okre[lenie "gospodarowa" jest niezwykle szerokie i obejmuje zjawiska wchodzce w zakres gospodarowania niezawodowego np. gospodarstwo domowe, gospodarowanie w ogrodzie itp. Prawo gospodarcze publiczne nie odnosi si do gospodarowania, które nie ma charakteru zawodowego (profesjonalnego). DziaBalno[ profesjonalna speBnia nastpujce cechy: a) charakterze cigBym - opiewa na wiele czynno[ci gospodarczych. Jest zjawiskiem powtarzalnym, ale nawet pojedyncza czynno[ gospodarcza mo|e by uznana za element zawodowej dziaBalno[ci, je[li towarzyszyB jej zamiar powtórzenia np. osoba otworzyBa sklep i dokonaBa jednej sprzeda|y; sprzedawca na targu tak|e jest przedsibiorc b) o charakterze zorganizowanym (fachowa, wyspecjalizowana) - budzi zaufanie, wpBywa na odpowiedzialno[ np. zatrudniamy hydraulika, który wyrzdza szkod osobie trzeciej to on sam bdzie ponosiB odpowiedzialno[, za[ w przypadku gdy wynajta osoba wykonuje sw dziaBalno[ dorywczo to odpowiedzialno[ ponosi zlecajcy bo czynno[ odbywa si pod jego kierownictwem. Zorganizowanie dziaBalno[ci gospodarczej nie musi by tak rozwinite aby dziaBalno[ ta funkcjonowaBa w ramach przedsibiorstwa. Przedsibiorc niekoniecznie jest ten kto posiada przedsibiorstwo lecz wystarczy by dziaBaB w sposób zorganizowany np. w piwnicy ma urzdzenia do wykonywania swojej dziaBalno[ci. Aby przedsibiorstwo byBo zorganizowane przedsibiorca musi zatrudnia co najmniej jedn osob. Je|eli osoba prowadzca dziaBalno[ gospodarcz zatrudnia inne osoby to przyjmuje si, |e poziom zorganizowania dziaBalno[ci jest wy|szy i przyjmuje stan przedsibiorstwa. Nie musi to by zakBad - mo|e to by apteka, biuro turystyczne, sprzeda| posiBków z przyczepy kampingowej. c) o charakterze zarobkowym - prowadzona w celu zysku (std nazwa zastpcza - dziaBalno[  komercyjna ,  handlowa ). Zysk musi by osigany uczciwie. Ta cecha pozwala oddzieli 2 przedsibiorców od innych podmiotów, zwBaszcza niedziaBajcych dla zysku (non profit), ale organizacji po|ytecznych dla interesu publicznego. Nawet je[li przedsibiorca okresowo nie osiga zysku to jego dziaBalno[ nie traci charakteru zarobkowego - decydujce znaczenie ma tutaj zamiar a nie okre[lony stan faktyczny np. sp. z o.o. nie mo|e dziaBa jako organizacja non profit. d) w swoim imieniu - ka|da dziaBalno[ musi mie patrona. Na tym tle dochodzi czsto do tzw. firmanctwa - przestpstwa polegajcego na prowadzeniu dziaBalno[ci pod cudzym nazwiskiem lub firm (tak osob nazywa si "sBupem"). Przedsibiorc jest ten kto faktycznie prowadzi dziaBalno[ a nie ten kto firmuje. Osoba prowadzca dziaBalno[ gospodarcz ponosi jej ryzyko np. szkoda, podatki ale tak|e nadzwyczajny zysk. Nawet je[li ustanowi peBnomocnika to ryzyko jest jego. III. Zasady 1. Zasada wolno[ci gospodarczej - zwizana jest prawami naturalnymi osoby (tak|e jednostek niebdcych osobami fizycznymi). Ka|dy jest wolny od pocztku - wolno[ci si nie nadaje bo nale|y do praw naturalnych. Konstytucja jedynie deklaruje wolno[. Jest to pojcie szerokie, w odniesieniu do stosunków gospodarczych oznacza swobod wyboru zawodu, formy dziaBalno[ci (np. przedsibiorstwo jednoosobowe, spóBka albo spóBdzielnia - nie mo|e jednak zastosowa formy niedopuszczalnej przez prawo), zakresu dziaBalno[ci (np. usBugi, budownictwo, handel) czy te| miejsca dziaBalno[ci. Wolno[ zostaBa potwierdzona Traktatem Wspólnot Europejskich, zreformowanym traktatem z Maastricht, na mocy którego proklamowano wolno[ przepBywu osób, towarów, usBug, kapitaBu i miejsca podejmowania dziaBalno[ci (swoboda przedsibiorczo[ci). Zasada ta jest rozwijana na mocy ustawodawstwa wspólnotowego i krajowego. Ustawodawca wspólnotowy jest kompetentny na zasadach pomocniczo[ci, jedynie w sprawach, których nie mo|na zaBatwi na mocy prawa krajowego (sprawy transgraniczne). Wolno[ nie mo|e by rozumiana absolutnie - doznaje ograniczeD, które jednak wymagaj ustawy. Ograniczenia nie mog by tworzone ad hoc (zwBaszcza przez organy wBadzy publicznej). Ratio legis tych ograniczeD wi|e si z interesem publicznym, co tBumaczy si wprost z wolno[ci innego podmiotu. W szczególno[ci wolno[ gospodarcza doznaje ograniczeD celem ochrony rynku i uczciwej konkurencji. Ograniczenia dopuszczalne s jedynie w wymiarze bezwzgldnym (ograniczenia konieczne) zarówno co do swojej tre[ci, jak i zasigu np. dziaBalno[ reglamentowana. PrzykBady ograniczeD: a) koncesjonizm b) dziaBalno[ oparta na zezwoleniach c) regulowana ustawowo Od pocztku lat '90 w Polsce redukuje si te ograniczenia ale niekonsekwentnie. W 1999 uszczuplono zakres dziaBalno[ci koncesjonowanej i objto zezwoleniami, ale par lat pózniej wzrosBa liczba przypadków dziaBalno[ci reglamentowanej. W 2004 roku konieczna byBa nowa ustawa ograniczajca reglamentacj. Dalsza redukcja nastpiBa w 2008 z moc od 1.01.2009 r. Aktualnie mamy jedynie 6 dziedzin dziaBalno[ci koncesjonowanej, kilkadziesit przypadków objtych zezwoleniami (du|o mniej ni| w 2008 r.) np. wywóz nieczysto[ci, transport, produkcja alkoholu, ponad sto przypadków dziaBalno[ci regulowanej - ka|dy mo|e j podj swobodnie ale musi przestrzega ustawy np. kantor, prowadzenie archiwum. W imi wolno[ci gospodarczej poszerzono katalog form organizacyjno-prawnych prowadzenia dziaBalno[ci. W 2000 r. dopuszczono nieznan wcze[niej spóBk partnersk a pózniej spóBk europejsk, czy te| rozszerzono zasig podmiotów, które mog prowadzi uboczn dziaBalno[ gospodarcz. UBatwiono tak|e procedur podejmowania dziaBalno[ci (tzw. zasada jednego okienka). W dalszym cigu zachodzi konieczno[ znoszenia kolejnych barier w celu przywrócenia szeroko pojtej swobody dziaBalno[ci gospodarczej, bo w poprzednim okresie wszystko wymagaBo koncesji. 2. Zasada pomocniczo[ci - wynika z preambuBy do Konstytucji. DziaBa wielokierunkowo, w szczególno[ci publiczna wBadza samorzdowa (zwBaszcza organy gminy) ma podstawowe kompetencje w zakresie ingerencji w sfer gospodarki, a aparat paDstwowy kompetentny jest pomocniczo (subsydiarnie) o ile jest to uzasadnione charakterem ograniczeD np. zezwolenia na przewóz taxi wydaj gminy (nie byBoby to dobre rozwizanie dla transportu midzynarodowego) zezwolenie na upraw maku wydaje starosta, cho areaB na caBe województwo wyznacza wojewoda zezwolenie na sprzeda| detaliczn alkoholu wydaje organ gminy, ale nie wydaje zezwolenia na sprzeda| hurtow W relacjach wBadza krajowa a wBadza UE, organy UE wyposa|one s w kompetencje dopeBniajce (podstawowe znaczenie ma wBadza krajowa) np. Komisja Europejska mo|e ingerowa na rynku zmonopolizowanym je[li chodzi o zagro|enie transgraniczne. 3 Pomoc publiczna nie jest spraw jedynie krajow, bo skoro funkcjonuje wspólny rynek nie mo|e si zdarzy by w jednym kraju przedsibiorcy uzyskali mniejsz pomoc gdy| spowodowaBoby to ich przenoszenie pomidzy paDstwami - dlatego pomoc jest [wiadczona jednakowo w caBej Unii. PaDstwa jedynie ustalaj postpowanie w tych sprawach, ale nie reguluj przesBanek uzyskania pomocy. Podobnie stawki ceB (je[li chodzi o import z krajów trzecich) s jednakowe (wspólnotowy kodeks celny). WBadza krajowa straciBa kompetencj w sprawie ceB, jednak postpowanie celne odbywa si wg prawa krajowego. CBo wpBywa do bud|etu paDstwa, ale z niego trafia do bud|etu Unii. 3. Zasada spoBecznej gospodarki rynkowej Jest to zasada konstytucyjna, stanowi wyraz podwójnej tendencji  z jednej strony odzwierciedla mechanizm rynkowy jakim jest wolna konkurencja, oraz inne mechanizmy (np. prawo popytu i poda|y) zapewniajce prawidBowe funkcjonowanie rynku a z drugiej strony wyra|a konieczno[ ograniczeD (zwBaszcza swobód rynkowych) usprawiedliwionych wzgldami spoBecznymi. W zakresie tych ograniczeD chodzi przede wszystkim o tzw. solidaryzm w odniesieniu do kosztów utrzymania paDstwa (w tym [wiadczeD spoBecznych, zabezpieczenia emerytalno-rentowego, czy innych ubezpieczeD spoBecznych). Przedsibiorcy, którzy osigaj zyski musz ponosi koszty zabezpieczenia spoBecznego (opBacanie za swoich pracowników ubezpieczenia zdrowotnego i spoBecznego). Musz te| podlega ograniczeniom w zakresie minimalnej pBacy (obecnie ok. 1200 zB) czy te| ograniczeniom w zakresie godziwej pBacy. Skoro bowiem pracownicy przyczyniaj si zwikszania zysku przedsibiorcy to powinien on si nim dzieli  w szczególno[ci premiowa. W zakresie sporów zbiorowych najpierw prowadzi si rokowania i zawiera akty zmierzajce do polubownego rozwizania sporu, za[ strajk jest ostateczno[ci (ustawa o rozwizywaniu sporów zbiorowych). W sprawach spoBecznych dziaBa te| Komisja Trójstronna, która opiniuje i inspiruje akty rzdowe. Idea spoBecznej gospodarki rynkowej zmierza do poBczenia tendencji wolnokonkurencyjnych z ochron ludzi pracy i w ogóle sBabszych uczestników rynku. Zasada ta przede wszystkim ma znaczenie dla legislacji i wykBadni prawa. 4. Zasada praworzdno[ci Jest zasad ogólnosystemow (wystpuje np. w prawie prywatnym czy administracyjnym). Ma doniosBe znaczenie, bo skoro wBadza publiczna ma mo|no[ ingerencji to dobór instrumentów tej ingerencji (decyzje, akty nadzorcze i inne), a tak|e realizacja tych instrumentów musz si odbywa zgodnie z prawem. Nie chodzi o samo zastosowanie instrumentów. Istotne jest przeprowadzenie postpowania w celu wydania decyzji czy te| zastosowania instrumentu, które nie mo|e narusza prawa. Do naruszenia tej zasady dochodzi nie tylko gdy wydano wadliw decyzj, ale tak|e wtedy gdy strony pozbawiono uprawnieD w toku postpowania np. zlekcewa|ono jej wnioski dowodowe. Zasada ta stanowi gwarancj wobec innych zasad. Bez praworzdno[ci nie ma mowy o trafnym i rzetelnym stosowaniu jakiegokolwiek prawa. Odnosi si przede wszystkim do organów administracji publicznej, ale tak|e sdów czy innych podmiotów stosujcych prawo (podmioty administrujce i inne podmioty stosujce prawo). 5. Zasada równo[ci wobec prawa Ma charakter konstytucyjny i wymiar systemowy. Nale|y do podstawowych warto[ci wspóBczesnego czBowieka i obywatela  nie chodzi tutaj o zasad egalitaryzmu, wedBug której wszyscy s równi. Oznacza, |e wszyscy znajdujcy si w takiej samej sytuacji s równi wobec prawa  czy to pod wzgldem uprawnieD (np. prawo do dotacji), czy te| powinno[ci (np. obci|enia podatkowe). Przedsibiorcy nie pBac jednakowych podatków, ale ka|dy znajdujcy si w podobnej sytuacji mo|e liczy na takie samo traktowanie. Zasada ta zabezpiecza równy status przedsibiorców. Do niedawna (2004 r.) nie byBa w peBni realizowana np. byB nierówny dostp do pomocy publicznej czy te| utrzymujce si zró|nicowanie form opodatkowania (np. osoby fizyczne i osoby prawne w zakresie prowadzenia dziaBalno[ci gospodarczej). Tych ró|nic nie pozostaBo wiele i maj one charakter marginalny. 6. Zasada ochrony wBasno[ci i innych praw majtkowych WBasno[ z punktu widzenia przedsibiorczo[ci jest najwa|niejszym prawem podmiotowym  bez niej nie ma niezale|no[ci ani wolno[ci. Prawo wBasno[ci mo|e przysBugiwa ka|demu, ale nie tak dawno ró|nicowano wBasno[ z punktu widzenia ochrony. Preferowano wBasno[ paDstwow, a wBasno[ indywidualna doznawaBa ograniczeD  zarówno w sferze przedsibiorczej jak i konsumenckiej np.: nie mo|na byBo mie wBasnych [rodków produkcji 4 w niektórych sferach w ogóle nie dopuszczano wBasno[ci prywatnej np. w bankowo[ci dopuszczano jedynie bank spóBdzielczy, ale dopiero od 1995 r. spóBdzielnia ma status osoby prywatnej Obecnie nawet niektóre zasoby naturalne mog stanowi wBasno[ prywatn (paDstwo sukcesywnie prywatyzuje ró|ne dziedziny gospodarki), nie ma te| ró|nicy midzy wBasno[ci prywatn a wBasno[ci publiczn (nie jest ona ju| uprzywilejowana). Przedsibiorca mo|e by wBa[cicielem, ale istotne jest to, |e nie mo|e by jej pozbawiony w wyniku nacjonalizacji czy wywBaszczenia. Wyjtkowo wyrokiem sdu mo|na pozbawi wBasno[ci przestpc (przepadek), ulec wywBaszczeniu (nieruchomo[ci lub rzeczy ruchomych  np. zabytek). WywBaszczenie jest dokonywane wyBcznie na cele publiczne, których w inny sposób zrealizowa nie mo|na. Dokonuje si go wtórnie, gdy dobrowolny wykup po cenie rynkowej jest niemo|liwy. Mo|na te| wywBaszczy z u|ytkowania wieczystego czy te| z wynalazku. Gdy osoba nie godzi si na dobrowolny wykup, wszczyna si postpowanie wywBaszczeniowe zmierzajce do wydania decyzji wywBaszczeniowej - reprezentujcy Skarb PaDstwa (starosta/wojewoda) albo samorzd. Decyzja organu I instancji mo|e by zaskar|ona do II instancji, a nastpnie do WSA. 7. Zasada ochrony rynku (konkurencji) PrawidBowo funkcjonujcy rynek to warto[ publiczna. Rynek nie jest jednolity  mamy ró|ne rynki. Ostatnio rynki finansowe doznaj ró|nych trudno[ci  gdyby doszBo do zaBamania systemu bankowego to ka|dy skieruje si przeciwko paDstwu. PaDstwo odpowiada za prawidBowe funkcjonowanie rynku, w szczególno[ci musi chroni uczciw konkurencj i przeciwdziaBa wszelkim praktykom zakBócajcym mechanizm wolnej konkurencji. Konkurencja jest zjawiskiem samoczynnym (ekonomicznym) a jej podstawowa wBa[ciwo[ polega na d|eniu do transakcji (stymuluje obrót). Ka|dy z konkurentów d|y do nawizania transakcji z innymi. Gdy ju| do niej dojdzie to niemo|liwa jest transakcja z innym konkurentem  jest to walka o partnera handlowego. Przejcie partnera pozbawia mo|liwo[ci nawizania transakcji innego konkurenta. To d|enie stymuluje inne warto[ci gospodarcze, w szczególno[ci postp techniczny (konkurencyjniejszy jest ten kto jest nowocze[niejszy, oferuje produkty lepszej jako[ci), wpBywa na obni|enie kosztów (konkurencyjniejszy jest ten kto taniej oferuje swoje dobra na rynku). Konkurencja wic jest najlepszym sprzymierzeDcem konsumenta, dlatego te| paDstwo zwalcza monopol, kontroluje fuzje (przejcia), monitoruje przedsibiorców dominujcych na rynku, którym nie wolno nadu|ywa swojej pozycji (domniemywa si, |e podmiotem dominujcym jest podmiot, który kontroluje powy|ej 40% rynku). PaDstwo zapewnia te| ochron indywidualn przedsibiorcom, pokrzywdzonym przez czyny nieuczciwej konkurencji np. nieuczciwa reklama, zachcanie zaBogi do nieposBuszeDstwa, wprowadzanie wyrobów podrobionych. Nie tylko konkurencja jest chroniona. Ponadto wa|nym zjawiskiem jest obieg pienidzy (gospodarka pieni|na), za który odpowiada paDstwo emitujc i sterujc pienidzem. Zajmuje si tym niezale|ny od rzdu NBP na czele z prezesem. Przy nim dziaBa Rada Polityki Pieni|nej, która odpowiada za prawidBowy obieg pieni|ny, realn siB zBotego, bezpieczeDstwo. Obok tego dziaBa nadzór finansowy, co najmniej w trzech dziedzinach m. in.: a) nad bankowo[ci b) nad rynkiem kapitaBowym (gieBda)  ochrona tajemnicy i informacji poufnych c) nad rynkiem ubezpieczeniowym 8. Zasada ochrony konsumentów Konsument  jedynie osoby fizyczne, nabywajce towary, usBugi lub inne dobra na podstawie transakcji z przedsibiorcami. WBa[ciwo[ci gBówn jest cel i charakter transakcji (je|eli czyni to w celu zawodowym to w ramach tej transakcji nie ma statusu konsumenta). Wyró|nienie statusu konsumenta i ochrona jego interesów nastpiBo w II poBowie XX wieku, a w Polsce u schyBku XX wieku. Ochrona i szczególny status uzasadnione zostaBy konieczno[ci ochrony konsumenta jako sBabszej strony transakcji. Przedsibiorcy oferujcy konsumentom towary, usBugi i dobra wci| si rozwijaj i s profesjonalistami, a formalnie równy, lecz faktycznie sBabszy konsument dziaBa w rozproszeniu i przynagleniu. Std te| potrzeba wzmocnienia (protekcji, protekcjonizm) a wic naruszenia równo[ci. Prowadzi to do ograniczenia swobody kontraktowej i innych odstpstw od idei wolno[ci i równo[ci na korzy[ konsumenta. Ochrona nie jest realizowana tylko w sferze prawa prywatnego, ale tak|e w publicznego. Te instrumenty s niejednorodne: obligatoryjna informacja konsumenta (prawo ksztaBtuje nawet tre[ informacji) np.  nale|y spo|y przed&  5 legalizuje si urzdzenia pomiarowe np. waga obowizek umieszczania cen przepisy o substancjach dozwolonych i niedozwolonych np. barwniki obrót substancjami trujcymi wymagania dotyczce sprzeda|y poza lokalem umowy zawierane na odlegBo[ Regulacje te s ukierunkowane na najwiksze zagro|enia. Zasada odgrywa du| rol w legislacji  przepisy ustawowe a tak|e wykonawcze nie mog kolidowa z wymaganiami ochrony konsumenta; tak|e wykBadnia prawa nie mo|e by prowadzona w sprzeczno[ci z t zasad. Od 1997 zyskaBa rang zasady konstytucyjnej. Podejmowanie dziaBalno[ci gospodarczej wedBug ustawy o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej I. Przedsibiorca Przedsibiorc jest ten kto podejmuje i prowadzi zarobkowa dziaBalno[ gospodarcz (zob. wy|ej). Okre[lenie to nie jest normatywne  stanowi odpowiednik dawnego pojcia  kupca , czy te|  podmiotu gospodarczego . Szczególna sytuacja dotyczy: a) osób wykonujcych wolny zawód b) wykonujcych dziaBalno[ w rolnictwie c) rzemie[lników d) twórców A. Wolny zawód Wolny zawód to profesja, któr wykonuje osoba fizyczna, ale w zakresie czynno[ci (tak|e gospodarczych) zastrze|onych ustawowo wyBcznie dla osób, które legitymuj si certyfikatem kompetencji zawodowych. Chodzi o czynno[ci, których nie da si zweryfikowa spoBecznie co do ich poprawno[ci. Konieczna jest weryfikacja przez organ wBadzy publicznej lub upowa|niony ustawowo inny podmiot np. to czy dana osoba potrafi leczy nie jest dostpne potocznie i dlatego paDstwo odpowiada za przygotowanie egzaminów i dopuszczenie do wykonywania zawodu (to samo dotyczy poBo|nych, radców, adwokatów czy innych profesji). Przez weryfikacj urzdow, potwierdzon [wiadectwem (certyfikatem) dopuszczone do wykonywania zawodu osoby s osobami zaufania publicznego. Podmioty dokonujce weryfikacji W przeszBo[ci byBy to bezpo[rednio organy paDstwowe, ale z czasem funkcja ta zostaBa ustawowo zlecona organom samorzdy zawodowego (np. izba adwokacka)  nie jest to wic organ paDstwowy, ale zastpuje taki organ. Std te| ich decyzje s zaskar|alne do sdu. Wykonywanie wolnego zawodu odbywa si samodzielnie, w oparciu o wBasne przygotowanie i wBasn odpowiedzialno[. Nawet je[li wykonuje si go jako prac to i tak osobi[cie np. przeBo|ony lekarza nie mo|e mu niczego nakaza, ksigowego  co do zasad ksigowania itd. Ka|dy wykonuje te czynno[ci wg wBasnego sumienia (etyka zawodowa). Kar za naruszenia wymierza samorzd zawodowy  najgorsz kar jest zakaz wykonywania zawodu. Je|eli osoba wykonuje wolny zawód w zatrudnieniu to nie jest przedsibiorc np. lekarz w przychodni, adwokat w cudzej kancelarii. B. DziaBalno[ w rolnictwie W Polsce dominuj gospodarstwa rodzinne, które nie zawsze s towarowe i czsto s prowadzone jedynie w celu utrzymania rodziny. Sytuacja prawna si zmienia. Od niedawna rolnik mo|e fakultatywnie zosta pBatnikiem VAT. DziaBalno[ ta upodabnia si do dziaBalno[ci przedsibiorców, ale wci| konieczna jest dalsza ewolucja. Za dziaBalno[ w rolnictwie uwa|a si agroturystyk  te usBugi wi| si z pobytem osób korzystajcych z walorów gospodarstwa. Gdy brak jest takiego zwizku to wynajem pokoi czy te| [wiadczenie innych usBug nale|y traktowa jako normaln dziaBalno[ gospodarcz. Ma to znaczenie dla opodatkowania bowiem agroturystyka nie jest objta podatkiem dochodowym, lecz jedynie podatkiem rolnym, który nie zale|y od dochodu a od areaBu. 