Kraj Hydrotechnika
Zapora wodna w Niedzicy, fot. NBI
Monitoring i diagnostyka budowli
hydrotechnicznych, cz. 1
Z' dr hab. inż. Zbigniew Kledyński, prof. nadzw., Politechnika Warszawska, Zakład Budownictwa Wodnego
i Hydrauliki
Monitorowanie i diagnozowanie dostarcza wiedzy na temat stanu technicznego obiektu hydrotechnicznego, tj. jego no-
śności i użytkowalności. Z tego powodu procesy te stanowią podstawę do formułowania stosownych ocen. Szczególnym
rodzajem oceny  zwłaszcza w przypadku piętrzących budowli hydrotechnicznych  jest ocena bezpieczeństwa obiektu.
Pojęcie bezpieczeństwa oznacza nie tylko istnienie niezbędnej nadwyżki nośności nad obciążeniami, gwarantującej integralność i sta-
teczność konstrukcji, ale także staje się niezwykle istotnym komponentem ryzyka katastrofy wywołanej przerwaniem zapory, przy czym
ryzyko jest tu rozumiane jako iloczyn prawdopodobieństwa przerwania zapory i strat ludzkich oraz materialnych, wywołanych poniżej
obiektu z powodu jej nagłego zniszczenia.
W niniejszej, pierwszej części artykułu w artykule monitoring dotyczy budowli istotne zagrożenie dla otoczenia. Wynika
omówiono zagadnienie monitorowania hydrotechnicznych  zwłaszcza piętrzą- to z faktu piętrzenia wody (współcześnie
budowli hydrotechnicznych, natomiast cych  i określa systematyczne obserwa- do ok. 300 m  zapora Nurek w Tadży-
w drugiej części, która ukaże się w przy- cje, pomiary i badania tych obiektów, kistanie w Azji), często w znacznych
szłym numerze czasopisma, zostanie służące do oceny ich stanu technicznego ilościach (współcześnie do 180,6 mld
przedstawiona problematyka diagnostyki i bezpieczeństwa. Z kolei diagnostyka to m3  zbiornik Kariba na rzece Zambezi
stanu tego rodzaju budowli. działania podejmowane w związku z za- w Afryce). Przerwanie zapory wiąże się
istnieniem sytuacji nietypowych, zwią- z gwałtownym opróżnieniem zbiornika
1. Wprowadzenie zanych z potencjalną lub rzeczywistą i nagłą powodzią o skali zwykle znacząco
Pojęcie monitoringu w technice jest awarią lub katastrofą obiektu, bądz
też większej niż naturalne, nawet ekstre-
bardzo szerokie i wciąż ekspansywne. postępującą jego degradacją i konieczno- malne wezbranie.
W najogólniejszym znaczeniu jest zorga- ścią podjęcia działań zapobiegawczych, Zainteresowanie kwestiami bezpie-
nizowanym sposobem obserwacji obiektu w szczególności remontowych. czeństwa zapór ma tak długą historię, jak
lub procesu, zwykle ciągłym i długoter- Zapory, jak prawie żadne inne obiekty i one same, ale dopiero tragiczne skutki
minowym. W znaczeniu przywoływanym budowlane, same w sobie stanowić mogą katastrof zapór w czasach nowożytnych
54
54 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Marzec  Kwiecień 2011
Hydrotechnika Kraj
[1] oraz postęp naukowy i techniczny spo- w obiektach zlokalizowanych na zagro- i Prawo wodne [12 i 13] oraz wydanych
wodowały, że wraz z rozwojem budownic- żonym terenie. Wszystko to ma służyć na ich podstawie przepisach, w tym tech-
twa wodnego nastąpił także szybki rozwój zmniejszeniu strat. niczno-budowlanych [9], a także różnego
techniki kontroli budowli piętrzących. Systemy ostrzegawczo-alarmowe ba- rodzaju wytycznych i instrukcjach bran-
Obiekty piętrzące stale lub okresowo zują na wynikach obserwacji i pomiarów żowych, np. [2, 14].