6 Mog wystpowa sfery dziaBalno[ci rolniczej o charakterze wybitnie towarowym (np. hodowla lisów, uprawa w szklarniach) a dochody traktuje si jak pochodzce z dziaBalno[ci gospodarczej (a nie wolnej dziaBalno[ci) i opodatkowane s na zasadach ogólnych (nie za[ na zasadach podatku rolnego). C. Rzemie[lnicy To przedsibiorcy, prowadzcy zawodowa dziaBalno[ gospodarcz ale z wykorzystaniem wBasnej pracy i umiejtno[ci. Szczególnych umiejtno[ci nie mo|na uto|samia z takimi, których nie da si zweryfikowa spoBecznie i nie mog by Bczone z wolnymi zawodami. Umiejtno[ci te mo|na zweryfikowa, wic nie potrzeba odrbnej reglamentacji. Istnieje jednak zagro|enie w zakresie nieuczciwej konkurencji. D. Twórcy Na ogóB nie s przedsibiorcami, bo nie wprowadzaj swoich utworów do obrotu komercyjnego (zarobkowego) osobi[cie, lecz co najwy|ej korzystaj z innych podmiotów np. pisarz  wydawca. Twórczo[ jest spraw osobist; twórc mo|e by tylko osoba fizyczna (korzysta mo|e ka|dy), poniewa| utwór uzasadnia prawa osobiste (autorstwo, integralno[ utworu, decydowanie o jego udostpnianiu), ale przede wszystkim prawa majtkowe, zwizane z tzw. polami eksploatacji czyli formami wykorzystywania utworu np. okazywanie, prezentacja, wprowadzanie do Internetu, pamici komputera, wydawanie, retransmisja itd. Z polami eksploatacji wi| si korzy[ci pochodzce z praw majtkowych utworu. Na ogóB dziaBalno[ gospodarcz wykonuj inne osoby np. wydawca, biuro wystaw artystycznych, agencja itd. Niektórzy jednak twórcy prowadz dziaBalno[ gospodarcz np. twórcy z zakresu rkodzieBa ludowego, architekci. II. Podejmowanie dziaBalno[ci gospodarczej WedBug Traktatu Wspólnot Europejskich oraz Konstytucji podejmowanie dziaBalno[ci gospodarczej jest wolne i dostpne ka|demu. Towarzyszy temu prawo swobodnego przemieszczania si na obszarze UE. Mo|na te| prowadzi dziaBalno[ w swobodnie wybranej miejscowo[ci. Swoboda ta nie mo|e jednak by rozumiana absolutnie, ze wzgldu na konieczno[ zachowania przejrzysto[ci i bezpieczeDstwa obrotu. Wymaga si ujawnienia dziaBalno[ci oraz jej zakresu  powszechne s wic ewidencje i rejestry lub inne sposoby ujawniania i weryfikacji podmiotowej przedsibiorcy. Jest to minimalny wymóg. Przedsibiorca niebdcy osob fizyczn podlega ujawnieniu w KRS, na który skBada si (zintegrowany w systemie komputerowym) rejestr przedsibiorców, instytucji non profit, oraz krajowego rejestru dBu|ników niewypBacalnych. Osoby fizyczne podlegaj gminnej ewidencji dziaBalno[ci gospodarczej, która bdzie zastpiona ewidencj prowadzon przez ministra gospodarki. Oficjalna nazwa obecnie brzmi  ewidencja dziaBalno[ci gospodarczej . Rejestracja ró|ni si od ewidencji tym, |e poprzedzona jest weryfikacj statutu (danych), za[ ewidencja opiera si na prostym zgBoszeniu i domniemaniu zgodno[ci ze stanem faktycznym. Je|eli zgBoszenie oka|e si faBszywe, albo przedsibiorca odstpi od warunków podanych w zgBoszeniu, grozi mu odpowiedzialno[ prawna (kara grzywny). Nale|y powtórzy materiaB dotyczcy KRS i ewidencji z uwzgldnieniem przepisów zmienionej ustawy o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej wg stanu prawnego na. Zwróci uwag na zakres zgBoszenia do ewidencji i moment rozpoczcia dziaBalno[ci. Ponadto istotne znaczenie ma zawieszenie dziaBalno[ci gospodarczej (art. 14a ustawy o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej) oraz charakter wpisu. Przedsibiorcy wyjtkowo obci|eni s dodatkowymi obowizkami o charakterze publiczno-prawnym: a) wyjtkowo sze[ dziedzin dziaBalno[ci gospodarczej to dziaBalno[ koncesjonowana, której nie mo|na podj ani prowadzi bez uzyskania koncesji (decyzja administracyjna) b) kilkadziesit (ostatnio istotnie zredukowano t liczb) dziedzin objtych zezwoleniami administracyjnymi  nieco Bagodniejsz form reglamentacji. Przez zezwolenie rozumie si tak|e licencje przewozowe, czy inne decyzje wyra|ajce zgod na podjcie dziaBalno[ci gospodarczej. c) ok. 100(?) dziedzin dziaBalno[ci gospodarczej to dziaBalno[ regulowana  najBagodniejsza forma reglamentacji, której zakres ulegB zmianie kosztem uszczuplenia dziaBalno[ci objtej zezwoleniami. Problem polega na tym, |e ustawa normuje zasady wykonywania takiej dziaBalno[ci (np. prowadzenie archiwum)  ka|dy mo|e j rozpocz, ale musi j zgBosi wBa[ciwemu organowi (poBczone z wpisem do rejestru) albowiem administracyjnie kontroluje si t dziaBalno[ 7 d) obowizek posiadania rachunku bankowego i dokonywania rozliczeD za po[rednictwem tego rachunku. WyBczenia s drobne  dotycz drobnych przedsibiorców, którzy nie podlegaj opodatkowaniu na zasadach ogólnych lecz na zasadzie tzw. karty podatkowej. e) pozostaBe obowizki np. oznaczenie staBego miejsca dziaBalno[ci (szyld), a w przypadku prowadzenia dziaBalno[ci poza lokalem na rzecz konsumentów powy|ej 10 euro musi oznaczy to w inny sposób. Ad. a)  dziaBalno[ koncesjonowana concesio (Bac.)  upowa|nienie; jest decyzj administracyjn, uprawniajc do rozpoczcia i prowadzenia dziaBalno[ci doniosBej dla interesów paDstwa  co do tego rodzaju dziaBalno[ci paDstwo zastrzega sobie reglamentacj koncesyjn. Z naturalnych wzgldów koncesjonowanie doznaje ograniczeD ilo[ciowych, dlatego wpBywa na konkurencj w sposób drastycznie ograniczajcy. Je|eli niekiedy koncesja objta jest uznaniem administracyjnym to dodatkowo wystpuj zagro|enia korupcyjne, wic niektóre uprawnienia przyznano ministrom np. ochrona osób i mienia  minister wBa[ciwy do spraw wewntrznych i administracji. WedBug art. 46 ustawy o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej koncesji wymaga wykonywanie: 1) poszukiwania lub rozpoznawania zBó| kopalin, wydobywania kopalin ze zBó|, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz skBadowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych; 2) wytwarzania i obrotu materiaBami wybuchowymi, broni i amunicj oraz wyrobami i technologi o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym; 3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyBania, dystrybucji i obrotu paliwami i energi; 4) ochrony osób i mienia; 5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych; 6) przewozów lotniczych. Postpowanie koncesyjne Stosuje si przepisy ustawy o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej, a w zakresie nienormowanym  posiBkowo k.p.a. Organem wBa[ciwym jest minister, chyba |e z ustawy normujcej dziaBalno[ objt koncesj wynika co innego. Koncesji udziela si na czas oznaczony  od 5 do 50 lat (dawniej prawo dopuszczaBo udzielanie koncesji na czas nieoznaczony). Je|eli uwarunkowania koncesji oraz interesy paDstwa przemawiaj za terminem krótszym to organ ma swobodne uznanie, ale musi to by co najmniej 5 lat; nale|y bowiem uwzgldni to, |e z dziaBalno[ci koncesyjn wi| si nakBady finansowe, wic przedsibiorca musi mie mo|liwo[ ich amortyzacji. Warunki wykonywania koncesji wynikaj z ustawy np. ustawy o broni, amunicji i materiaBach wybuchowych, ustawy o [wiadczeniu usBug ochrony osób i mienia. Cz[ciowo jednak warunki szczegóBowe okre[la organ koncesyjny bezpo[rednio w samej koncesji. To samo dotyczy ubiegania si o koncesj. W zwizku z powy|szym koncesjonowanie stwarza zagro|enia korupcyjne, std kompetencje przypisuje si ministrom. W wielu przypadkach organizuje si przetargi. W wyniku przetargu ustala si list i najlepszym przyznaje si koncesje, za[ pozostali s pomijani. Po[ród przesBanek udzielenia koncesji najistotniejsze znaczenie maj przesBanki techniczno-prawne, czsto zwizane z wymaganiami gospodarczymi albo inwestycyjnymi np. tylko podmiot o wystarczajcym potencjale gospodarczo-technicznym mo|e ubiega si o koncesj na wydobywanie zBó|. Promesa koncesyjna  organ koncesyjny mo|e wyda decyzj wstpn, zawierajc przyrzeczenie koncesji, pod warunkiem speBnienia okre[lonych wymagaD techniczno-gospodarczych. Je|eli przedsibiorca speBni te wymagania, mo|e liczy na koncesj. Organ musi jej udzieli, pod rygorem zaskar|enia decyzji ostatecznej do sdu administracyjnego. Dziki temu nakBady koncesyjne nie s wyBo|one bezpodstawnie. Okres tzw. wa|no[ci koncesji jest limitowany. Organ wskazuje ten okres w promesie i nie mo|e by on krótszy ni| 6 mies. W razie zaistnienia zmiany (zwBaszcza to|samo[ci przedsibiorcy  np. przeksztaBcenie spóBki z o.o. na spóBk akcyjn) nale|y o tym powiadomi. Mo|na tak|e wyjedna promes w wypadku zmian prawno-gospodarczych. Przed wydaniem koncesji organ sprawdza speBnienie przesBanek. W tym celu mo|e wezwa przedsibiorc do przedstawienia dodatkowych dokumentów czy te| zBo|enia informacji lub wyja[nieD. Je[li speBniono wszystkie warunki, organ podejmuje decyzj. Odmowa niekoniecznie musi by powizana z przepisem (swobodne uznanie  nie jest to decyzja dowolna). Mo|e by zaskar|ona, a poniewa| decyduje organ naczelny, to typowe odwoBanie nie przysBuguje, a jedynie wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy. Bez tego [rodka nie mo|na wnie[ skargi do sdu. Sd nie mo|e zmieni decyzji, a jedynie uchyli bdz stwierdzi niewa|no[  nie mo|e wic zadecydowa o koncesji. Uchylenie mo|e otworzy drog do ponownego ubiegania si o koncesj. 8 Po wydaniu koncesji przedsibiorca musi przestrzega warunków ustawowych, a ponadto warunków wyró|nionych dodatkowo w samej koncesji. Organ kontroluje dziaBania przedsibiorcy, zwBaszcza z punktu widzenia wy|ej wymienionych warunków, a tak|e bezpieczeDstwa i ochrony innych interesów paDstwa. Wszystko bowiem mo|e by legalne, ale niedogodne dla paDstwa. Z tego powodu organ mo|e przeprowadzi wizj lokaln, |da dokumentów, przesBuchiwa osoby, zleci fragment czynno[ci kontrolnych innym organom na podstawie przepisów odrbnych np. sBu|bom specjalnym, prokuraturze, NIK itd. Organ cofa koncesj gdy: a) przedsibiorstwo ra|co narusza warunki okre[lone w koncesji b) w wyznaczonym terminie nie usunB uchybieD (stanu niezgodnego z prawem) c) w wyznaczonym terminie nie podjB dziaBalno[ci objtej koncesj d) zapadBo przeciwko przedsibiorcy prawomocne orzeczenie zakazujce wykonywania dalszej dziaBalno[ci np. za przestpstwo zawodowo-gospodarcze e) wyjtkowo cofa koncesj gdy zagro|one zostaBo (nawet bez winy przedsibiorcy) bezpieczeDstwo paDstwa, obywateli czy te| przemawiaj za tym wzgledy obronno[ci. Ad. b)  zezwolenia administracyjne na prowadzenie dziaBalno[ci gospodarczej Jest to Bagodniejsza forma reglamentacji dziaBalno[ci gospodarczej, przede wszystkim dlatego, |e w zasadzie ka|dy przedsibiorca ubiegajcy si o zezwolenie, musi je otrzyma je[li wyka|e, |e speBnia wymogi przewidziane dla tej dziaBalno[ci. Nie ma wic na celu ochrony interesów paDstwa, lecz interesu publicznego o znaczeniu lokalnym, z uwagi na bezpieczeDstwo obrotu. Istniej bowiem dziedziny, które cechuj si zagro|eniami np. wywóz nieczysto[ci mo|e stwarza patologie gdy przedsibiorca pozbywa si ich w lesie; produkcja maku jest od kilkunastu lat reglamentowana, bo jego odpad (makówki) zawiera substancj narkotyczn; przyrzdy pomiarowe musz by legalizowane. Prawo wyznacza warunki bezpieczeDstwa danej dziaBalno[ci. Ich liczba si zmniejsza, bo istnieje krytyka tej reglamentacji. Przypadków dziaBalno[ci objtych zezwoleniami jest niecaBe 50. Ich redukcja nastpiBa z koDcem 2008 r. Udzielenie zezwolenia poprzedzone jest weryfikacj co do jego zdolno[ci w zakresie prawidBowego prowadzenia dziaBalno[ci. Zezwolenia SA wydawane w formie decyzji na czas nieokre[lony. Tylko wyjtkowo gdy reglamentacja ogranicza liczb zezwoleD (alkohol, mak) to zezwolenie musi by czasowe, by po wyga[niciu stwarza szanse dla tych, którzy wcze[niej nie mieli mo|liwo[ci uzyskania zezwolenia ze wzgldu na ich limit. W pozostaBym zakresie s bezterminowe  je[li przedsibiorca zaprzestaB tych warunków to zezwolenie wygasa. Zezwolenia w zasadzie nie ograniczaj konkurencji, ale s uci|liwe pod wzgldem biurokratycznym. Najcz[ciej udzielaj ich organy samorzdowe. O kompetencjach przesdza ustawa wedBug skali zagro|enia np. zagro|enia zwizane ze sprzeda| alkoholu s lokalne wic zezwoleD udziela wójt; dziaBalno[ turystyczna wi|e si z turystyk midzynarodow wic zezwoleD udziela organ rzdowy. Lista wa|niejszych dziedzin objtych zezwoleniami: sprzeda| alkoholu prowadzenie kasyn i innych miejsc gry i zakBadów wzajemnych specjalna strefa ekonomiczna odbiór nieczysto[ci pBynnych i staBych uprawa maku transport w ró|nych kategoriach prowadzenie domu maklerskiego i dziaBalno[ci bankowej dziaBalno[ telekomunikacyjna organizowanie gieBdy dostarczanie wody i odbiór nieczysto[ci produkcja lekarstw organizacja poBowów zarzdzanie lotniskami dziaBalno[ ubezpieczeniowa (po[rednictwo) dziaBalno[ pocztowa prowadzenie do[wiadczeD na zwierztach urzdzanie lasu inne 9 Zezwolenie mo|e by cofnite, je|eli przedsibiorca nie przestrzega warunków ustawy regulujcej dziaBalno[ objt zezwoleniem bdz narusza warunki zezwolenia np. by uzyska zezwolenie na prowadzenie taxi trzeba zBo|y egzamin z topografii miasta, posiada sprawny samochód oraz speBni wymóg niekaralno[ci. Poza tym cofa si zezwolenie gdy przedsibiorca zostaB ukarany zakazem prowadzenia dziaBalno[ci gospodarczej. Zezwolenie mo|e mie te| nazw licencji, zgody itp. Ad. c)  dziaBalno[ gospodarcza  regulowana Jest to dziaBalno[, której warunki prowadzenia okre[la ustawa. Jest to najBagodniejsza forma reglamentacji. Nie trzeba decyzji, a wystarczaj przepisy, wedBug których przedsibiorca musi postpowa np. ka|dy mo|e prowadzi archiwum, ale biorc dokumenty na przechowanie musi speBnia wymogi ustawy o archiwach  katalogowa udziela za[wiadczeD, udostpnia w celu przegldania. Liczba tego rodzaju dziaBalno[ci ro[nie, bo zredukowano ilo[ koncesji i zezwoleD np. do niedawna produkcja trucizn podlegaBa obowizkowi udzielenia zezwolenia. Najistotniejsz kwesti tej reglamentacji jest zgBoszenie dziaBalno[ci celem wpisu do rejestru dziaBalno[ci regulowanej. Organów jest kilkadziesit, podzielonych wedBug profesji np. minister kultury i dziedzictwa narodowego  archiwum; minister finansów(?)