wodę podlegają procesom starzenia ma- kontrolnych podstawowych (limitują- Artykuł 62 ustawy Prawo budowlane
teriałów, fi
ltracyjnej degradacji podłoża cych) wielkości charakteryzujących stan [11] określa obowiązek wykonywania
oraz  pozostając w ścisłym związku ze obiektu i jego otoczenia. Do parametrów okresowych kontroli obiektu budowla-
środowiskiem przyrodniczym  eks- tych zaliczamy: względne przemieszcze- nego, a w tym kontroli:
tremalnym zjawiskom naturalnym, nia liniowe i kÄ…towe budowli, wydatki 1) okresowej, co najmniej raz w roku,
zwłaszcza hydrologicznym, ale także fi
ltracji, położenie krzywej depresji lub polegającej na sprawdzeniu stanu tech-
sejsmicznym. Oprócz tego na ich stan ciśnienie wyporu. W przypadku bu- nicznego:
wpływają niedoskonałości projektowa- dowli tworzących zbiorniki retencyjne a) elementów budynku, budowli i in-
nia i wykonawstwa, a w szczególnych znaczenie dla bezpieczeństwa obiektu ma stalacji narażonych na szkodliwe wpływy
okolicznościach także celowe oddziały- gospodarka wodna realizowana na zbior- atmosferyczne i niszczące działania czyn-
wania destrukcyjne  działania wojenne niku, a w jej ramach wielkości decyzyjne ników występujących podczas użytkowa-
lub terrorystyczne. generowane przez system osłony hydro- nia obiektu
Nagła awaria wysokiej zapory jest z re- logiczno-meteorologicznej. Są to m.in. b) instalacji i urządzeń służących
guły przyczyną katastrofalnej fali wezbra- poziom piętrzenia i stan wody dolnej, ochronie środowiska
niowej. Zniszczenia jakie ona wywołuje, stany wody na dopływach do zbiornika, c) instalacji gazowych oraz przewodów
wynikają przede wszystkim ze znacznych stany wód gruntowych, opady w zlewni kominowych (dymowych, spalinowych
prędkości wody (do ponad 50 km/h) oraz zbiornika, temperatury powietrza i wody, i wentylacyjnych);
znacznych głębokości zalewu. zjawiska lodowe itp. 2) okresowej, co najmniej raz na pięć lat,
Potencjalne konsekwencje katastrofy Dla większości z wymienionych wiel- polegającej na sprawdzeniu stanu tech-
zapory (wysokie straty w ludziach i ma- kości powinny być ustalone wartości do- nicznego i przydatności do użytkowania
terialne) sprawiają, że piętrzące budowle puszczalne i graniczne. Przez wartości obiektu budowlanego, estetyki obiektu bu-
hydrotechniczne podlegają szczegól- dopuszczalne obserwowanych zjawisk ro- dowlanego oraz jego otoczenia; kontrolą
nej kontroli, której towarzyszą systemy zumie się takie, które mieszczą się w prze- tą powinno być objęte również badanie
ostrzegawczo-alarmowe. dziale wartości prognozowanych, a ich instalacji elektrycznej i piorunochronnej
Zapory powinny być wyposażone w in- przekroczenie wskazuje na konieczność w zakresie stanu sprawności połączeń,
strukcje postępowania w razie awarii lub pilnego przeprowadzenia analizy przy- osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony
katastrofy. W ramach przygotowywania czyn ich zaistnienia. Natomiast wartości od porażeń, oporności izolacji przewodów
takich dokumentów tworzone są mapy graniczne to wartości, których przekro- oraz uziemień instalacji i aparatów.
potencjalnego zalewu. Mimo postępu czenie grozi katastrofą budowlaną. Z kolei w art. 64 ust. 3 ustawy Prawo
w modelowaniu hydraulicznym, pro- wodne [12] zapisano, że właściciel bu-
gnozowanie zalewu będącego skutkiem 2. Podstawy prawne dowli piętrzącej jest zobowiązany za-
katastrofy obiektu piętrzącego natrafia Prawne aspekty monitorowania bu- pewnić prowadzenie badań i pomiarów
na fundamentalne trudności. Wynikają dowli hydrotechnicznych zawarte zo- umożliwiających ocenę stanu oraz bez-
one z nieznanego przebiegu tworzenia się stały w ustawach: Prawo budowlane [11] pieczeństwa budowli, a w szczególności:
wyrwy w przegrodzie, nieznajomości jej
wymiarów oraz trudności w oszacowaniu
szorstkości terenu zalewowego.
Mapy zalewu mają więc charakter pew-
nego przybliżenia. Na ich podstawie wy-
znacza siÄ™ trzy strefy. Pierwsza obejmuje
tereny bezpośrednio przyległe do obiektu
i z tego powodu, w przypadku niesygna-
lizowanego przerwania zapory, zniszcze-
nia na tym obszarze będą totalne. Strefa
druga dotyczy terenów, z których możliwa
będzie ewakuacja ludności. Strefa trzecia
to obszar możliwej ewakuacji ludzi i przy-
najmniej części mienia.