- kantory. Wpisów dokonuje si celem mo|liwo[ci kontroli  wBa[ciwsza nazwa jest wic  dziaBalno[ kontrolowana . Organ prowadzcy rejestr sprawdza przestrzeganie warunków ustawowych. Podmiot, który nie zgBosi dziaBalno[ci, dopuszcza si czynu karalnego. ZgBoszeniu towarzyszy specjalne o[wiadczenie, |e zgBaszajcy speBnia wszystkie przewidziane prawem warunki. Tre[ o[wiadczenia i sposób prowadzenia rejestru okre[la ustawa. Rejestr jest jawny. Wykre[lenie nastpuje tylko w wypadkach ustawowo przewidzianych, najcz[ciej na wniosek). Wpis musi nastpi w terminie 7 dni, chyba |e jest niedopuszczalny  wówczas konieczne jest wydanie decyzji o odmowie wpisu  wymaga przeprowadzenia postpowania i podlega zaskar|eniu. Odmowa nastpuje gdy nie speBniono warunków, obowizuje orzeczenie o zakazie prowadzenia dziaBalno[ci, albo o wpis ubiega si osoba, któr karnie wykre[lono z rejestru (przed upBywem 3 lat). Po wpisie mo|e si okaza, |e przedsibiorca nie przestrzega ustawy o dziaBalno[ci reglamentowanej albo dopuszcza si innych naruszeD  mo|e wówczas doj[ do wykre[lenia z rejestru, a to oznacza zakaz wykonywania dziaBalno[ci. Taka sankcja wymaga decyzji organu prowadzcego rejestr i podlega natychmiastowemu wykonaniu. Dobrowolnie ka|dy mo|e by wykre[lony w zwizku z zaprzestaniem dziaBalno[ci. III. Kontrola przedsibiorców (przepisy ograniczajce swobod organów administracji publicznej, kontrolujcych dziaBalno[ przedsibiorców) Zakres kontroli znajduje si w ustawie o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej. Nale|y samemu zapozna si z t regulacj. Ustawa o ograniczeniach w prowadzeniu dziaBalno[ci gospodarczej przez osoby peBnice funkcje publiczne (ograniczenia antykorupcyjne) Aczenie funkcji publicznych z wykonywaniem dziaBalno[ci gospodarczej w niektórych wypadkach jest szkodliwe, a przynajmniej stwarza sposobno[ci do naruszeD prawa. Korupcyjna korzy[ to niekoniecznie przestpstwo Bapówkarskie. Mo|e by dyskretna np. firmy farmaceutyczne kieruj lekarzy na szkolenie-wakacje. W zwizku z takimi korzy[ciami funkcjonariusze publiczni dopuszczaj si Bamania prawa. Ustawa o ograniczeniu prowadzenia dziaBalno[ci gospodarczej przez osoby peBnice funkcje publiczne odnosi si do osób zajmujcych kierownicze stanowisko paDstwowe, a tak|e do niektórych funkcjonariuszy samorzdowych. Nie jest aktem wyczerpujcym  ograniczenia antykorupcyjne normuj tak|e odrbne przepisy np. dotyczce Policji, wojska, radnych samorzdowych. Problematyka ta wci| ewoluuje i jej unormowanie nie jest wyczerpujce. Ustawa dotyczy w szczególno[ci (art. 2): 1) pracowników urzdów paDstwowych, w tym czBonków korpusu sBu|by cywilnej, zajmujcych stanowiska kierownicze: a) dyrektora generalnego, dyrektora departamentu (jednostki równorzdnej) i jego zastpcy oraz naczelnika wydziaBu (jednostki równorzdnej) - w urzdach naczelnych i centralnych organów paDstwowych, b) dyrektora generalnego urzdu wojewódzkiego, dyrektora wydziaBu (jednostki równorzdnej) i jego zastpcy oraz gBównego ksigowego, kierownika urzdu rejonowego i jego zastpcy oraz gBównego ksigowego - w urzdach terenowych organów rzdowej administracji ogólnej, 10 c) kierownika urzdu i jego zastpcy - w urzdach terenowych organów rzdowej administracji specjalnej; 2) pracowników urzdów paDstwowych, w tym czBonków korpusu sBu|by cywilnej, zajmujcych stanowiska równorzdne pod wzgldem pBacowym ze stanowiskami wymienionymi w pkt 1; 2a) innych ni| wymienieni w pkt 1 i 2 czBonków korpusu sBu|by cywilnej zatrudnionych w urzdzie obsBugujcym ministra wBa[ciwego do spraw finansów publicznych; 3) dyrektora generalnego Najwy|szej Izby Kontroli oraz pracowników Najwy|szej Izby Kontroli nadzorujcych lub wykonujcych czynno[ci kontrolne; 3a) Prezesa i wiceprezesów oraz starszych radców i radców Prokuratorii Generalnej Skarbu PaDstwa; 3b) Przewodniczcego i Zastpców Przewodniczcego Komisji Nadzoru Finansowego; 4) pracowników regionalnych izb obrachunkowych zajmujcych stanowiska: prezesa, czBonka kolegium, naczelnika wydziaBu oraz inspektora do spraw kontroli; 5) pracowników samorzdowych kolegiów odwoBawczych zajmujcych stanowiska: przewodniczcego, jego zastpcy oraz etatowego czBonka kolegium; 6) wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), zastpców wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), skarbników gmin, sekretarzy gmin, kierowników jednostek organizacyjnych gminy, osoby zarzdzajce i czBonków organów zarzdzajcych gminnymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydajce decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta); 6a) czBonków zarzdów powiatów, skarbników powiatów, sekretarzy powiatów, kierowników jednostek organizacyjnych powiatu, osoby zarzdzajce i czBonków organów zarzdzajcych powiatowymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydajce decyzje administracyjne w imieniu starosty; 6b) czBonków zarzdów województw, skarbników województw, sekretarzy województw, kierowników wojewódzkich samorzdowych jednostek organizacyjnych, osoby zarzdzajce i czBonków organów zarzdzajcych wojewódzkimi osobami prawnymi oraz inne osoby wydajce decyzje administracyjne w imieniu marszaBka województwa; 7) pracowników banków paDstwowych zajmujcych stanowiska: prezesa, wiceprezesa, czBonka zarzdu oraz skarbnika; 8) pracowników przedsibiorstw paDstwowych zajmujcych stanowiska: dyrektora przedsibiorstwa, jego zastpcy oraz gBównego ksigowego; 9) pracowników jednoosobowych spóBek Skarbu PaDstwa oraz spóBek, w których udziaB Skarbu PaDstwa przekracza 50 % kapitaBu zakBadowego lub 50 % liczby akcji, zajmujcych stanowiska: prezesa, wiceprezesa i czBonka zarzdu; 10) pracowników agencji paDstwowych zajmujcych stanowiska: prezesa, wiceprezesa, dyrektora zespoBu, dyrektora oddziaBu terenowego i jego zastpcy - lub stanowiska równorzdne; 11) inne osoby peBnice funkcje publiczne, je|eli ustawa szczególna tak stanowi. Ograniczenia: a) zakaz zajmowania okre[lonych stanowisk lub peBnienia funkcji gospodarczych, czy te| prowadzenia dziaBalno[ci na wBasny rachunek b) zakaz zajmowania stanowiska w spóBkach c) obowizek zBo|enia o[wiadczenia o stanie majtkowym d) zgBoszenie wszelkich wikszych korzy[ci do rejestru korzy[ci. Ad. a) i b) Objci ustaw funkcjonariusze nie mog: 1) by czBonkami zarzdów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spóBek prawa handlowego; 2) by zatrudnione lub wykonywa innych zaj w spóBkach prawa handlowego, które mogByby wywoBa podejrzenie o ich stronniczo[ lub interesowno[; 3) by czBonkami zarzdów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spóBdzielni, z wyjtkiem rad nadzorczych spóBdzielni mieszkaniowych; 4) by czBonkami zarzdów fundacji prowadzcych dziaBalno[ gospodarcz; 5) posiada w spóBkach prawa handlowego wicej ni| 10 % akcji lub udziaBy przedstawiajce wicej ni| 10 % kapitaBu zakBadowego - w ka|dej z tych spóBek; (naruszenie tego zakazu stanowi przewinienie sBu|bowe i powoduje odpowiedzialno[ dyscyplinarn albo stanowi podstaw do rozwizania stosunku pracy); 6) prowadzi dziaBalno[ci gospodarczej na wBasny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a tak|e zarzdza tak dziaBalno[ci lub by przedstawicielem czy peBnomocnikiem w prowadzeniu takiej dziaBalno[ci; nie dotyczy to dziaBalno[ci wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji ro[linnej i zwierzcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego. 11 W niektórych wypadkach naruszenie zakazu stanowi podstaw do natychmiastowego usunicia z funkcji. W przypadku wójtów podstaw do wyga[nicia mandatu  stwierdza to wojewoda w trybie nadzoru. Co do innych funkcjonariuszy w gr wchodzi odwoBanie w zwykBym trybie. W przypadku posiadania wikszego pakietu akcji niektórzy maj 3 miesice na pozbycie si ich albo zrzeczenie funkcji, ale niektórzy nie maj takiego uprawnienia. Pewne wyjtki dotycz oddelegowanych do spóBek paDstwowych. Ad. c)  obowizek zBo|enia o[wiadczenia o stanie majtkowym Trzecie ograniczenie to obowizek zBo|enia do koDca marca corocznego o[wiadczenia o stanie majtkowym. Niektórzy s od tego zwolnieni. Art. 10 ust. 1.: O[wiadczenie o stanie majtkowym dotyczy majtku odrbnego oraz objtego maB|eDsk wspólno[ci majtkow. O[wiadczenie to powinno zawiera w szczególno[ci informacje o posiadanych zasobach pieni|nych, nieruchomo[ciach, udziaBach i akcjach w spóBkach prawa handlowego, a ponadto o nabytym przez t osob albo jej maB|onka od Skarbu PaDstwa, innej paDstwowej osoby prawnej (np. ANR), jednostek samorzdu terytorialnego lub ich zwizków mieniu, które podlegaBo zbyciu w drodze przetargu (zbycie pozaprzetargowe nie jest objte tym ograniczeniem). O[wiadczenie to powinno równie| zawiera dane dotyczce prowadzenia dziaBalno[ci gospodarczej oraz peBnienia funkcji w spóBkach lub spóBdzielniach je|eli jest to dozwolone. O[wiadczenie podlega analizie zwBaszcza z punktu widzenia ewentualnego przyrostu majtku, który nie znalazB pokrycia w uzyskiwanych przez funkcjonariuszy dochodach. Mo|e stanowi informacj dla organów [cigania. O[wiadczenie skBada si pod rygorem odpowiedzialno[ci karnej za po[wiadczenie nieprawdy. Je|eli wic niedogodne informacje zostan zatajone albo podane nieprawdziwie, grozi za to odpowiedzialno[ karna. Z kolei je[li funkcjonariusz uchyli si od zBo|enia o[wiadczenia to wchodz w gr sankcje sBu|bowe  utrata peBnionej funkcji (odwoBanie ze stanowiska). Informacje zawarte w o[wiadczeniu o stanie majtkowym stanowi tajemnic sBu|bow, chyba |e osoba, która zBo|yBa o[wiadczenie, wyraziBa pisemn zgod na ich ujawnienie albo pozwala na to przepis prawa. O[wiadczenie skBada si kierownikowi jednostki (dyrektorowi generalnemu, przeBo|onemu) przed objciem stanowiska, a nastpnie co roku do dnia 31 marca, wedBug stanu na dzieD 31 grudnia roku poprzedniego, a tak|e w dniu opuszczenia stanowiska. Niektóre osoby skBadaj swoje o[wiadczenia wskazanym w ustawie organom np. prezes banku paDstwowego  ministrowi finansów; prezes spóBki zale|nej od Skarbu PaDstwa  ministrowi Skarbu PaDstwa. Dokonuj one kontroli rzetelno[ci i prawidBowo[ci o[wiadczeD; w takim samym zakresie CBA na zasadach okre[lonych w ustawie o CBA. Za podanie nieprawdy grozi kara pozbawienia wolno[ci do lat 5. Ad. d)  zgBoszenie wszelkich wikszych korzy[ci do rejestru korzy[ci Rejestr korzy[ci WedBug ustawy antykorupcyjnej PaDstwowa Komisja Wyborcza prowadzi jawny rejestr korzy[ci, w którym ujawnia si wszelkie korzy[ci otrzymane przez wy|szych funkcjonariuszy paDstwowych (art. 12 ust. 7 & czBonków Rady Ministrów, sekretarzy i podsekretarzy stanu w ministerstwach i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, kierowników urzdów centralnych, wojewodów, wicewojewodów itd.), za wyjtkiem drobnych korzy[ci w postaci darowizny, je|eli jej warto[ nie siga 50 % najni|szego wynagrodzenia pracowniczego (ok. 635 zB). Korzy[ci powinni zgBasza tak|e maB|onkowie osób wy|ej wymienionych. Nale|y zgBasza nastpujce informacje o korzy[ciach (art. 12 ust. 3): 1) wszystkich stanowiskach i zajciach wykonywanych zarówno w administracji publicznej, jak i w instytucjach prywatnych, z tytuBu których pobiera si wynagrodzenie, oraz pracy zawodowej wykonywanej na wBasny rachunek; 2) faktach materialnego wspierania dziaBalno[ci publicznej prowadzonej przez zgBaszajcego; (osoby trzecie sponsoruj dziaBalno[ zgBaszajcego) 3) darowiznie otrzymanej, je|eli jej warto[ przekracza 50 % najni|szego wynagrodzenia pracowników za prac,(dopuszczalne jest zgBaszanie mniejszych darowizn) 4) wyjazdach krajowych lub zagranicznych niezwizanych z peBnion funkcj publiczn, je|eli ich koszt nie zostaB pokryty przez zgBaszajcego lub jego maB|onka albo instytucje ich zatrudniajce bdz partie polityczne, zrzeszenia lub fundacje, których s czBonkami; 5) innych uzyskanych korzy[ciach, o warto[ciach wikszych ni| darowizny o warto[ci przekraczajcej 50 % najni|szego wynagrodzenia za prac. Wyjtkowo zgBasza nale|y tak|e informacj o peBnieniu funkcji w organach fundacji, spóBek prawa handlowego lub spóBdzielni, nawet wówczas, gdy z tego tytuBu nie pobiera si |adnych [wiadczeD pieni|nych. 12 Przy podawaniu informacji zgBaszajcy jest obowizany zachowa najwiksz staranno[ i kierowa si swoj najlepsz wiedz. Wszystkie zmiany danych objtych rejestrem nale|y zgBosi nie pózniej ni| w cigu 30 dni od dnia ich zaistnienia. Pomimo jawno[ci rejestru (przeglda go mo|e ka|dy) co roku w ramach odrbnej publikacji PKW podaje do wiadomo[ci dane w nim zawarte  zwykle w kwietniu w formie pisemnej. Ujawnienie informacji w rejestrze nie zwalnia od odpowiedzialno[ci przewidzianej w ustawie za niedopeBnienie okre[lonych w niej obowizków. Analiz danych mo|e prowadzi ka|dy. Robi to gBównie przeBo|eni (np. premier  ministrów) oraz organy odpowiedzialne za zwalczanie korupcji. Samorzd gospodarczy Przedsibiorcy mog zrzesza si w ramach organizacji samorzdowych (izb), które reprezentuj ich interesy, zwBaszcza wobec organów wBadzy publicznej a tak|e sBu|y ochronie uczciwej konkurencji. Poza tym organy samorzdu ksztaBtuj zasady etyki. W prawie gospodarczym dobre obyczaje (czyli normy rzetelnego postpowania w obrocie gospodarczym) stanowi wa|ny regulator postpowania, peBni funkcj dopeBniajc regulacj ustawow. Izby gospodarcze zakBadane s swobodnie, zazwyczaj w ukBadzie bran|owym np. izba budownictwa, izba handlowa. Wyjtkowo rzemie[lnicy dziaBaj w ramach tradycyjnego samorzdu, normowanego odrbnie na mocy ustawy z dnia 22 marca 1989 o rzemio[le. W Polsce rzemiosBo odgrywa du| rol w zwizku z reaktywowaniem mechanizmów rynkowych, w oparciu o drobn przedsibiorczo[. A. RZEMIOSAO Art. 2. 1. RzemiosBem jest zawodowe wykonywanie dziaBalno[ci gospodarczej przez osob fizyczn, z udziaBem kwalifikowanej pracy wBasnej, w imieniu wBasnym tej osoby i na jej rachunek, przy zatrudnieniu do 50 pracowników. 2. RzemiosBem jest równie| zawodowe wykonywanie dziaBalno[ci gospodarczej przez wspólników spóBki cywilnej osób fizycznych, z udziaBem kwalifikowanej pracy wBasnej, w imieniu wBasnym tych wspólników i na ich rachunek, zatrudniajcych do 50 pracowników. 4. Do rzemiosBa nie zalicza si dziaBalno[ci: handlowej, gastronomicznej, transportowej, usBug hotelarskich, usBug [wiadczonych w wykonywaniu wolnych zawodów, usBug leczniczych oraz dziaBalno[ci wytwórczej i usBugowej artystów plastyków i fotografików. Dla statusu rzemie[lnika istotne znaczenie ma dowód kwalifikacji zawodowych. Art. 3. 1. Dowodami kwalifikacji zawodowych rzemie[lnika s: 1) dyplom lub [wiadectwo ukoDczenia wy|szej lub ponadgimnazjalnej szkoBy o profilu technicznym bdz artystycznym w zawodzie (kierunku) odpowiadajcym dziedzinie wykonywanego rzemiosBa, 2) dyplom mistrza w zawodzie odpowiadajcym danemu rodzajowi rzemiosBa, 3) [wiadectwo czeladnicze albo tytuB robotnika wykwalifikowanego w zawodzie odpowiadajcym danemu rodzajowi rzemiosBa, 4) za[wiadczenie potwierdzajce posiadanie wybranych kwalifikacji zawodowych w zakresie zawodu odpowiadajcego danemu rodzajowi rzemiosBa. Nad wyksztaBceniem i praktyk czuwa samorzd rzemie[lniczy (izby), który organizuje komisj egzaminacyjn, sprawuje nad ni nadzór, dopuszcza do egzaminu, zatwierdza pytania, a tak|e ustala standardy wymagaD egzaminacyjnych (np. dyplomy i [wiadectwa czeladnicze nie s wydawane przez szkoBy lecz przez izby). Rzemie[lnicy zrzeszaj si w ramach cechów, jako organizacji samorzdowych. Cechy zrzeszaj wedBug kryterium terytorialnego lub/i wedBug rodzaju dziaBalno[ci gospodarczej. Podstawowe zadania cechu (art. 9. 2.): utrwalanie wizi [rodowiskowych ksztaBtowanie i upowszechnianie zasad etyki prowadzenie na rzecz czBonków dziaBalno[ci spoBeczno-organizacyjnej, kulturalnej, o[wiatowej i gospodarczej reprezentowanie interesów czBonków wobec organów administracji i sdów Art. 11.1. Izby rzemie[lnicze s organizacjami samorzdu gospodarczego rzemiosBa zrzeszajcymi cechy, spóBdzielnie rzemie[lnicze, rzemie[lników nienale|cych do cechów, a tak|e inne jednostki organizacyjne, je|eli ich celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego rzemiosBa. 13 2. Podstawowym zadaniem izb rzemie[lniczych jest pomoc w reprezentowaniu zrzeszonych organizacji oraz rzemie[lników wobec organów administracji publicznej oraz innych organizacji i instytucji, udzielanie swym czBonkom pomocy instrukta|owej i doradczej oraz przeprowadzanie egzaminów kwalifikacyjnych. SzczegóBowy zakres zadaD izb rzemie[lniczych okre[laj ich statuty. èð Cechy izb chroni interesy rzemie[lników, zwBaszcza w zakresie uczciwej konkurencji. Ka|dy bowiem przedsibiorca, który nie jest rzemie[lnikiem (zwBaszcza ze wzgldu na brak kwalifikacji) mo|e przejmowa klientel. B. IZBY GOSPODARCZE Tworzone s w pozostaBym zakresie (poza rzemiosBem), s dobrowolne. Obecnie izb gospodarczych jest kilkadziesit. Mo|e by tak|e zaBo|ona przez tzw. grupy producentów rolnych (ale nie rolnicy), w tym prowadzcy dziaBalno[ przetwórcz w rolnictwie zwizan z wytwarzaniem i przetwarzaniem |ywno[ci. Art. 7. 1. ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych: Izba gospodarcza mo|e by utworzona, je|eli tak inicjatyw podejmie co najmniej 50 przedsibiorców, zwanych dalej  zaBo|ycielami , na obszarze dziaBania tworzonej izby, obejmujcym obszar województwa. W wypadku gdy terytorialny zakres dziaBania izby bdzie przekracza obszar województwa, liczba zaBo|ycieli powinna wynosi co najmniej 100. W przypadku izb producentów rolnych wystarczy odpowiednio 10 albo 20 zaBo|ycieli. Art. 7. 3. ZaBo|yciele uchwalaj statut, okre[laj w nim podstawowe zadania, nazw izby, siedzib oraz zakres terytorialny dziaBania izby, prawa i obowizki czBonków, sposób nabycia i utraty czBonkowstwa, kwesti skBadek itp. a nastpnie rejestruj izb w KRS. Izba uzyskuje osobowo[ prawn dopiero po wpisie (charakter konstytutywny wpisu). W ramach organizacji statut mo|e przewidywa organ najwy|szy jako zgromadzenie czBonków lub delegatów. Konieczny jest te| organ zarzdzajcy. Izba mo|e tworzy jednostki terenowe, je|eli statut na to zezwala  mog mie osobowo[ prawn po wpisie do rejestru. Izby gospodarcze mog na zasadzie dobrowolno[ci zrzesza si w Krajowej Izbie Gospodarczej, która reprezentuje wspólne interesy gospodarcze zrzeszonych czBonków. Siedzib Krajowej Izby Gospodarczej jest miasto stoBeczne Warszawa. Dla wykonywania wspólnych zadaD w zakresie promocji handlu zagranicznego Krajowa Izba Gospodarcza tworzy funkcjonalnie i organizacyjnie wyodrbnion Polsk Izb Handlu Zagranicznego. DziaBa przy niej arbiter, który rozpoznaje spory z zakresu midzynarodowych transakcji handlowych. Podstawowe zadania izb gospodarczych to reprezentacja i ochrona przedsibiorców np. konsultacja projektów aktów prawnych, wystpowanie o zmiany w prawie gospodarczym, promocja przedsibiorczo[ci, realizacja kontraktów gospodarka - rzd. Nadzór nad dziaBalno[ci izby gospodarczej sprawuje wBa[ciwy minister. Art. 13. 1. W razie stwierdzenia, |e dziaBalno[ izby gospodarczej jest niezgodna z prawem lub statutem, minister wBa[ciwy ze wzgldu na przedmiot dziaBania izby lub wojewoda wBa[ciwy dla siedziby izby mo|e wystpi do wBa[ciwych organów izby o usunicie tych nieprawidBowo[ci w okre[lonym terminie albo wystpi do sdu o zastosowanie [rodków okre[lonych w ust. 2. 2. Sd na wniosek organu okre[lonego w ust. 1 mo|e: 1) udzieli upomnienia wBa[ciwym organom izby, 2) uchyli niezgodn z prawem lub statutem uchwaB organów izby, 3) rozwiza izb, je|eli jej dziaBanie ra|co narusza prawo lub postanowienie statutu. Art. 14. 1. Majtek izby gospodarczej, jednostki organizacyjnej i Krajowej Izby Gospodarczej powstaje ze skBadek czBonkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z wBasnej dziaBalno[ci oraz z dochodów z majtku tych podmiotów. 2. Izby, o których mowa w ust. 1, mog prowadzi dziaBalno[ gospodarcz na zasadach ogólnych. Dochód z dziaBalno[ci gospodarczej izby sBu|y realizacji celów statutowych i nie mo|e by przeznaczony do podziaBu midzy jej czBonków. W razie likwidacji, konieczne jest powierzenie jej likwidatorowi, który stosownie do statutu dysponuje majtkiem pozostaBym po uregulowaniu zobowizaD izby. W razie braku [rodków, koszty likwidacji pokrywa si z czBonków izby. C. ROLNICY Rolnicy, którzy nie maj statusu przedsibiorców mog zrzesza si w ramach samorzdu rolniczego, który organizuje si w izbach rolniczych (odrbna ustawa o izbach rolniczych). 14 D. SAMORZD ZAWODOWY Z samorzdem gospodarczym nie Bczy si tzw. samorzd zawodowy, który organizuje przedstawicieli wolnych zawodów (kilkana[cie). Ka|dy wolny zawód objty jest wBa[ciw ustaw, która reguluje zasady wykonywania oraz funkcjonowania tego zawodu. Nie tylko chroni interesy zrzeszonych osób wykonujcych wolne zawody, ale tak|e sprawuje nad nimi okre[lone funkcje publiczne  funkcje zlecone z zakresu administracji publicznej. Mimo to samorzd nie wchodzi w zakres struktur administracji publicznej. Najcz[ciej ten samorzd funkcjonuje w ramach izby (np. izba lekarska), regulacja jednak nie jest jednolita i funkcjonuje w rozproszeniu. Pomoc publiczna dla przedsibiorców Pomoc publiczna  ka|de przysporzenie korzy[ci beneficjentowi, zwBaszcza w postaci dotacji, subwencji, po|yczki, porczenia, ulgi podatkowej itd., kosztem Skarbu PaDstwa lub samorzdu, na warunkach szczególnych, czyli nie takich jakie panuj na rynku. Pomoc publiczna ma wic charakter wyjtkowy i preferencyjny, a zatem stanowi zagro|enie dla wolnej konkurencji, dlatego wedBug art. 87 Traktatu ustanawiajcego Wspólnot Europejsk na obszarze Unii Europejskiej generalnie zakazuje si udzielania pomocy publicznej dla przedsibiorców, poniewa| faworyzujc niektórych, powoduje co najmniej zakBócenia w mechanizmie uczciwej konkurencji. Wyjtkowo jednak jest dopuszczalna ze wzgldu na ochron interesu ogólnego. Prawo europejskie dopuszcza warunki tej wyjtkowej pomocy. S to typy zastrze|one dla kompetencji UE. WedBug prawa traktatowego dopuszcza si nastpujce sfery pomocy (art. 87 TWE): 1. Z zastrze|eniem innych postanowieD przewidzianych w niniejszym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez PaDstwo CzBonkowskie lub przy u|yciu zasobów paDstwowych w jakiejkolwiek formie, która zakBóca lub grozi zakBóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsibiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpBywa na wymian handlow midzy PaDstwami CzBonkowskimi. 2. Zgodna ze wspólnym rynkiem jest: a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, |e jest przyznawana bez dyskryminacji zwizanej z pochodzeniem produktów, b) pomoc majca na celu naprawienie szkód spowodowanych klskami |ywioBowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi, c) pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotknitych podziaBem Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbdna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziaBem. 3. Za zgodn ze wspólnym rynkiem mo|e zosta uznana: a) pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom |ycia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje powa|ny stan niedostatecznego zatrudnienia; b) pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji wa|nych projektów stanowicych przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub majca na celu zaradzenie powa|nym zaburzeniom w gospodarce PaDstwa CzBonkowskiego; c) pomoc przeznaczona na uBatwianie rozwoju niektórych dziaBaD gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem; d) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji we Wspólnocie w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem. e) inne kategorie pomocy, jakie Rada mo|e okre[li decyzj, stanowic wikszo[ci kwalifikowan, na wniosek Komisji. Dotacje ze [rodków europejskich Nie s objte katalogiem zamknitym. Wyznaczane s przepisami, bo w prawie publicznym wszystkie instrumenty wydatkowe s prawem okre[lone. Do wa|niejszych nale|: a) dotacje  przysporzenia celowe, wymagajce szczegóBowego rozliczenia b) gwarancje i porczenia udzielane przez Skarb PaDstwa, jednostki samorzdu terytorialnego oraz niektóre inne osoby prawa publicznego c) po|yczki preferencyjne o niskim oprocentowaniu albo bezprocentowe, a nawet podlegajce cz[ciowemu umorzeniu 15 d) ulgi podatkowe, okre[lone przepisami prawa podatkowego wg ordynacji podatkowej  przede wszystkim obni|enie wysoko[ci podatku, umarzanie zalegBo[ci podatkowych czy te| odsetek od tych zalegBo[ci e) wkBady kapitaBowe do spóBek, obci|ajce majtek Skarbu PaDstwa. f) inne Prawo europejskie obejmuje pomoc publiczn ze wzgldu na ochron uczciwej konkurencji na rynku europejskim, oraz ze wzgldu na równe traktowanie beneficjentów pomocy. Kwestie proceduralne (ubieganie si o pomoc, monitoring, sprawozdawczo[) reguluj przepisy prawa krajowego. W Polsce jest to ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postpowaniu w sprawach dotyczcych pomocy publicznej. Organem o podstawowych kompetencjach w tej dziedzinie jest Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ustawa ró|nicuje pomoc indywidualn wzgldem pomocy udzielanej w ramach programu pomocowego (operacyjnego). Szczególnie uproszczona jest procedura tzw. pomocy de minimis, przewidzianej zwBaszcza dla maBych i [rednich przedsibiorców. WedBug ustawy o swobodzie dziaBalno[ci gospodarczej przedsibiorcy tacy powinni by wspierani poprzez szkolenia, doradztwo (tzw. inkubatory przedsibiorczo[ci), a tak|e pomoc finansow. Z tego punktu widzenia wyró|nia si (art. 104  106 u.s.d.g.): a) mikroprzedsibiorców - w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1) zatrudniaB [redniorocznie mniej ni| 10 pracowników 2) przy obrocie do równowarto[ci w zBotych 2 milionów euro b) maBych przedsibiorców - w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1) zatrudniaB [redniorocznie mniej ni| 50 pracowników oraz 2) przy obrocie do równowarto[ci w zBotych 10 milionów euro c) [rednich przedsibiorców - w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: 1) zatrudniaB [redniorocznie mniej ni| 250 pracowników 2) przy obrocie do równowarto[ci w zBotych 50 milionów euro Warunki merytoryczne pomocy de minimis okre[la Rozporzdzenie Komisji (WE) Nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis. Definiuje tego rodzaju pomoc jako kwot niesigajc 200 tys. euro na ka|dy z podmiotów, przez kolejne trzy lata bud|etowe. CaBkowita za[ pomoc de minimis na jeden podmiot nie mo|e przekroczy puBapów okre[lonych w tym rozporzdzeniu. Okre[la ponadto sfery (celowo[) pomocy oraz jej formy. Wprowadzono kontrol by nie dopu[ci do sytuacji, w której ci sami przedsibiorcy otrzymuj pomoc, oraz by przestrzega celowo[ci tej pomocy (by byBa efektywna). Istotne znaczenie ma kontrola efektywno[ci przedsiwzi finansowych w ramach tej pomocy. Przedsiwzicia objte s tzw. projektami, które podlegaj weryfikacji przed przyznaniem pomocy, a je[li pomoc jest oferowana w ramach programów pomocowych oraz pomocy indywidualnej, a tak|e pomocy indywidualnej na restrukturyzacj, wymagaj uzyskania opinii Prezesa UOKiK. Programy pomocowe podlegaj notyfikacji Komisji Europejskiej, która je zatwierdza. Najwiksze znaczenie maj przepisy o zwrocie przez beneficjentów pomocy, która zostaBa wyBudzona albo wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem. Podstawowe sfery pomocy publicznej: pomoc w ramach tzw. programów operacyjnych, w zakresie przedsiwzi finansowych ze [rodków europejskich pomoc w ramach sektorowych programów operacyjnych, finansowana ze [rodków krajowych i ewentualnie europejskich pomoc w ramach tzw. specjalnych stref ekonomicznych (gBównie przez ulgi podatkowe) pomoc w ramach innych programów realizowanych ze [rodków zagranicznych (nieeuropejskich), zwBaszcza na rzecz rolnictwa np. z Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz Mechanizmu Finansowego OECD pomoc indywidualna w ramach pomocy de minimis 16 Najwa|niejsze znaczenie obecnie ma pomoc [wiadczona w ramach rzdowych programów operacyjnych. Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postpowaniu w sprawach dotyczcych pomocy publicznej reguluje formuBowanie tych programów, a nastpnie zasady ich realizacji. Ustawa jest pomy[lana na czas nieoznaczony, cho programy wedBug niej tworzone (o charakterze gospodarczym) dostosowane s do planowania w UE. Aktualnie realizuje si plan (perspektywa finansowa) na lata 2007-2013, z mo|liwo[ci rozliczania [rodków w latach 2014-2015, cho wówczas bdzie ju| kolejna perspektywa. Najwa|niejsze znaczenie maj dwa fundusze strukturalne (Fundusz SpoBeczny i Fundusz Rozwoju Regionalnego) oraz trzeci  Fundusz Spójno[ci. Ponadto wskaza nale|y na Europejski Fundusz RyboBówstwa oraz Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Prawo europejskie dla zachowania nale|ytej efektywno[ci wydatków ze [rodków Unii przewiduje zasady: a) koncentracji wydatków b) wieloletnio[ci zamierzeD (gBównie finansuje si inwestycje a one wymagaj dBugich nakBadów) c) udziaBu wBasnego beneficjenta (ok. 15-20%) d) monitoringu  zapobiega wyBudzeniom i zapewnia ocen efektywno[ci Majc do dyspozycji znaczne [rodki z UE (ponad 100 mld euro) rzd sformuBowaB siedem programów operacyjnych, w ramach których bd realizowane przedsiwzicia (gBównie inwestycje), finansowane ze [rodków europejskich: 1) infrastruktura i [rodowisko 2) innowacyjna gospodarka 3) kapitaB ludzki  restrukturyzacja zawodowa 4) program rozwoju regionalnego (jest ich 16  dla ka|dego województwa). Tworzy go zarzd województwa dla caBego regionu i jest opublikowany na stronie internetowej marszaBka województwa (w Krakowie  MaBopolski Program Rozwoju Regionalnego) 5) pomoc techniczna  dla realizacji innych programów 6) Europejska WspóBpraca Terytorialna  wspóBpraca nadgraniczna 7) Rozwoju  Polski wschodniej  niwelacja ró|nic pomidzy reszt kraju; pomoc dla województw lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, [witokrzyskiego i warmiDsko  mazurskiego Ka|dy z powy|szych programów przyjty zostaB w drodze uchwaBy Rady Ministrów i umieszczony jest na stronie internetowej ministerstwa rozwoju regionalnego, które nadzoruje ich realizacj. W strukturze programu najwa|niejsze znaczenie maj tzw. osie priorytetowe  wykaz priorytetów do których nale|y dostosowa projekty poszczególnych beneficjentów zainteresowanych pomoc. W tych ramach wymienia si dziaBania, jako kierunki, co do których mo|na dostosowa planowane przedsiwzicia i projekty. Ramy czasowe ka|dego projektu to lata 2007-13, ale kwalifikacja projektów oferowanych przez beneficjentów, przydziaB [rodków odbywaj si w latach 2008-09 i bd jako spóznione jeszcze w roku 2011. Wydatek beneficjenta kwalifikujcy si do dofinansowania powinien odpowiada wymaganiom programu, by zgodny z prawem europejskim oraz by zrealizowany zgodnie z umow o dotacj, której zaBcznikiem jest projekt przedsiwzicia (najcz[ciej projekt inwestycji). Ka|dy powinien postpowa w sposób oszczdny (racjonalny, efektywny) i nale|ycie to udokumentowa. Nad realizacj programów czuwa minister rozwoju regionalnego, ale nie jest on w stanie racjonalnie pokierowa przydziaBem [rodków ani kontrol, dlatego w terenie dziaBaj instytucje zarzdzajce bdz po[redniczce, które zapewniaj wybór projektów do dofinansowania (najcz[ciej w trybie konkursu), zajmuj si przydziaBem dotacji, podpisywaniem umów, wypBat dotacji (najcz[ciej transzami) jak i kontrol wydawanych [rodków. Do tych instytucji nale|: ministerstwo, urzdy marszaBkowskie i wojewódzkie, agencje rzdowe (np. ARiMR), agencje rozwoju regionalnego oraz inne instytucje, z którymi minister podpisaB stosowne porozumienia administracyjne o przekazaniu zadaD i [rodków. Podstawowym instrumentem pomocy s dotacje, zwane rozwojowymi. S celowe i przeznaczone wyBcznie na rozwój. Inne formy schodz na dalszy plan np. refundacja kosztów szkoleD, czy innych dziaBaD usprawniajcych. Dotacje rozwojowe przekazywane s jako: 1) tzw. dotacje zaliczkowe, czyli na poczet przyszBych wydatków. Korzystaj z nich gBównie urzdy marszaBkowskie. Mog udziela dalszych dotacji gminom, powiatom czy te| innym instytucjom samorzdowym 2) tzw. dotacje refundacyjne  wypBacane gdy beneficjent udowodni poniesienie kosztów np. faktury po[wiadczajce realizacj nabytków. Maj posBu|y na uwolnienie si od zobowizaD pBatniczych. W przyszBym roku procedura ma by uproszczona, w ten sposób, |e wypBat zajmie si BG{  beneficjent otrzyma przydziaB, a po [rodki uda si do banku. 17 Wyró|nia si trzy rodzaje dotacji w ramach programów operacyjnych z punktu widzenia beneficjenta: a) zastrze|one bezpo[rednio w programie operacyjnym dla imiennie wskazanych beneficjentów np. kopalnia soli w Bochni b) dotacje przydzielane przez rzd (ministerstwo rozwoju regionalnego) na priorytetowe cele beneficjentom[ustalonym w sposób celowy (polityka); zakres ich zostaB powa|nie ograniczony c) przydzielane w trybie konkursu  upowa|niona instytucja zarzdzajca lub po[redniczca organizuje konkurs na potrzeby (przedsiwzicia), które bd mogBy korzysta ze [rodków europejskich. Zainteresowani na podstawie ogBoszenia i udostpnionych warunków konkursu skBadaj wnioski wraz z zaBczonymi projektami przedsiwzi. Warunki wskazuj na kryteria ocenne tych projektów. Po zamkniciu przyj bada si je komisyjnie i ocenia w warto[ciach punktowych. W wyniku konkursu ustala si lista rankingowa. Wszystkie [rodki przydziela si w ramach tych projektów, które zostaBy najwy|ej ocenione. W zale|no[ci od programu operacyjnego projekty s zró|nicowane. Konkursy organizowane s sukcesywnie, a| do wyczerpania [rodków, [rodki za[ pokrywane s przez Komisj Europejsk transzami (kilkana[cie miliardów rocznie)  ok. 10 mld spoczywa na rachunku NBP. Rzd kreuje te [rodki w ten sposób, |e dokonuje sprzeda|y euro na zBotówki i te [rodki wpBaca transzami na rachunek bud|etu paDstwa. Nastpnie dokonuje si dalszego transferu na rzecz instytucji, a w koDcu do ostatecznych beneficjentów. PrzydziaB dotacji jest aktem administracyjnym (analogicznym do decyzji), ale nie stosuje si k.p.a. lecz szczególn procedur z ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Niezadowolony beneficjent nie ma prawa klasycznego odwoBania lecz mo|e wnie[ protest do instytucji przydzielajcej dotacj. Je[li protest nie bdzie uwzgldniony, mo|e wnie[ odwoBanie do jednostki nadrzdnej, a w ostateczno[ci skarg do sdu administracyjnego. Brak jest sdowego roszczenia o dotacj, ale gdy beneficjent poniesie szkod, albo otrzymaB przydziaB, który nie zostaB wypBacony, mo|e wystpi o odszkodowanie z tytuBu deliktu wBadzy. PrzydziaB dotacji nie okre[la warunków jej wykorzystania ani rozliczenia. To ulega indywidualizacji w dodatkowej umowie o dotacj, któr podpisuje beneficjent z instytucj udzielajc dotacj. Wymagania tej umowy okre[la ustawa o finansach publicznych, bo dotacje ze [rodków europejskich s traktowane jak wydatki ze [rodków publicznych. Umowa pozwala na odzwierciedlenie indywidualnych okoliczno[ci le|cych po stronie beneficjenta. W umowie nale|y okre[li rodzaj przedsiwzicia, dokBadny jego opis (np. projekt budowlany), termin realizacji przedsiwzicia, harmonogram wydatków niezbdnych na realizacj , wysoko[ [rodków, tryb ich przekazywania, zobowizanie poddania si kontroli (gdy jest prywatny), jej tryb, formy zabezpieczenia wykonania zobowizania przez beneficjenta (zwBaszcza zwrotu dotacji), warunki itd. Zwrot dotacji wchodzi w rachub gdy: a) dotacj pobrano w nadmiernej wysoko[ci b) wykorzystano j niezgodnie z przeznaczeniem (dotacja zawsze jest celowa, wic naruszenie celu grozi obowizkiem zwrotu) c) dotacj wyBudzono d) nie zostaBa wykorzystana w caBo[ci e) w innych przypadkach Beneficjent zwraca dotacj bez wezwania (a tym bardziej na wezwanie) wraz z odsetkami  takimi jak przy zobowizaniach podatkowych. Odsetki biegn jednak dopiero od dnia dorczenia decyzji o zwrocie. WyBudzenie dotacji oraz wykorzystanie niezgodnie z przeznaczeniem oznacza wykluczenie beneficjenta z mo|liwo[ci ubiegania si jakkolwiek pomoc publiczn. Je|eli beneficjent dobrowolnie nie dobrowolnie nie zwraca [rodków, uruchamia si egzekucj na zasadach egzekucji w postpowaniu administracyjnym. Finansowanie wydatków ze [rodków europejskich reguluje rozporzdzenie Ministra Rozwoju Regionalnego. Dotacje udzielane w formie zaliczki musz by zabezpieczone co do zwrotu je[li ich warto[ jest powy|ej 4 mln zB. Do tej granicy wystarczy zabezpieczenie w formie weksla in blanco. Powy|ej potrzebna jest gwarancja bankowa, zastaw na papierach warto[ciowych, zastaw rejestrowy, cesja praw, hipoteka itd. Otrzymana dotacja mo|e by poniesiona na zapBat wykonawcy zamówienia (dostawy, roboty, usBugi), zwizanego z realizowanym przedsiwziciem. Wyjtkowo instytucje rzdowe mog z tych [rodków udziela wykonawcom zaliczek, natomiast w pozostaBym zakresie dotacja po[wicona jest wyBcznie na zapBat. Zaliczki mo|na udziela do 1 mln zB bez zabezpieczenia, a powy|ej z zabezpieczeniem. Beneficjent przekazuje zaliczk na odrbny rachunek, a wykonawca mo|e j u|y jedynie na zapBat. 