Z analizy zasięgu zalewu oraz inwenta-
ryzacji zagospodarowania terenów zale-
wowych wynikajÄ… m.in. sposoby sygna-
lizowania zagrożenia, alarmowania oraz
ustalenia w sprawie kierunków, tempa
i miejsc ewakuacji. Działania te mogą być
prewencyjnie wsparte przez wykonanie
osłon, schronów lub realizację dodatko-
wych wymagań, np. konstrukcyjnych, Czasza zbiornika górnego elektrowni szczytowo-pompowej w trakcie okresowego przeglądu
Marzec  Kwiecień 2011 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 55
Kraj Hydrotechnika
1) stanów wód podziemnych, ich fi W Polsce nie ma spójnego systemu wodnych (WZMiUW) jest monitorowany
l-
tracji przez budowlę, przez podłoże oraz TKZ, a jego elementy są rozproszone przez resort rolnictwa, m.in. za pośred-
w otoczeniu budowli; instytucjonalnie, a dodatkowo także nictwem Instytutu Melioracji i Użytków
2) wytrzymałości budowli oraz podłoża; podzielone według kryteriów technicz- Zielonych (obecnie Instytut Technolo-
3) stanu urządzeń upustowych; nych (klasy ważności budowli) i własno- giczny) w Falentach koło Warszawy.
4) zmian na górnym i na dolnym sta- ściowych. Ostatnia nowelizacja ustawy Teraz, w świetle znowelizowanej ustawy
nowisku budowli. Prawo wodne (ustawa z 5 stycznia 2011 r. Prawo wodne, obiekty te, gdy sÄ… klasy
Realizacja przytoczonych wyżej za- o zmianie ustawy Prawo wodne oraz nie- I lub II, jako własność skarbu państwa
pisów ustawowych wymaga stosowania których innych ustaw) tworzy wprawdzie powinny być kontrolowane przez IMGW.
odpowiednich urządzeń kontrolno-po- tzw. państwową służbę do spraw bezpie- Oprócz tego istnieją tysiące obiektów
miarowych, w które należy wyposażać czeństwa budowli piętrzących (podpo- hydrotechnicznych, niektóre o wysokiej
budowle hydrotechniczne i ich otoczenie, rządkowując ją Instytutowi Meteorologii klasie ważności, nierzadko w niezada-
tak aby kontrolować ich stan techniczny, i Gospodarki Wodnej, IMGW), ale nie walającym stanie technicznym, ale nie-
począwszy od okresu budowy i przez cały wiąże się to z jakimkolwiek aktem wyko- będące własnością skarbu państwa albo
okres użytkowania [9]. Wymóg instalo- nawczym, w którym sprecyzowano by nie nadzorowane przez inne resorty niż
wania takich urządzeń, w szczególności tylko uprawnienia owej służby, ale przede środowiska i nieoceniane przez OTKZ.
umożliwiających długookresowe kontro- wszystkim merytoryczne wymagania Podlegają one wprawdzie przytoczonym
lowanie stanu budowli, nie dotyczy obiek- wobec niej (np. w zakresie kwalifi wcześniej ogólnym przepisom prawa
kacji
tów o wysokości piętrzenia niższej niż 2,0 personelu). Tym samym tylko zapisy usta- budowlanego i wodnego, ale monitoro-
m i pojemności zbiornika mniejszej niż wowe wyznaczają ramy działania służby, wanie ich stanu technicznego  przez
0,2 mln m3. a z nich wynika kosmetyczna zmiana do- egzekwowanie okresowych kontroli
Rodzaj, liczbę i rozmieszczenie tychczasowego stanu, tyle że z dodatko- i ocen  jest rozproszone w strukturze
(z uwzględnieniem geodezyjnej sieci od- wym wzmocnieniem roli IMGW. państwowego nadzoru budowlanego
niesienia) urządzeń kontrolno-pomiaro- Ilustracją tego stanu rzeczy jest m.in. (powiatowe i wojewódzkie inspektoraty
wych oraz stopień dokładności pomiarów porównanie zapisów art. 64 ust. 4 ustawy nadzoru budowlanego). Obecnie, gdy taki
ustala się indywidualnie dla każdej bu- Prawo wodne w dotychczasowym obiekt klasy I lub II jest własnością skarbu
dowli hydrotechnicznej w zależności od brzmieniu:  budowle piętrzące stano- państwa, a jego stan techniczny zagraża
klasy jej ważności oraz konstrukcji i ro- wiące własność skarbu państwa, zaliczone lub może zagrażać bezpieczeństwu, to
dzaju podłoża. Uwzględnia się przy tym na podstawie przepisów ustawy Prawo Prezes KZGW  przekaże go państwowej
zasady pracy elementów budowli oraz budowlane do I lub II klasy, poddaje się służbie do spraw bezpieczeństwa budowli
strefy większego zagrożenia, tj. uskoki, okresowym badaniom wykonywanym piętrzących w celu poddania badaniom
wkładki słabych gruntów lub skał i sta- przez ośrodek technicznej kontroli za- i pomiarom kontrolnym (art. 64, ust. 4a).