18 Spo[ród innych form pomocy odnotowa nale|y porczenia i gwarancje udzielane przez Skarb PaDstwa, które mog dotyczy: spBaty kredytów przez beneficjenta wykonania zobowizaD wynikajcych z obligacji wypBaty odszkodowania za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe wykonania zobowizaD wynikajcych z transakcji zabezpieczajcych przez ryzykiem zmiany stopy procentowej lub ryzykiem walutowym, zwizanych z porczonym lub gwarantowanym przez Skarb PaDstwa kredytem lub emisj obligacji w innych przypadkach Z powy|szych form pomocy mog korzysta paDstwowe i samorzdowe osoby prawne, spóBki kapitaBowe z udziaBem Skarbu PaDstwa, spóBdzielnie z udziaBem Skarbu PaDstwa oraz fundacje zaBo|one przez Skarb PaDstwa lub paDstwowe osoby prawne. Gmina (powiat, województwo) te| mo|e udziela porczeD (rzadziej gwarancji) osobom prawa publicznego np. innej jst albo zale|nej osobie prawnej. Problematyka ta jest uregulowana w ustawie o finansach publicznych, std operuje si nazw  porczenie bud|etem . Nie wolno porczeD ani gwarancji udziela osobom prywatnym. Warto[ porczenia (gwarancji) powiksza dBug, który jest ustawowo limitowany np. wszelkie zobowizania gminy nie mog siga 60 % dochodu w ka|dym roku. Ochrona konkurencji (prawo antykorupcyjne) Regulacje prawne sigaj XIX wieku  Europa Zachodnia i USA. Uczciwa konkurencja staBa si warto[ci publiczn. Obecnie ta kwestia wi|e si z zasad ochrony konkurencji, nale|c do najwa|niejszych zasad prawa gospodarczego publicznego. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduje kilka instrumentów ochrony rynku i konkurencji: I. Zakaz porozumieD kartelowych cartello (wB.)  porozumienie; chodzi o porozumienie ograniczajce lub delimitujce konkurencj na rynku wBa[ciwym. Konkurencja to d|enie do nawizania transakcji z tymi samymi partnerami handlowymi  pozyskanie kontrahentów przez jednego konkurenta powoduje utrat tych kontrahentów. Jest to wic cigBa walka o partnera handlowego. Konkurencja rozgrywa si na rynku, obejmuje przedsibiorców, którzy wprowadzaj lub mog wprowadzi, nabywaj albo mog naby w tym samym czasie okre[lone produkty. Chodzi o tzw. rynek wBa[ciwy dla danej konkurencji, czyli stosunki pod wzgldem przedmiotowym i terytorialnym objte konkurencj np. niektóre dobra sprzedaje si i nabywa na rynku lokalnym (np. |ywno[, przedmioty |ycia codziennego), inne na regionalnym czy krajowym a jeszcze inne na rynku europejskim. Przy ocenie konkurencji zawsze uwzgldnia si rynek wBa[ciwy. Szczególnie szkodliwe s dla konkurencji porozumienia noszce cechy zmowy jednych konkurentów przeciwko innym. S to czsto uzgodnienia wielostronne. Forma nie ma znaczenia  czy to na pi[mie, poprzez gBosowanie czy te| w inny sposób. Liczy si to, czy uzgodniono okre[lone zachowania rynkowe. Nie mo|na wykluczy przypadku gdy jeden z przedsibiorców ogBaszajc, zaproponuje cen minimaln na jaki[ produkt, a inni si dostosuj cho nie musz si zna  wystarczy |e zaistnieje efekt. Pod wzgldem tre[ci, celem porozumieD kartelowych jest wyeliminowanie, ograniczenie lub inne naruszenie swobodnej konkurencji. Ustawa wymienia przykBadowe przypadki porozumieD: Art. 6.1. Zakazane s porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku wBa[ciwym, polegajce w szczególno[ci na: 1) ustalaniu, bezpo[rednio lub po[rednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzeda|y towarów (ka|dy dziaBajcy indywidualnie konkurent mo|e swobodnie dyktowa ceny, ale nie mo|e dogadywa si z innymi. Nabywca pozornie styka si z ró|nymi dostawcami, ale z ka|dym mo|liwe s tylko takie same warunki kontraktu); 2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postpu technicznego lub inwestycji (choby rodzaju inwestycji); 3) podziale rynków zbytu lub zakupu (sam podziaB rynku mo|e by terytorialny czy te| asortymentowy  kryterium nie ma znaczenia bo w ogóle dzielenie wpBywów jest niedopuszczalne); 19 4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uci|liwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzajcych tym osobom zró|nicowane warunki konkurencji (np. pomidzy przedsibiorcami bran|y turystycznej); 5) uzale|nianiu zawarcia umowy od przyjcia lub speBnienia przez drug stron innego [wiadczenia, niemajcego rzeczowego ani zwyczajowego zwizku z przedmiotem umowy (tzw. transakcje wizane, np. przynie[ makulatur to dostaniesz papier toaletowy); 6) ograniczaniu dostpu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsibiorców nieobjtych porozumieniem (np. producent soku nie mo|e ulokowa swojego soku w markecie; uzgodnienia przetargowe, ustalone stawanie do przetargu  w ramach przetargu nie wolno udawa konkurentów. WedBug art. 305 k.k. udaremnienie przetargu lub wpBywanie informacyjnie na jego wyniki jest przestpstwem, choby przetarg byB prywatny); 7) uzgadnianiu przez przedsibiorców przystpujcych do przetargu lub przez tych przedsibiorców i przedsibiorc bdcego organizatorem przetargu warunków skBadanych ofert, w szczególno[ci zakresu prac lub ceny (porozumienia dotyczce warunków uczestnictwa w konkursie czy innym postpowaniu eliminacyjnym). 2. Porozumienia, o których mowa w ust. 1, s w caBo[ci lub w odpowiedniej cz[ci niewa|ne, z zastrze|eniem art. 7 i 8. Zakaz ustawowy wzbogacony jest o sankcj niewa|no[ci. Porozumienie kartelowe, wyczerpujce znamiona porozumienia zakazanego jest niewa|ne w caBo[ci bdz w cz[ci. Ustawa przewiduje jednak drobne wyBczenia od tej sankcji (art. 7): je|eli porozumienie jest bagatelne, w tym sensie |e obejmuje niewielu konkurentów dziaBajcych na rynku wBa[ciwym. Wskazano puBap 5 %, czyli je[li uczestnicy porozumienia nie zajmuj 5 % rynku wBa[ciwego to takie porozumienie nie jest sankcjonowane niewa|no[ci je[li za[ sygnatariusze porozumienia nie byli konkurentami, a udziaB któregokolwiek z nich nie przekracza 10 % to porozumienie równie| jest dopuszczalne Wyjtkowo porozumienie mo|e by uznane za dopuszczalne je|eli zachodz Bcznie przesBanki (art. 8): a) przyczynia si do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postpu technicznego lub gospodarczego; b) zapewnia nabywcy lub u|ytkownikowi odpowiedni cz[ wynikajcych z porozumienia korzy[ci (np. klientom); c) nie nakBada ograniczeD, które stanowi przeszkod w osiganiu celów gospodarczych d) nie stanowi niebezpieczeDstwa wyeliminowania konkurencji na rynku wBa[ciwym Takim kartelem jest McDonald's. Ci|ar udowodnienia wy|ej wymienionych okoliczno[ci spoczywa na przedsibiorcach, zwBaszcza w razie wszczcia przez organ antykorupcyjny postpowania zmierzajcego do delegalizacji porozumienia (art. 7.2.). Wyjtkowo Rada Ministrów mo|e w drodze rozporzdzenia wyBczy okre[lone rodzaje porozumieD spod zakazu ustawowego, biorc pod uwag korzy[ci , jakie porozumienie mo|e przynie[ dla gospodarki i przedsibiorców spoza porozumienia (art. 7.3.). Na rynku europejskim wyBczeD dokonuje Komisja Europejska. II. Zakaz nadu|ywania pozycji dominujcej na rynku Samo zajmowanie pozycji dominujcej jest zagro|eniem na rynku dla konkurencji lecz jako takie jest dozwolone. Niedopuszczalne jest wykorzystywanie tej pozycji ze szkod dla konkurencji i konsumenta. Pozycja dominujca  taka sytuacja przedsibiorcy, która umo|liwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku wBa[ciwym poprzez mo|liwo[ dziaBania w znacznym zakresie, niezale|nie od innych konkurentów. W uproszczeniu mo|na stwierdzi, |e dominant nie styka si z realn konkurencj. Domniemywa si, |e przedsibiorca posiadajcy udziaB w rynku wBa[ciwym powy|ej 40 % jest przedsibiorc dominujcym. Domniemanie to mo|e by obalone, ale w razie wszczcia postpowania przez organ antykorupcyjny, ci|ar dowodu spoczywa na zainteresowanym przedsibiorcy. Monopolista (Bac. mono  jeden) jest grozniejszy ni| przedsibiorca dominujacy. W ogóle nie powinno si tolerowa monopoli. Je|eli ju| do takiego doszBo (najcz[ciej w wyniku kontynuacji 17:20); wyjtkowo tylko mo|liwy jest tzw. monopol prawny, gwarantowany ustawowo. Co do struktur z poprzedniej epoki aktualne s procesy prywatyzacji i restrukturyzacji np. PKP podzieliBo si na spóBki. Monopol naturalny  produkcja prdu u wielu przedsibiorców, ale dostawa od jednego. Istnieje mo|liwo[ administracyjnego zakazu podziaBu przedsibiorstwa (demonopolizacja). Je|eli nie wolno wedBug ustawy nadu|ywa dominujcej pozycji na rynku, to tym bardziej nie wolno nadu|ywa tej wyjtkowej pozycji monopolisty, niezale|nie od tego czy jest to monopol prawny czy naturalny. 20 Nadu|ycie pozycji dominujcej (ew. monopolistycznej) polega na wykorzystywaniu tego przywileju do ochrony i umocnienia swoich interesów. Liczy si jakiekolwiek nadu|ycie. Art. 9. 1. Zakazane jest nadu|ywanie pozycji dominujcej na rynku wBa[ciwym przez jednego lub kilku przedsibiorców. 2. Nadu|ywanie pozycji dominujcej polega w szczególno[ci na: 1) bezpo[rednim lub po[rednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo ra|co niskich, odlegBych terminów pBatno[ci lub innych warunków zakupu albo sprzeda|y towarów; 2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postpu technicznego ze szkod dla kontrahentów lub konsumentów; 3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uci|liwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzajcych tym osobom zró|nicowane warunki konkurencji; 4) uzale|nianiu zawarcia umowy od przyjcia lub speBnienia przez drug stron innego [wiadczenia, niemajcego rzeczowego ani zwyczajowego zwizku z przedmiotem umowy; 5) przeciwdziaBaniu uksztaBtowaniu si warunków niezbdnych do powstania bdz rozwoju konkurencji; 6) narzucaniu przez przedsibiorc uci|liwych warunków umów, przynoszcych mu nieuzasadnione korzy[ci; 7) podziale rynku wedBug kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych. 3. Czynno[ci prawne bdce przejawem nadu|ywania pozycji dominujcej s w caBo[ci lub w odpowiedniej cz[ci niewa|ne. III. Sankcja administracyjna w przypadku porozumieD kartelowych albo nadu|ywania pozycji dominujcej na rynku W oparciu o przepisy TWE oraz polskiej ustawy o ochronie konkurencji, Prezes UOKiK jako organ antymonopolowy mo|e wyda decyzje o uznaniu praktyki ograniczajcej konkurencj za niedozwolon i nakaza w tej decyzji zaniechanie dalszego jej stosowania. W celu wydania takiej decyzji wszczyna postpowanie antymonopolowe celem zgromadzenia dowodów. Wszczcie postpowania jest ju| dopuszczalne gdy zostan uprawdopodobnione okoliczno[ci naruszenia zakazów (praktyka ograniczajca konkurencj). Decyzje mog by zaskar|one do sdu antymonopolowego  Sdu Okrgowego w Warszawie, wBa[ciwego dla caBego kraju. IV. Kontrola fuzji (koncentracji przedsibiorców) Fuzja  poBczenia przedsibiorców, prowadzce do koncentracji majtkowej (kapitaBu). Jak Batwo zauwa|y, mog stanowi przyczyn zwikszenia zaanga|owania przedsibiorcy na rynku  sprzyjaj osiganiu pozycji dominujcej, a nawet monopolizacji. Tymczasem gospodarka w niektórych sektorach wymaga demonopolizacji wic kontrola fuzji jest uzasadniona. W imi wolno[ci gospodarczej nie mo|na caBkowicie zakaza poBczeD, lecz paDstwo powinno ogranicza si do przeciwdziaBania nadmiernej koncentracji przedsibiorców. Zamiar koncentracji podlega zgBoszeniu Prezesowi UOKiK (art. 13). ZgBoszenie ma na celu uruchomienie postpowania zmierzajcego do ustalenia czy dojdzie do ograniczenia konkurencji, zwBaszcza poprzez wzmocnienie dominujcej pozycji przedsibiorcy na rynku. W razie potrzeby Prezes wydaje decyzj zakazujc koncentracji  je|eli brak zagro|eD to decyzj wyra|ajc zgod. Obowizek zgBoszenia dotyczy zamiaru (art. 13.2.): 1) poBczenia dwóch lub wicej samodzielnych przedsibiorców; 2) przejcia - przez nabycie lub objcie akcji, innych papierów warto[ciowych, udziaBów lub w jakikolwiek inny sposób - bezpo[redniej lub po[redniej kontroli nad jednym lub wicej przedsibiorcami przez jednego lub wicej przedsibiorców; 3) utworzenia przez przedsibiorców wspólnego przedsibiorcy; 4) nabycia przez przedsibiorc cz[ci mienia innego przedsibiorcy (caBo[ci lub cz[ci przedsibiorstwa), je|eli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzajcych zgBoszenie przekroczyB na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowarto[ 10 000 000 euro. ZgBoszeniu nie podlegaj jednak zamiary w zakresie fuzji drobniejszych przedsibiorców, a mianowicie takich, którzy nie maj udziaBów na rynku krajowym o warto[ci 50 mln euro, a w przypadku przedsibiorców dziaBajcych na rynku [wiatowym  gdy ich udziaB jest mniejszy ni| 1 mld euro. Koncentracja dokonywana przez przedsibiorc zale|nego (np. zale|no[ finansowa) poczytywana jest za koncentracj dokonywan przez przedsibiorc dominujcego (art. 15). Podobnie koncentracja dokonywana w ramach tzw. grupy kapitaBowej (porozumienia) rzutuje na innych przedsibiorców. Ustawa oraz rozporzdzenie wykonawcze okre[laj szczególne zasady obliczania obrotu warunkujcego kontrol fuzji. 21 Art. 19. 1. Prezes Urzdu, w drodze decyzji, wydaje zgod na dokonanie koncentracji, gdy - po speBnieniu przez przedsibiorców zamierzajcych dokona koncentracji warunków okre[lonych w ust. 2 - konkurencja na rynku nie zostanie istotnie ograniczona, w szczególno[ci przez powstanie lub umocnienie pozycji dominujcej na rynku. 2. Prezes Urzdu mo|e na przedsibiorc lub przedsibiorców zamierzajcych dokona koncentracji naBo|y obowizek lub przyj ich zobowizanie, w szczególno[ci do: 1) zbycia caBo[ci lub cz[ci majtku jednego lub kilku przedsibiorców, 2) wyzbycia si kontroli nad okre[lonym przedsibiorc lub przedsibiorcami, w szczególno[ci przez zbycie okre[lonego pakietu akcji lub udziaBów, lub odwoBania z funkcji czBonka organu zarzdzajcego lub nadzorczego jednego lub kilku przedsibiorców, 3) udzielenia licencji praw wyBcznych konkurentowi - okre[lajc w decyzji, o której mowa w ust. 1, termin speBnienia warunków. 3. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzdu nakBada na przedsibiorc lub przedsibiorców obowizek skBadania, w wyznaczonym terminie, informacji o realizacji tych warunków. Art. 20. 1. Prezes Urzdu zakazuje, w drodze decyzji, dokonania koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku zostanie istotnie ograniczona, w szczególno[ci przez powstanie lub umocnienie pozycji dominujcej na rynku. 2. Prezes Urzdu wydaje, w drodze decyzji, zgod na dokonanie koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku zostanie istotnie ograniczona, w szczególno[ci przez powstanie lub umocnienie pozycji dominujcej na rynku, w przypadku gdy odstpienie od zakazu koncentracji jest uzasadnione, a w szczególno[ci: 1) przyczyni si ona do rozwoju ekonomicznego lub postpu technicznego; 2) mo|e ona wywrze pozytywny wpByw na gospodark narodow. Art. 21. 1. Prezes Urzdu mo|e uchyli decyzje, o których mowa w art. 18, art. 19 ust. 1 i w art. 20 ust. 2, je|eli zostaBy one oparte na nierzetelnych informacjach, za które s odpowiedzialni przedsibiorcy uczestniczcy w koncentracji, lub je|eli przedsibiorcy nie speBniaj warunków, o których mowa w art. 19 ust. 2 i 3. W przypadku uchylenia decyzji Prezes Urzdu orzeka co do istoty sprawy. 2. Je|eli w przypadkach, o których mowa w ust. 1, koncentracja zostaBa ju| dokonana, a przywrócenie konkurencji na rynku nie jest mo|liwe w inny sposób, Prezes Urzdu mo|e, w drodze decyzji, okre[lajc termin jej wykonania na warunkach okre[lonych w decyzji, nakaza w szczególno[ci: 1) podziaB poBczonego przedsibiorcy na warunkach okre[lonych w decyzji; 2) zbycie caBo[ci lub cz[ci majtku przedsibiorcy; 3) zbycie udziaBów lub akcji zapewniajcych kontrol nad przedsibiorc lub przedsibiorcami lub rozwizanie spóBki, nad któr przedsibiorcy sprawuj wspóln kontrol. 3. Decyzja, o której mowa w ust. 2, nie mo|e by wydana po upBywie 5 lat od dnia dokonania koncentracji. 4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje si odpowiednio w przypadku niezgBoszenia Prezesowi Urzdu zamiaru koncentracji, o którym mowa w art. 13 ust. 1, oraz w przypadku niewykonania decyzji o zakazie koncentracji. Art. 22. 1. Decyzje, o których mowa w art. 18 i art. 19 ust. 1 lub art. 20 ust. 2, wygasaj, je|eli w terminie 2 lat od dnia ich wydania koncentracja nie zostaBa dokonana. 2. Prezes Urzdu mo|e, na wniosek przedsibiorcy uczestniczcego w koncentracji, przedBu|y, w drodze postanowienia, termin, o którym mowa w ust. 1, o rok, je|eli przedsibiorca wyka|e, |e nie nastpiBa zmiana okoliczno[ci, w wyniku której koncentracja mo|e spowodowa istotne ograniczenie konkurencji na rynku. 3. Przed wydaniem postanowienia o przedBu|eniu terminu, o którym mowa w ust. 1, Prezes Urzdu mo|e przeprowadzi postpowanie wyja[niajce. 4. W przypadku wydania postanowienia o odmowie przedBu|enia terminu, o którym mowa w ust. 1, dokonanie koncentracji po upBywie tego terminu wymaga zgBoszenia zamiaru koncentracji Prezesowi Urzdu i uzyskania zgody na jej dokonanie na zasadach i w trybie okre[lonych w ustawie. V. Zakaz praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentów Praktyki rynkowe stosowane przez przedsibiorców z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów uznane zostaBy za szkodliwe dla rynku i konkurencji. Chodzi o ró|ne bezprawne zachowania przedsibiorców, godzce w interesy wielu niezidentyfikowanych z góry konsumentów. Art. 24. 1. Zakazane jest stosowanie praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentów. 2. Przez praktyk naruszajc zbiorowe interesy konsumentów rozumie si godzce w nie bezprawne dziaBanie przedsibiorcy, w szczególno[ci: 22 1) stosowanie postanowieD wzorców umów, które zostaBy wpisane do rejestru postanowieD wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 45 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postpowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z pózn. zm. ); 2) naruszanie obowizku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i peBnej informacji (obowizek udzielania informacji konsumentom funkcjonuje w rozproszeniu); 3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji. 3. Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów. Ochrona zbiorowych interesów konsumentów przewidziana w ustawie nie wyBcza ochrony wynikajcej z innych ustaw. Prezes za po[rednictwem podlegBego mu urzdu prowadzi monitoring rynku, urzdzane s te| specjalne kontrole administracyjne, ponadto wspóBpracuje z innymi organami (zwBaszcza z Inspekcj Handlow), rozpatruje wnioski i doniesienia. Zasób informacji jest wic znaczny i ustalenie praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentów nie jest trudne. W razie stwierdzenia praktyki, a zwBaszcza w razie zawiadomienia Prezesa na pi[mie o podejrzeniu stosowania praktyki wszczyna si postpowanie antymonopolowe, zmierzajce do wyja[nienia sprawy. Stron staje si ka|dy wobec kogo postpowanie zostaBo wszczte. W razie uprawdopodobnienia, |e dalsze stosowanie praktyki utrudnia konkurencj lub stwarza zagro|enie dla konkurencji, Prezes wydaje decyzj o uznaniu praktyki za naruszajc zbiorowe interesy konsumentów i nakazuje zaniechanie jej stosowania. W swojej decyzji mo|e okre[li [rodki albo sposoby usunicia skutków naruszeD, w szczególno[ci zobowiza przedsibiorc do zBo|enia jednokrotnego lub wielokrotnego o[wiadczenia o tre[ci i w formie okre[lonej w decyzji. Mo|e równie| nakaza publikacj decyzji w caBo[ci lub w cz[ci na koszt przedsibiorcy. Decyzja mo|e by wzbogacona o rygor natychmiastowej wykonalno[ci. Je|eli przedsibiorca zaprzestaB stosowania niedozwolonej praktyki, decyzji nie wydaje si w zakresie zaniechania jej, lecz ogranicza si jedynie do stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów i zaprzestania szkodliwej praktyki. Czsto przedsibiorcy powoBuj si na takie okoliczno[ci  w takim wypadku powinni udowodni okoliczno[ci Bagodzce ich sytuacj prawn. Przedsibiorca sam te| mo|e si  podda zobowizaniu skBadajc o[wiadczenie o zobowizaniu si do zaniechania okre[lonych dziaBaD lub zapobie|enia okre[lonym skutkom  Prezes w decyzji nakBada obowizek wykonania tych powinno[ci. Mo|e te| |da okresowych informacji o stopniu realizacji przyrzeczonych powinno[ci. Decyzje powy|sze mog by uchylone je[li wyjdzie na jaw, |e zostaBa ona wydana w oparciu o nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzajce w bBd informacje lub dokumenty, przedsibiorca nie wykonuje zobowizaD lub obowizków, nastpiBa zmiana okoliczno[ci, majcych istotny wpByw na wydanie decyzji. VI. Postpowanie przed Prezesem UOKiK A. Prezes UOKiK jest centralnym organem administracji rzdowej, wBa[ciwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. Jest powoBywany przez Prezesa Rady Ministrów, który nadzoruje jego dziaBalno[. Swoje zadania wykonuje za po[rednictwem podlegBego mu urzdu (aparat pomocniczy). Prac prezesa wspomagaj wiceprezesi powoBywani przez premiera. W skBad urzdu obok centrali w Warszawie wchodz delegatury terenowe: Bydgoszcz, GdaDsk, Katowice, Kraków, Lublin, Aódz, PoznaD, Warszawa, WrocBaw. Dyrektor delegatury mo|e zaBatwia okre[lone sprawy, a nawet wydawa decyzje w zastpstwie Prezesa w zakresie udzielonych upowa|nieD (przekazanie kompetencji). Do wa|niejszych zadaD Prezesa nale|y (art. 31): - sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsibiorców przepisów ustawy; - wydawanie decyzji w sprawach praktyk ograniczajcych konkurencj, w sprawach koncentracji przedsibiorców oraz w sprawach praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentów, a tak|e innych decyzji przewidzianych w ustawie; - prowadzenie badaD stanu koncentracji gospodarki oraz zachowaD rynkowych przedsibiorców; - przygotowywanie projektów rzdowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rzdowej polityki konsumenckiej; - wspóBpraca z krajowymi i midzynarodowymi organami i organizacjami, do których zakresu dziaBania nale|y ochrona konkurencji i konsumentów; - opracowywanie i przedkBadanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczcych ochrony konkurencji i konsumentów - wspóBpraca z organami samorzdu terytorialnego, w zakresie wynikajcym z rzdowej polityki konsumenckiej; - inicjowanie badaD towarów, wykonywanych przez organizacje konsumenckie; 23 - opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujcych wiedz o ochronie konkurencji i konsumentów - upowszechnianie orzecznictwa - inne zadania okre[lone ustawowo. Okresowo Prezes UOKiK przedstawia Radzie Ministrów sprawozdania z realizacji programów rozwoju konkurencji i konsumenta. Wydaje Dziennik Urzdowy UOKiK, w którym publikuje swoje decyzje, orzeczenia Sdu Okrgowego w Warszawie i inne orzeczenia. B. W ramach mo|liwych postpowaD przed Prezesem wyró|nia si odrbne, normowane w zró|nicowanym zakresie postpowania wyja[niajce (sprawdzajce), antymonopolowe i postpowanie w sprawie praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentów. Podstawowe zasady tych trzech postpowaD uregulowane s w art. 48  85 ustawy: postpowanie mo|e by wszczte z urzdu, w drodze postanowienia postpowanie wyja[niajce mo|e poprzedza wszczcie postpowania antymonopolowego (w zale|no[ci od wyniku) lub postpowanie w sprawie praktyk antykonsumenckich postpowanie wyja[niajce ma na celu wstpne ustalenie naruszenia ustawy, stopnia koncentracji, istnienia obowizku zgBoszenia zamiaru koncentracji. Wszczyna si i koDczy postanowieniem. Nie mo|e trwa dBu|ej ni| 30 dni (k.p.a. jest wyBczony). Przedsibiorcy s obowizani do przekazywania wszelkich koniecznych informacji i dokumentów na |danie Prezesa. dowodem w sprawie mo|e by wszystko, co nie zostaBo prawem zakazane, w szczególno[ci stosuje si dowody z dokumentu, ze [wiadków, opinii biegBego. SzczegóBowe zasady dopuszczania wy|ej wymienionych dowodów okre[la ustawa. ustawa reguluje wiele szczegóBowych uprawnieD osób wykonujcych kontrol w imieniu Prezesa, którzy maj prawo wstpu do wszelkich budynków, pomieszczeD, [rodków transportu, wgldu do akt, ksig i innych dokumentów, a nawet dokonywania przeszukaD za zgoda sdu (postanowienie sd wydaje w cigu 48 godzin). Wolno te| dokona zajcia akt lub innych rzeczy, jako dowodów w sprawie. Ustawa zobowizuje te| do wspóBdziaBania z Prezesem inne organy administracji publicznej. VII. Funkcje postpowania antymonopolowego Ka|dy mo|e zgBosi na pi[mie zawiadomienie dotyczce stosowania praktyk ograniczajcych konkurencj (art. 86). Stron jest ka|dy wobec kogo wszczto postpowanie (postanowienie). W trakcie postpowania mo|na wyda decyzj tymczasow o zapobie|eniu zagro|enia. , Art. 92. Postpowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczajcych konkurencj powinno by zakoDczone nie pózniej ni| w terminie 5 miesicy od dnia jego wszczcia. (& ) Art. 93. Nie wszczyna si postpowania w sprawie stosowania praktyk ograniczajcych konkurencj, je|eli od koDca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upBynB rok. Inaczej przebiega postpowanie w sprawach koncentracji. W ramach tego postpowania Prezes mo|e przedstawi przedsibiorcy uczestniczcemu w koncentracji |dania (warunki), do których musi si on ustosunkowa. Postpowanie takie nie powinno trwa dBu|ej ni| 2 miesice, cho mo|e by przedBu|one (art. 96). Pewne odrbno[ci dotycz postpowania w sprawie praktyk naruszajcych zbiorowe prawa konsumentów, ze wzgldu na jego specyfik (art. 100-105). Od decyzji wydanych przez Prezesa przysBuguje odwoBanie do Sdu Antymonopolowego (rozwizanie hybrydowe  tryb administracyjno-sdowy). Sdem tym jest Sd Okrgowy dla m. st. Warszawy, wBa[ciwy na caBy kraj. Postpowanie przed tym sdem uregulowane zostaBo jako postpowanie odrbne przepisami art. 47928-35 k.p.c. VIII. Kary pieni|ne Stanowi dodatkowy instrument ochrony konkurencji i konsumentów. S uregulowane w art. 106-113 wraz ze stawkami np. za naruszenie zakazu zawierania porozumieD kartelowych albo za dokonanie koncentracji bez zgody Prezesa, czy te| za stosowanie praktyki naruszajcej zbiorowe interesy konsumentów 24 mo|e by naBo|ona kara pieni|na do wysoko[ci 10% ubiegBorocznego przychodu. Kar wymierza si w drodze decyzji. Z kolei za zwBok w wykonywaniu decyzji mog by stosowane kary a| do 10 000 euro za ka|dy dzieD zwBoki. To samo dotyczy niewykonywania wyroku sdu antymonopolowego. BezzwBoczne wykonanie decyzji jest istotne dla ochrony rynku u konkurencji. PrzeciwdziaBanie nieuczciwym praktykom rynkowym Chodzi o zwalczanie nieuczciwych praktyk skierowanych przeciwko interesom konsumenckim. Pocztkowo ta problematyka  od momentu uregulowania w 1993 r.  podlegaBa przepisom o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Od ubiegBego roku zostaBa wyBczona i rozbudowana, tak by w peBni odzwierciedla rozwizania i standardy europejskie w ustawie z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziaBaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Ustawa okre[la nieuczciwe praktyki rynkowe w dziaBalno[ci gospodarczej i zawodowej oraz zasady przeciwdziaBania tym praktykom w interesie konsumentów i w interesie publicznym. Ustawa wprowadza ogóln formuB zakazu stosowania wszelkich nieuczciwych praktyk rynkowych, dlatego istotna jest definicja nieuczciwej praktyki, bo przypadki szczególne, wymienione w ustawie nie s wyczerpujce. Art. 4. 1. Praktyka rynkowa stosowana przez przedsibiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, je|eli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób znieksztaBca lub mo|e znieksztaBci zachowanie rynkowe przecitnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczcej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. 2. Za nieuczciw praktyk rynkow uznaje si w szczególno[ci praktyk rynkow wprowadzajc w bBd oraz agresywn praktyk rynkow, a tak|e stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, je|eli dziaBania te speBniaj przesBanki okre[lone w ust. 1. 3. Za nieuczciw praktyk rynkow uznaje si prowadzenie dziaBalno[ci w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziaBem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym. Praktyki te nie podlegaj ocenie w [wietle przesBanek okre[lonych w ust. 1. (grupy konsumenckie finansuj zakupy). Istotnym kryterium jest sprzeczno[ praktyki z dobrymi obyczajami. S to normy poza oficjalnym prawem jako moralne lub obyczajowe, ale z zakresu tzw. etyki biznesu. Normy te uzasadniaj okre[lone oczekiwania. Konsument to nabywca bdcy w przynagleniu. I. Praktyka wprowadzajca w bBd (art. 5-7) Praktyk uznaje si za wprowadzajc w bBd je|eli w jakikolwiek sposób mo|e spowodowa podjcie przez przecitnego konsumenta decyzji dotyczcej umowy, której inaczej by nie podjB  tzw. celowe wprowadzenie w bBd np. obietnica dodatkowego [wiadczenia, rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji ale tak|e rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogcy wprowadza w bBd, dziaBanie zwizane z wprowadzeniem produktu na rynek, które mo|e wprowadza w bBd w zakresie produktów lub ich opakowaD, znaków towarowych, nazw handlowych lub innych oznaczeD indywidualizujcych przedsibiorc lub jego produkty, nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsibiorca dobrowolnie przystpiB (stwarza on zaufanie, wic nie mo|e by naruszany, bo godzi to w uzasadnione oczekiwania konsumentów). Wprowadzenie w bBd co do tre[ci mo|e dotyczy istnienia produktu, jego rodzaju lub dostpno[ci, cech produktu, w szczególno[ci jego pochodzenia geograficznego lub handlowego, ilo[ci, jako[ci, sposobu wykonania, skBadników, daty produkcji, przydatno[ci itp., co do obowizków przedsibiorców, praw konsumenckich, sposobu obliczenia ceny rabatu itd. Mo|e to te| by zaniechanie informacyjne, zwBaszcza zatajenie istotnych informacji np. o zagro|eniach czy te| nieujawnienie pewnych okoliczno[ci albo przekazanie informacji w sposób niejasny. II. Agresywna praktyka rynkowa (art. 8-9) Praktyk rynkow uznaje si za agresywn, je|eli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub mo|e ograniczy swobod wyboru przecitnego konsumenta lub jego zachowanie wzgldem produktu, i tym samym powoduje lub mo|e powodowa podjcie przez niego decyzji dotyczcej umowy, której inaczej by nie podjB. Za niedopuszczalny nacisk uwa|a si ka|dy rodzaj wykorzystania przewagi wobec konsumenta, w szczególno[ci u|ycie lub grozb u|ycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w sposób znacznie ograniczajcy zdolno[ przecitnego konsumenta do podjcia [wiadomej decyzji dotyczcej umowy. 25 III. Nieuczciwa praktyka rynkowa (art. 9-11) Nieuczciwa praktyka to tak|e tzw. konsorcjalny sposób sprzeda|y, który polega na organizowaniu grupy konsumentów w celu dokonywania zakupu jednych przez drugich. IV. Odpowiedzialno[ cywilna Art. 12. 1. W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes zostaB zagro|ony lub naruszony, mo|e |da: 1) zaniechania tej praktyki; 2) usunicia skutków tej praktyki; 3) zBo|enia jednokrotnego lub wielokrotnego o[wiadczenia odpowiedniej tre[ci i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrzdzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególno[ci |dania uniewa|nienia umowy z obowizkiem wzajemnego zwrotu [wiadczeD oraz zwrotu przez przedsibiorc kosztów zwizanych z nabyciem produktu; 5) zasdzenia odpowiedniej sumy pieni|nej na okre[lony cel spoBeczny zwizany ze wspieraniem kultury polskiej, ochron dziedzictwa narodowego lub ochron konsumentów. Niektóre z wy|ej wymienionych praktyk stanowi czyny karalne. Dotyczy to przede wszystkim praktyk agresywnych oraz polegajcych na konsorcjalnym sposobie sprzeda|y. Zciganie odbywa si na wniosek. PUBLICZNA DZIAAALNOZ GOSPODARCZA Podstawowe funkcje paDstwa i samorzdu terytorialnego nie s zwizane bezpo[rednio z komercyjn dziaBalno[ci, wiele funkcji samorzdowych, a w mniejszym stopniu rzdowych wymaga gospodarczego sposobu dziaBania (np. odbiór [mieci). Wikszo[ [wiadczeD publicznych speBnia si na zasadach odpBatno[ci. Skarb PaDstwa ich nie zaBatwia, ale tworzy w tym celu wyspecjalizowane instytucje (np. TV publiczna, poczta publiczna itp.). PaDstwo w wikszym stopniu uczestniczyBo w dziaBalno[ci gospodarczej. W 1997 r. uznano, |e w pierwszej kolejno[ci przedsibiorstwa paDstwowe, a potem inne instytucje zostan poddane prywatyzacji albowiem je[li dziaBalno[ nie jest zwizana z zaspokajaniem potrzebna publicznych to nie powinna by realizowana przez paDstwo-> przede wszystkim ze wzgldów ustrojowych. Rozpoczte w 1990 r. procesy prywatyzacyjne trwaj do dzisiaj. Wikszo[ zostaBa przeksztaBcona i sprywatyzowana. W pozostaBym zakresie niektóre spóBki istotne dla u|yteczno[ci publicznej takie jak: kolejowe, poczta polska, niektóre banki, niektóre spóBki energetyczne. Poza tym dziaBalno[ agencji paDstwowych instytucji sui generis wykonujcych funkcje gospodarcze w zastpstwie Skarbu PaDstwa np. agencja rozwoju przedsibiorczo[ci czy agencja wBasno[ci rolnej albo agencja mienia wojskowego. Z kilkuset jednostek badawczo-rozwojowych majcych osobowo[ prawn po procesach zostaBo ok. 200 (instytuty, o[rodki badawczo-rozwojowe i inne instytucje badawcze dziaBajce na zasadach gospodarczych, powinni osiga zyski). W samym Skarbie PaDstwa (stationes fisci) dziaBaj nieliczne zakBady bud|etowe, nieco liczniejsze gospodarstwa publiczne przy jednostkach oraz instytucje sui generis np. gospodarstwa lasy paDstwowe (bd reformowane; planuje si na 1.01.2010 wszystkich zakBadów bud|etowych), a z mienia niektórych z nich utworzy si gospodarstwa wyposa|onych w osobowo[ prawn; kryterium tych zmian to efektywno[. Podstawow wad tych jednostek jest to, |e utraciBy funkcje u|yteczno[ci publicznej (np. wiele jednostek [wiadczy usBugi hotelowe). W strukturach samorzdowych wikszo[ zadaD wymaga kontynuacji np. utrzymanie zieleni, dostarczanie ciepBa, wywóz [mieci, transport publiczny. Podstawow cech tej dziaBalno[ci publicznej o charakterze gospodarczym jest wykluczenie maksymalizacji zysków. PaDstwowe i samorzdowe instytucje powinny by rynkowe, ale nie musz maksymalizowa zysków. Druga cecha wynika z zasady pomocniczo[ci. PaDstwo zajmuje si dziaBalno[ci gospodarcz tylko w wymiarze koniecznym, dziaBalno[ tak wykonuj przedsibiorstwa. Gdy brak dziaBalno[ci prywatnej to paDstwo zajmuje si dziaBalno[ci gospodarcz, poza tym mo|e by monopol prawny, polega na tym , |e z mocy ustawy zastrze|ona jest dziaBalno[ publiczna lub prywatna np. w energetyce zapewnia si go poprzez system koncesyjny; prowadzenie cmentarzy tylko przez ko[cioBy; Skarb PaDstwa mo|e mie tylko cmentarz wojenny, nieczynny. Obecny stan nie jest miarodajny dla oceny modelowej albowiem po poprzednim okresie ustrojowym paDstwo odziedziczyBo struktury, które musz by prywatyzowane w wy|ej wymienionych zasad. Nie tylko monopol prawny jest czstym ograniczeniem w ramach publicznej dziaBalno[ci gospodarczej, ale tak|e inne formy reglamentacji np. na prowadzenie wodocigu trzeba mie zezwolenie, a na eksploatacje zbo|a koncesje. 26 Zasady powy|sze wynikaj z prawa traktowego zwBaszcza w art. 86 TWE. Prawo europejskie operuje pojciem przedsibiorstwa publicznego w szerokim tego sBowa znaczeniu, które obejmuje nie tylko przedsibiorstwa jako osoby prawne (obecnie spóBki zale|ne, ale tak|e nie wyposa|one w osobowo[ prawn jak zakBady bud|etowe, gospodarstwa pomocnicze czy inne podmioty prawa administracyjnego). Przygotowa samemu do egzaminu z podrcznika K. Stryczkowskieg: 1. Przedsibiorstwo paDstwowe; zadania, zasada samodzielno[ci, samorzdno[ci i samofinansowania, rodzaje przedsibiorstw paDstwowych, organizacje (organy) nadzorów paDstwowych, upadBo[ i postpowania naprawcze. 2. Komercjalizacja i prywatyzacja przedsibiorstwa paDstwowego wg ustawy z 1996 r. (bdzie z tego na pewno 1 pytanie.) 3. Status jednoosobowej spóBki Skarbu PaDstwa. 4. Status spóBki zale|nej. 5. PaDstwowy zakBad bud|etowy  wg ustawy o finansach publicznych 6. Gospodarstwa pomocnicze przy paDstwowej jednostce bud|etowej wg ustawy o finansach publicznych. Agencje rzdowe èð ka|da dziaBa wg odrbnych przepisów (niektóre zarzdzaj mieniem Skarbu PaDstwa o szczególnym przeznaczeniu np. agencja mienia wojskowego, agencje wBasno[ci rolnej  nadal dysponuje zasobami gruntów rolnych gBównie pochodzcych z likwidowanych paDstwowych gospodarstw rolnych. èð Agencja dziaBa za po[rednictwem zarzdu na czele, którego stoi prezes. Pod wzgldem personalnym (samorzd) i finansowym  mog otrzyma dotacje. Plany finansowe -> jawno[, przejrzysto[; s zaBcznikiem do bud|etu paDstwa, zakres zadaD zdeterminowany jest ustawowo, a mo|liwo[ci realizacyjne wynikaj z zasobów mienia; podlegaj kontroli NIK, mog by rozwizane w drodze zmiany ustawy, Skarb PaDstwa odpowiada za zobowizania. PaDstwowe fundusze celowe mog posiada paDstwow osobowo[ prawn albo funkcjonowa jako wyodrbnione rachunki (fundusze finansowe), te które maj wyodrbnion form organizacji, najcz[ciej s funduszami paDstwowymi. Bd zlikwidowane z dniem 1.01.2010 r. Skarb PaDstwa bdzie prowadziB wyodrbnione rachunki na okre[lone cele. Nie prowadz dziaBalno[ci gospodarczej, komercyjnej, optymalna dystrybucja [rodków. PaDstwowe instytucje kulturowe nie prowadz dziaBalno[ci gospodarczej, w znacznej cz[ci instytucje kultury zostaBy  przekazane samorzdom, ale cz[ z nich funkcjonuje (teatr narodowych, orkiestr, filharmonie narodowe itd.) funkcjonuj o ustawie dziaBalno[ci kulturalnej. ZakBady opieki zdrowotnej w znacznej cz[ci przekazywane samorzdom , nieliczne ZOZy rzdowe to zakBady bud|etowe pozbawione osobowo[ci prawnej albo samodzielne np. szpital matki polki; funkcjonuj wg ustawy opieki zdrowotnej; na razie ich dziaBalno[ jest dziaBalno[ci gospodarcz. UsBugi zdrowotne [wiadczone na zasadach odpBatno[ci, nie dziaBaj w peBni komercyjnie. WYKAAD 11  29.04.2009 Samorzd terytorialny realizuje zró|nicowane zadania publiczne zaspokajajc zbiorowe potrzeby mieszkaDców; niektóre z nich prowadzone s przy wykorzystaniu sposobów gospodarczych (odpBatnie) np. dostarczanie wody, odbiór [cieków, zapewnienie ciepBa komunalnego, prowadzenie cmentarza komunalnego itd. Do realizacji tych zadaD tworzy si wyspecjalizowane jednostki albowiem urzd gminy zapewniajc jedynie obsBug kancelaryjn mog organizowa zadania przy wykorzystaniu metod biurokratycznych sposobami niegospodarczymi, dotyczy to tak|e np. szkóB, urzdów, inspekcji.. Podstawow form dla dziaBalno[ci niegospodarczej jest forma jednostki bud|etowej, która ustrojowo powizana jest z gmin (powiatem, województwem) bezpo[rednio tak te| powizana jest z bud|etem. Nieliczne wpBywy finansowe stanowi dochody bud|etu, cho urzd gminy (starostwo, urzd marszaBkowski) [cigaj podatki, opBaty administracyjne. Ka|dy wydatek samorzdowej jednostki bud|etowej to wydatek z bud|etu. Plan finansowania takiej jednostki stanowi rozwinicie bud|etu. Jednostk nie wolno wydawa wicej ani inaczej ni| wynika z bud|etu. Dyscyplina bud|etowa obwarowana jest odpowiedzialno[ci kadry zarzdzajcej o charakterze administracyjnym. Z niektórymi zadaniami jednostki bud|etowe mog wiza si uboczne zadania gospodarcze wymagajce aktywno[ci gospodarcze zwBaszcza 27 [wiadczenia usBug na zasadzie odpBatno[ci, tak dziaBalno[ wyodrbnia si z jednostki tworzc subjednostki pod nazw gospodarstw pomocniczych. Gospodarstwa takie w coraz mniejszym stopniu peBni funkcje  pomocnicze , a w coraz wikszym stopniu prowadz dziaBalno[ na wBasny rachunek, aby nie mie strat (maj by do 2010 r. zlikwidowane),a inne zadania przejm inne jednostki. Gospodarstwa pomocnicze nie s liczne, stanowi zjawisko wyjtkowe. Konkurencyjn form specjalnie zorganizowan dla prowadzenia dziaBalno[ci gospodarczej na zasadach odpBatno[ci jest zakBad bud|etowy; jest to liczebna kategoria organizacyjna. ZakBady bud|etowe zajmuj si w szczególno[ci: -dostarczaniem wody -prowadzeniem cmentarzy -gospodark mieszkaniow (budownictwo komunalne) -przewozami ZakBady bud|etowe nie posiadaj osobowo[ci prawnej (tak jak jednostki bud|etowe, gospodarstwa pomocnicze); polega bezpo[rednio organowi zarzdzajcemu (wójtowi, starostwie, marszaBkowi), cho posiada osobne kierownictwo, ale brak organu stanowicego i zarzdzajcego. Organ zarzdzajcy peBni t funkcj, 1.01.2010 ma doj[ do ograniczenia sfer aktywno[ci samorzdowych zakBadów bud|etowych (bd mogBy by zakBadowe albo dziaBa tylko w sferze gospodarki wodno-[ciekowej, mieszkaniowej, prowadzenia wysypisk [mieci, prowadzenie cmentarzy). W pozostaBych sferach dojdzie do prywatyzacji albo do prowadzenia ich przez spóBki zale|ne od samorzdu. ZakBad bud|etowy prowadzi swoj dziaBalno[ wg planu rzeczowo-finansowego. Wyjtkowo gdy ze wzgldów spoBecznych ceny za [wiadczone usBugi nie mog by podwy|szone (np. przedszkole, komunikacja miejska); dopuszcza si deficyt, który pokrywany jest dotacj wyrównawcz z bud|etu. Plan zakBady zatwierdza si przy uchwalaniu bud|etu. Je[li w bud|ecie nie zastrze|ono dotacji to deficyt jest wykluczony. Poza tym obowizuje ograniczenie wg którego suma dodatkowych dotacji nie mo|e przekroczy 50% jego wydatków, zakBad dodatkowo dotowany musi by rentowny. Zasad jest samofinansowanie (samowystarczalno[). Gdy zakBad osiga nadwy|k to raz na kwartaB jest ona odprowadzana do bud|etu. Nadwy|ka nadzwyczajna ustalana jest na koniec roku, w cigu 2 miesicy roku nastpnego odprowadzana jest do bud|etu. ZakBad bud|etowy rozlicza si z bud|etem saldami: -odprowadza nadwy|k -otrzymuje dotacj wyrównawcz. Poza wy|ej wymienionymi trzema formami wewntrz organizacyjnymi samorzdu nie ma innych; zapewniaj one wyspecjalizowane prowadzenie zadania np. zadania z zakresu o[wiaty. Nie s to zadania komercyjne, dlatego obsBugiwane s przez ró|ne o[rodki o[wiatowe. Do form gospodarczych zaliczy nale|y: -zakBady bud|etowe -jednostki bud|etowe -przej[ciowo gospodarstwa pomocnicze. PrzykBadowe gospodarstwa pomocnicze to: -gosp. usBug geodezyjnych przy urzdzie -gosp. rolne przy szkole (do nauki zawodu) -odpBatne zakBady [wiadczce usBugi. W 1999r. przed reaktywowaniem powiatów w maBopolsce dziaBaBo 6 gospodarstw pomocniczych, w powiatach jest ich nieco wicej. Obok tych instytucji samorzdowych mog zakBada tzw. samorzdowe osoby prawne jako osoby zale|ne, najliczniejsz grup stanowi instytucje kultury, domu kultury, biblioteki, mienia komunalne, muzea, filharmonie, a w powiatach i samorzdach wojewódzkich teatry. Instytucje kultury maj osobowo[ prawn co nie wyklucza mo|liwo[ci prowadzenia dziaBalno[ci kulturalnej przez szkoBy, urzdy i inne jednostki organizacyjne, ale gdy operuje si nazw  instytucje kultury to jednostka ta ma osobowo[ prawn. Specjalna ustawa reguluje t dziaBalno[, nie kwalifikuje si jako dziaBalno[ gospodarcza. Nie s one nastawione na zyski i na ogóB przynosz straty, ka|da otrzymuje dotacje. Najwiksze dotacje otrzymuj domy kultury, biblioteki, muzea, a najmniejsze teatry, filharmonie, kina. Drug instancj samorzdow wyposa|on w osobowo[ prawn s zakBady opieki zdrowotnej. Gmina prowadzi o[rodki zdrowia i inne placówki tzw. pierwszego kontaktu, powiat  przychodnie i szpitale ogólne; województwo  szpitale specjalistyczne i przychodnie specjalistyczne, a tak|e sanatoria. Samorzd wyposa|a publiczne ZOZy w niezbdne lokale i sprzt, natomiast koszty usBug ponosi NFZ z tytuBu 28 ubezpieczenia zdrowotnego pracowników i innych osób. ZOZy mog [wiadczy usBugi poza ubezpieczeniem (odpBatnie), mog dochodzi refundacji kosztów osób ubogich (od gminy czy od krewnych pacjenta w ramach obowizku alimentacyjnego). Ustawa z 1991r. o zakBadach opieki zdrowotnej ze zm. Nie pozwala uzna tych zakBadów za instytucje dziaBajc na zasadach gospodarczych; cho maj osobowo[ prawn ,ale ich zale|no[ finansowa, konieczno[  cigBego oddBu|ania i inne ograniczenia narzucaj status sui generis (szczególnego rodzaju). Planuje si reform zmierzajc do urynkowienia usBugi zdrowotnej pacjentów. Gminy (powiaty, województwa) mog te| zakBada fundacje, stowarzyszenia samorzdowe, zwizki midzygminne dla okre[lonych zadaD gospodarczych, zwizki midzypowiatowe. Powtórzy do egzaminu zagadnienia zwizków midzygminnych (z prawa administracyjnego). -> s to spóBki z peBnym udziaBem jednostek samorzdu terytorialnego lub te| pozostajce w zale|no[ci kapitaBowej lub finansowej z uwagi na kontrol jednostek samorzdu terytorialnego. Tak jak w przypadku zakBadów bud|etowych samorzd terytorialny nie mo|e tworzy ani przystpowa do spóBek handlowych np. wykluczony jest udziaB w spóBce zajmujcy si handlem czy produkcj mebli czy te| prowadzcej bank albo biuro maklerskie. DziaBalno[ taka powinna by prowadzona przez osoby prywatne, sektor prywatny jest tu wystarczajcy; tylko wyjtkowo gmina mo|e utworzy spóBki lub przystpi do niej poza sfer u|yteczno[ci publicznej je|eli: a. istniej niezaspokojone potrzeby wspólnoty na rynku formalnym- brak jaki[ usBug np. bankowych albo dóbr innego rodzaju, b. wystpuje w gminie znaczne bezrobocie  wpBywajce ujemnie na poziom |ycia mieszkaDców, a zastosowanie form aktywizacji gospodarczej nie daBo rezultatu. Poza tym mo|na zaBo|y spóBk dla gospodarowania mieniem gminnym, zwBaszcza substancj mieszkaln, je|eli gro| temu mieniu straty. W przeszBo[ci odnotowano spóBki bankowe, doradczo-promocyjne z udziaBem samorzdów. W nieco szerszym zakresie spóBka poza sfer u|yteczno[ci publicznej mo|e tworzy samorzd wojewódzki, który odpowiada za aktywizacj rynku pracy i rozwój gospodarczy; granice dziaBania takich spóBek wyznacza ustawa o samorzdzie wojewódzkim. (powtórzy do egzaminu). Formy spóBek handlowych to bez |adnych uwarunkowaD mo|na zakBada spóBki akcyjne (dominuj) i spóBki z ograniczon odpowiedzialno[ci. Natomiast wyjtkowo w ramach tzw. partnerstwa publiczno- prywatnego wg ustawy z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym mo|na zakBada dodatkowo spóBki komandytowe lub komandytowo-akcyjne. Ustawa o gospodarce komunalnej z 20.12.1996 r. wprowadza kilka specjalnych rozwizaD ró|niujcych te spóBki pod wzgldem ustrojowym, wzgldem rozwizaD zawartych w KSH: a. w spóBce z udziaBem jednostek samorzdu terytorialnego zawsze dziaBa rada nadzorcza (KSH przewiduje odstpstwa, które s wyBczone); kadencja czBonka rady wynosi 3 lata czBonkami rady nadzorczej mog by osoby, które zBo|yBy egzamin ( w trybie ustawowo przewidzianych), do czBonków odnosz si ograniczenia antykorupcyjne, ogranicza si ich zarobkowanie. b. do wnoszenia wkBadów oraz obejmowania udziaBów akcji stosuje si przepisy KSH, ale z wyjtkami przewidzianymi z ustawy o samorzdzie gminnym; rada decyduje o przystpieniu do spóBki. Podobnie wystpuj ograniczenia w zakresie zbywania akcji i udziaBów, a mianowicie analogicznie jak w przypadku prywatyzacji (dziaB IV o komercjalizacji i prywatyzacji) PrzykBadowe pytanie: Sposoby udostpniania akcji przy prywatyzacji tych spóBek? Organem reprezentujcym gmin (powiat) jest wójt, burmistrz, starosta, który wykonuje funkcj analogicznie jak minister Skarbu PaDstwa. W jednoosobowych spóBkach jednostek samorzdu terytorialnego funkcjonuje zgromadzenie wspólników. SpóBka komunalna okre[la w regulaminie zasady korzystania ze [wiadczenia, a tak|e obowizki wobec [wiadczenia tych usBug. Regulamin taki wymaga zatwierdzenia przez organ jednostek samorzdu terytorialnego np. regulamin przewozów tramwajowych, regulamin korzystania z ogrodu zoologicznego. Wikszo[ spóBek komunalnych powstaBa w wyniku przeksztaBcenia dawnego przedsibiorstwa komunalnego te przedsibiorstwa, których nie przeksztaBcono do 1.07.1997 r. dobrowolne, z tym dniem zostaBy przeksztaBcone przymusowo. Przedsibiorstwa komunalne byBy dawniej paDstwowe i z chwil reaktywowania gmin zostaBy im przekazane tzw. komunalizacja je[li miaBy charakter lokalny, przedsibiorstwa ciepBownicze i inne. W takich spóBkach obowizuj te same zasady wBa[ciwe dla spóBek nowo zakBadanych. Pracownicy takiego przedsibiorstwa z chwil przeksztaBcenia stali si pracownikami spóBek (zasada kontynuacji). 29 Organ mo|e w drodze uchwaBy zdecydowa o likwidacji przedsibiorstwa komunalnego w celu zawizania spóBki akcyjnej albo spóBki z ograniczon odpowiedzialno[ci przez wniesienie na pokrycie kapitaBu spóBki wkBadu w postaci caBego mienia zakBadu bud|etowego pozostaBego po likwidacji w efekcie skBadniki mienia zakBadu bud|etowego staj si majtkiem spóBki, a grunt je[li byB objty zarzdem zakBadu staje si gruntem u|ytkowania wieczystego spóBki. Gmina nie traci wBasno[ci nieruchomo[ci, gdy| spóBka otrzymuje prawo wieczystego u|ytkowania. Przekazywanie zadaD komunalnych innym podmiotom wg art. 3 ustawy o gospodarstwach komunalnych jednostek samorzdu terytorialnego mog powierza wykonywania zadaD z zakresy gospodarstwa komunalnego osobom fizycznym, osobom prawnym, a tak|e uBomnym osobom prawnym. Rozwizania s 4: a. w oparciu o przepisy regulujce dziaBalno[ po|ytku publicznego i wolontariat b. w oparciu o przepisy ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym c. w oparciu o przepisy o koncesjach na roboty budowlane lub usBugi d. w oparciu o przepisy prawa zamówieD publicznych. Ad a. DziaBalno[ po|ytku publicznego normuje ustawa 24.04.2003 r. ; jest to dziaBalno[ spoBecznie po|yteczna prowadzona przez organizacje nie dziaBajce w celu osignicia zysku, majce osobowo[ prawn czy te| bdce uBomnymi osobami w szczególno[ci do organizacji takich nale|: ko[cielne osoby prawne, zwizki wyznaniowe, stowarzyszenia, fundacje, kluby sportowe; byleby w statucie nie miaBy przewidzianej dziaBalno[ci komercyjnej, np. stowarzyszenie mo|e by zaBo|one dla dziaBalno[ci charytatywnej, pomocy i opieki, tak dziaBalno[ ma realizowa gmina; podobnie w przypadku stowarzyszeD kulturalnych mog wspóBpracowa i przej od gminy, powiatów, województw okre[lone zadania publiczne wypeBni je realizujc okre[lone czy statutowe, nie mog na tych zadaniach zarabia, otrzymuj dotacje na koszty. Art.4 wymienia rodzaje zachowaD publicznych, które jednostki samorzdów terytorialnych mog powiela na podstawie porozumienia organów po|ytku publicznego, s to zadania z zakresu pomocy spoBecznej, opieki nad kombatantami wojennymi, dziaBalno[ci charytatywnej, podtrzymywania dziaBalno[ci narodowej i inne. Art. 4. 1. Sfera zadaD publicznych, o której mowa w ustawie, obejmuje zadania w zakresie: 1) pomocy spoBecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji |yciowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób; (4) 1a) zapewnienia zorganizowanej opieki byBym |oBnierzom zawodowym, którzy uzyskali uprawnienie do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, inwalidom wojennym i wojskowym oraz kombatantom; 2) dziaBalno[ci charytatywnej; 3) podtrzymywania tradycji narodowej, pielgnowania polsko[ci oraz rozwoju [wiadomo[ci narodowej, obywatelskiej i kulturowej; 4) dziaBalno[ci na rzecz mniejszo[ci narodowych; 5) ochrony i promocji zdrowia; 6) dziaBania na rzecz osób niepeBnosprawnych; 7) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostajcych bez pracy i zagro|onych zwolnieniem z pracy; 8) upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz dziaBalno[ na rzecz równych praw kobiet i m|czyzn; 9) dziaBalno[ci wspomagajcej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsibiorczo[ci; 10) dziaBalno[ci wspomagajcej rozwój wspólnot i spoBeczno[ci lokalnych; 11) nauki, edukacji, o[wiaty i wychowania; 12) krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i mBodzie|y; 13) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji; 14) upowszechniania kultury fizycznej i sportu; 15) ekologii i ochrony zwierzt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; 16) porzdku i bezpieczeDstwa publicznego oraz przeciwdziaBania patologiom spoBecznym; 17) upowszechniania wiedzy i umiejtno[ci na rzecz obronno[ci paDstwa; 18) upowszechniania i ochrony wolno[ci i praw czBowieka oraz swobód obywatelskich, a tak|e dziaBaD wspomagajcych rozwój demokracji; 19) ratownictwa i ochrony ludno[ci; 20) pomocy ofiarom katastrof, klsk |ywioBowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granic; 21) upowszechniania i ochrony praw konsumentów; 22) dziaBaD na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i wspóBpracy midzy spoBeczeDstwami; 23) promocji i organizacji wolontariatu; 30 24) dziaBalno[ci wspomagajcej technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarzdowe oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3, w zakresie okre[lonym w pkt 1-23. 2. Rada Ministrów mo|e okre[li, w drodze rozporzdzenia, zadania w zakresie innym ni| wymienione w ust. 1 jako nale|ce do sfery zadaD publicznych, kierujc si ich szczególn spoBeczn u|yteczno[ci oraz mo|liwo[ci ich wykonywania przez podmioty, o których mowa w art. 5 ust. 1, w sposób zapewniajcy wystarczajce zaspokajanie potrzeb spoBecznych. Procedura i zainteresowane jednostki samorzdu terytorialnego wyodrbnia zadania, które zamierza zleci do wykonania innym instytucjom i ogBasza konkurs na podstawie ogBoszenie i towarzyszcego mu regulaminu konkursu. W oparciu o wyniki konkursu caBo[ zadania lub cz[  przydzielana jest zwycizcy (zwyciskiej organizacji). Nastpnie podpisuje si akt pisemny zwany porozumieniem. Wynagrodzenie nale|ne organizacji po|ytku publicznego pBatne w formie dotacji jednorazowo lub cz[ciami kalkuluje si wg kosztów dziaBalno[ci. Na ogóB zadanie dostaje taki podmiot, który mo|e je taniej zrealizowa, w organizacji po|ytku publicznego obowizuj ograniczenia w zakresie zatrudnienia osób do wykonywania takiej dziaBalno[ci , podstawowa siBa to prawa czBonków i wolontariat. Je|eli wynagrodzenie nie sigaBo by 2,5 przecitnego wynagrodzenia to nie stanowi ono przeszkody. DziaBalno[ po|ytku publicznego dzieli si na spoBeczn oraz odpBatn. Realizacje porozumienia polega cigBej kontroli niewBa[ciwe wykonywanie np. [wiadczeD zdrowotnych, mo|e szkodzi reputacji gminy. W przypadku stwierdzenia uchybieD mo|na wypowiedzie porozumienia, zawiera si je na czas okre[lony. Zadanie powinna wykona organizacja samodzielnie (mo|e by podwykonastwo), [rodki z dotacji podlegaj wyodrbnionej ewidencji ksigowej, nie musz by na wykonywanie innych |daD wykonawcy; odbiór jest dokumentowany, liczy si efektywno[, rzetelno[ i jako[ wykonania. Dotacje s na refundacje kosztów, rzadziej zaliczkowe. Status organizacji po|ytku publicznego uzyskuje go z chwil wpisu do KRSu, tam ujawnia si wikszo[ tych organizacji. Sprawozdawczo[ okre[lona ustawowo umo|liwia bie|cy monitoring przestrzegania u|ytku publicznego. Wszelkie dochody musz przeznacza na cele statutowe. W razie naruszenia przepisów ustawy mog by sankcje; nadzorem i kontrol zajmuje si wBa[ciwy minister albo marszaBek województwa. Ko[cielne osoby prawne nie s rejestrowane, dziaBaj wg prawa kanonicznego (maj osobowo[ prawn). Prawo kanoniczne jest prawem polskim. Wolontariusze: -nale|y nawiza z nim porozumienie -mog przysBugiwa mu [wiadczenia zdrowotne -ubezpiecza si ich od nastpstw nieszcz[liwych wypadków ZAMÓWIENIA PUBLICZNE 1. Przez zamówienia publiczne rozumie si umowy cywilnoprawne, majtkowe, odpBatne na podstawie , których jednostki sektora publicznego zamawiaj niezbdne do realizacji zadaD publicznych [wiadczenia niepieni|ne w postaci dostaw, usBug lub robót budowlanych. Okre[lenie zamówieD publicznych wyra|a zatem na pierwszym planie publiczne przeznaczenie zamawiajcych [wiadczeD, poniewa| w istocie zamówienia publiczne maj charakter cywilnoprawny, cho cz[ciowo normowane s prawem publicznym; swoboda kontraktowania jest ograniczona przepisami prawa publicznego w interesie ogólnym, dlatego pomimo mieszanego charakteru (publicznego i prywatnego); ostatecznie zamówienia publiczne kwalifikuje si tematycznie do prawa gospodarczego publicznego. Cz[ regulacji i funkcja upowa|niaj do takiego wniosku. Zamówienia publiczne znane byBy w staro|ytno[ci. WBadza publiczna i podlegBe jej jednostki nabywaBy niezbdne dla funkcjonowania paDstwa, a potem samorzdu terytorialnego rozmaite [wiadczenia odpBatne. W epoce feudalnej w du|ym stopniu cele publiczne o charakterze gospodarczym realizowano [rodkami administracyjnymi, a nie za po[rednictwem umowy cywilnoprawnej korzystano z be zpo[redniej daniny publicznej. Ludno[ speBniaBa w formie daniny niektóre [wiadczenia np. budowa urzdzeD, traktów(dróg), dostarczanie zaopatrzenia dla dworu wtedy  u|ywano pienidza. Rozwój zamówieD publicznych nastpiB z rozwojem gospodarki towarowo-pieni|nej (zwikszyBy si podatki), towarzyszyB mu rozwój funkcji paDstwa; rozwinBy si samorzdy miejskie, transport kolejowy, szkolnictwo itd. konieczne byBy zwikszone nakBady majtkowe. ZamówieD udzielano na zasadach ogólnych 31 (nie byBo ró|nicy pomidzy umow cywilnoprawn stosowan w obrocie powszechnym, a umow stosowan przez Skarb PaDstwa czy samorzd terytorialny). Rozwój i umasowienie zamówieD publicznych od XVII w. spowodowaB wzrost zagro|eD dla interesu publicznego w szczególno[ci nale|aBo zdecentralizowa uprawnienia do zawierania umów. W takich warunkach decentralizacji, kontraktowania tych [wiadczeD pojawiBy si nastpujce zagro|enia: a. brak przejrzysto[ci b. brak zadowalajcej osBony dowodowej c. nie zawsze umowy byBy ekwiwalentne (od porozumienia stron zale|y na ile [wiadczenia s wa|ne) dochodziBo do wyzysku Skarbu PaDstwa d. korupcja. Pod wpBywem tych wszystkich zagro|eD paDstwo/ instytucja samorzdowa wydawaBy akty instrukcyjne, a potem bezwzgldnie wi|ce przepisy prawa, które ograniczaBy swobod (byBy one zagwarantowane ochron interesu publicznego). PojawiBy si przepisy o konieczno[ci stosowania ofertowo eliminacyjnych procedur poprzedzajcych zawarcie umowy: a. aukcja b. przetarg pisemny c. zamówienia z wolnej rki. Z biegiem lat te przepisy przybraBy wymiar szeroki; posta zorganizowanej regulacji kompleksowej ustawy. Najpowa|niejsze osignicia: Wielka Brytania, Francja, Prusy, w 1900 r. nie byBo kraju, który by nie dysponowaB tak regulacj (ostatnie Cesarstwo Rosyjskie  1900 ustawa o zamówieniach rzdowych); w tym czasie ziemie polskie znajdowaBy si pod wpBywem zaborów; nie byBo polskiej tradycji zamówieD publicznych. W 1918 r. paDstwo toczyBo wojny o granic, nie dopracowano zorganizowanej regulacji, przewa|aBy akty instrukcyjne. W 1933 r. doszBo do uchwalenia przez Skarb PaDstwa, samorzd i instytucje prawa publicznego; byBa ona ramowa, przez pewien czas nie mogBa by nawet wykonywana; jej funkcjonowanie nastpiBo pod wpBywem rozporzdzenia 29.01.1927 r. Niemcy w 1928 r. przebudowaBy swoj regulacj i dysponowaBy efektywn regulacj na [wiecie. Regulacja polska byBa oceniania pozytywnie, ale nie zd|yBa si nigdzie zakorzeni. Po II wojnie [wiatowej w ustroju socjalistycznym obowizywaBy inne instrumenty (administracyjne); nie tylko zniknBy zamówienia publiczne, ale nawet umowy cywilnoprawne zepchnite zostaBy na margines, do 1956 r. wikszo[ zamówieD na potrzeby paDstwa (w 1947 r. zlikwidowano samorzdy) udzielono w trybie administracyjnym wg planu z pominiciem umów. Dodatkowym instrumentem byB rozdzielnik oraz urzdowy cennik. Przedsibiorca lub spóBdzielnia wg planu produkowaB, [wiadczyB usBugi wg rozdzielnika norm miaB [wiadczy, a wg cennika za ile. Jednostki prywatne funkcjonowaBy na marginesie (rolnicy) bardzo rzadko dopuszczano ich do zamówieD publicznych. Po 1956 r. przywrócono umowy cywilnoprawne, ale do koDca poprzedniego ustroju funkcjonowaBy nominalnie nadal (funkcjonowaBo centralne planowanie, rozdzielnictwo (ograniczono w latach 80. )). Reaktywowanie regulacji prawa zamówieD publicznych jak i rynkowych sposobów zamawiania [wiadczeD na cele publiczne nastpiBo po 1990 r. 1994 r. uchwalono ustaw; wzorowano si na rozwizaniach przedwojennych oraz umiarkowanej regulacji modelowej przygotowanej przez komisj handlu ONZ; ustawa byBa wielokrotnie nowelizowana (prawie co roku) , proces ten trwaB do 2004 r. W marcu 2004 r. przyjto nowe dyrektywy, a ogBoszone zostaBy 30.04.2004 r. , Polska przyjBa je 2 maja 2004 r. dostosowanie do nich zajBo kilka lat, proces ten zakoDczyB si w 2008 r. Pomimo kilkunastu lat od reglamentowania regulacji zamówieD publicznych nastrczaj licznych problemów, poniewa| nie byBo rodzinnych pocztków. 2.Podstawowe ograniczenia swobody kontraktowej w strukturze zamówieD publicznych. èð s rozlegBe i wielowtkowe, a przepisy ograniczaj cz[ciowo, zawarte s tak|e w ustawie o finansach publicznych, poniewa| niektóre z zagro|eD s zwizanie z wydawaniem [rodków publicznych (wynagrodzeD). a. obowizuje wymóg planowania zamówieD publicznych èð ka|de zamówienie publiczne musi mie pokrycie finansowe, nie mo|na rozpisa przetargu nie majc dostpnych [rodków. Plany jednostek publicznych musz by skorelowane odpowiednio z bud|etem paDstwa albo z bud|etem jednostki bdz te| z bud|etem zwizku komunalnego itd. Planowanie jest dwustopniowe; bud|et musi by rozwinity w planach samorzdowych nie nadaje si do wykonania; czsto uchybienia, planowanie negatywne wpBywaj na bud|et (np. przydziaB dotacji). Dopóki nie zaplanuje si [rodków na okre[lone zadanie, nie mo|na ich zamawia, dlatego usprawnienie planowanie jest przesBank prawidBowych zamówieD publicznych; uprzednio[ planowana. 32 b. zakazuje si caBkowicie zamawiania [wiadczeD nieskonkretyzowanych, niedostatecznie opisanych. èð opis musi by wyczerpujcy, wBa[ciwo[ci nale|y poda jako wszystkie istotne. c. obowizuje wymóg uprzedniego oszacowania warto[ci zamawianego przedmiotu èð oszacowanie powinno nastpi z nale|yt staranno[ci (art. 32 prawa o zamówieniach publicznych); wymóg ten speBnia funkcj: pozwala zweryfikowa pokrycie finansowania; czy kwota planowana wystarczy na pokrycie chroni przed ryzykiem, bo je[li przeciwnik ustali, |e zamówienie na zbyt wysok kwot to zamiast konkurowa mog wpa[ w zmow suma oszacowania jest konieczna ze wzgldu na prawidBowy tok procedury. èð metody szacowania s ró|ne , przy usBugach wystarcz kalkulacje, a przy robotach budowlanych rozwinity kosztorys. Istota sprawdza si do tego, aby urzdnik dokonaB to z nale|yt staranno[ci. Ten kto dopu[ci si bBdu 50 razy [rednie wynagrodzenie (znaczna szkoda) ten dopuszcza si przestpstwa. èð Zamawiajcy nie mo|e zBo|y zamówienia w trybie transakcji bezpo[redniej; zawarcie umowy musi by poprzedzone jedn z 10 procedur w imi efektywno[ci. Mo|e by udzielone tylko osobie zdolnej (wiarygodnej) oraz oferujcej najlepsze warunki (problem ekwiwalentno[ci, korzy[ci transakcyjnej) èð Stosuje si specjalne procedury dla wyboru zamawiajcego: procedury przetargowe (przetarg nieograniczony czy ograniczony) procedury poza przetargowe to: - negocjacje z ogBoszeniem - negocjacje bez ogBoszenia - tzn. dialog konkurencyjny - procedura zapytania o cen - likwidacja elektroniczna - powtarzalny przetarg elektroniczny - procedura z wolnej rki  najmniej skrpowana przepisami Mo|na wykorzysta konkurs przy zamówieniach publicznych dzieB projektowych, rzadko wystpuje samodzielnie, najcz[ciej z procedur negocjacyjn. Wszystkie procedury poza przetargowe s limitowane, nie wolno z nich skorzysta w ka|dej sytuacji lecz tylko takiej, któr ustawa dopuszcza np. licytacja -> 133 tys. euro; samorzd 266 tys. euro (warto[ zamówienia). Rozwizania te ustalono na podstawie osigni krajów europejskich (zachodnich) byBy one do[wiadczane przez ponad 200lat. Zamówienia s transgraniczne. èð udziela si je na zasadach praw krajowych, ale s one podobne np. Polska  budowa autostrad. Istotne znaczenie maj warunki transakcji oraz wiarygodno[ kontrahenta. d. Je|eli nie mo|na zastosowa innej ustawowo przewidzianej procedury konieczny jest przetarg. Mo|na go stosowa tak|e dobrowolnie, najpowa|niejsze ograniczenie swobody- trzeba go zrealizowa krok po kroku; postpowa wg sposobu postpowania (wzorca). Powstaje zatem wra|enie, |e w zamówieniach publicznych istotne s tylko procedury, ale tak nie jest to jest jedno ograniczenie. e. Zakazuje si udzielania zamówieD na czas nieograniczony(nieoznaczony) èð wyjtki dotycz tzw. zamówieD sieciowych (np. na dotacje prdy, wody itp.) Czas oznaczony umowy podyktowany jest charakterem zadaD publicznych; |ycie publiczne zorganizowane wymaga terminowo[ci. f. zobowizuje wymóg pisemno[ci jak i formy pisemnej umowy o zamówieniach publicznych èð pod wpBywem dyrektyw dopuszczono liczne odstpstwa w zakresie dokumentowania (ale nie formy) na rzecz formy elektronicznej i formy faksu èð zastosowanie dodatkowych form podyktowane byBo szybko[ci; biurokracja jest kosztowana, ale oszczdno[ci w zakresie efektywno[ci s cigle du|e g. obowizuje jawno[ postpowania; zapewnia si j poprzez ogBaszanie i dostpno[ informacji èð wdra|a si j przez publikacje na stronie internetowej, umowy o zamówieniach te| s jawnie i musz by pokazane na |danie ka|dego; jawno[ ta ma na celu ochron przed korupcjom h. umowy o zamówieniach publicznych nie mog by zmieniane, ale nie dopuszcza do zmiany wyników i. bardziej ryzykowne zamówienia publiczne podlegaj zabezpieczeniu, zwBaszcza roboty budowlane, dlatego wykonawca musi ustali zabezpieczenie roszczeD zamawiajcego ->samo zabezpieczenie nie mo|e by dowolne; lista form ustalona w ustawie: 33 porczenie bankowe zastaw na papierach warto[ciowych weksle in blanco i inne. 3. Podmiotowy i przedmiotowy zakres re|imu zamówieD publicznych. 34

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE (kolokwium)
Publiczne Prawo Gospodarcze 4
Publiczne Prawo Gospodarcze Syllabus
AiP Publiczne prawo gospodarcze Wierzbowski
Publiczne Prawo Gospodarcze 3
Publiczne Prawo Gospodarcze 2
Publiczne prawo gospodarcze ćwiczenia 1
publiczne prawo gospodarcze ćw
PRAWO GOSPODARCZE I PRAWO PRACY test (4)
PRAWO GOSPODARCZE
PRAWO GOSPODARCZE I PRAWO PRACY test (10)
zestawy pytan z gospodarczego publicznego
PRAWO GOSPODARCZE I PRAWO PRACY test (3)
PRAWO GOSPODARCZE I PRAWO PRACY test (13)

więcej podobnych podstron