rorzecza  w podłożu oraz miejsca kon- pór Instytutu Meteorologii i Gospodarki Na poziomie Głównego Urzędu Nad-
centracji naprężeń, połączenia nasypów Wodnej i zmienionym 5 stycznia br.: zoru Budowlanego (GUNB) od kilku lat
z elementami betonowymi i przyczół-  budowle piętrzące stanowiące własność nie ma komórki nadzoru specjalistycz-
kami  w konstrukcjach. skarbu państwa, zaliczone na podstawie nego (ostatni raport roczny GUNB na
Urządzenia kontrolno-pomiarowe przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. temat stanu bezpieczeństwa budowli
w budowlach I i II klasy ważności należy Prawo budowlane do I lub II klasy, pod- piętrzących wodę w Polsce pochodzi
przystosować do automatycznego od- daje się badaniom i pomiarom pozwalają- z czerwca 2008 r.), co oznacza, że stan
czytu oraz zapewnić  za pomocą innych cym opracować ocenę stanu technicznego bezpieczeństwa budowli piętrzących jest
urządzeń nieautomatycznych  okresową i stanu bezpieczeństwa dla tych budowli, traktowany tak samo, jak i np. budownic-
kontrolę prawidłowości wskazań urzą- wykonywanym przez państwową służbę twa mieszkaniowego.
dzeń automatycznych. do spraw bezpieczeństwa budowli pię- Z opisanych powodów nie ma centralnej
Na etapie projektowania budowli ustala trzÄ…cych . bazy danych na temat stanu technicznego
się także dopuszczalne i graniczne war- Praktyka w zakresie badań stanu i bezpieczeństwa budowli hydrotechnicz-
tości obserwowanych zjawisk i ich dyna- i oceny bezpieczeństwa budowli hydro- nych w Polsce, a dostępne dane obejmują
mikę, częstość dokonywania pomiarów technicznych w Polsce była (i w zasa- obiekty piętrzące, w tym przeciwpowo-
oraz najbliższy termin aktualizacji in- dzie pozostanie) taka, że zdecydowaną dziowe, pozostające w zarządzie KZGW
strukcji pomiarowej. większość obiektów hydrotechnicznych i oceniane przez OTKZ, oraz ok. 8,5 tys.
klasy I i II, będących własnością skarbu km obwałowań przeciwpowodziowych,
3. Techniczna Kontrola Zapór (TKZ)  państwa, a znajdujących się w zarządzie monitorowanych przez IMUZ.
rozwiÄ…zania organizacyjne Krajowego ZarzÄ…du Gospodarki Wodnej Informacje o stanie technicznym bu-
Truizmem jest stwierdzenie, że nad- (KZGW) oceniają pracownicy Ośrodka dowli hydrotechnicznych będących wła-
zór nad bezpieczeństwem ponad 43 ty- Technicznej Kontroli Zapór (OTKZ) snością komunalną (samorządową) i pry-
sięcy tzw. wielkich zapór na świecie jest w Instytucie Meteorologii i Gospodarki watną oraz obiektów będących wprawdzie
pod każdym względem zróżnicowany, Wodnej w Warszawie. własnością skarbu państwa, ale zarzą-
także prawnie i organizacyjnie. Prze- Natomiast stan techniczny budowli hy- dzanych przez inne resorty, np. energe-
gląd kilku krajowych rozwiązań z ob- drotechnicznych, w tym wałów przeciw- tyki, rolnictwa itd. i nieocenianych przez
szaru nam najbliższego pod względem powodziowych, pozostających w zarzą- OTKZ, pozostają rozproszone. Nie ma
kultury technicznej i prawnej (Europa, dzie marszałków województw, w których więc miarodajnej wiedzy o skuteczności
USA) można znalez
ć w przeglądowych imieniu działają dyrektorzy wojewódz- egzekwowania obowiązku wykonywania
opracowaniach, np. [7]. kich zarządów melioracji i urządzeń ocen, o poziomie merytorycznym i for-
56 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Marzec  Kwiecień 2011
Hydrotechnika Kraj
malnej poprawności wykonywanych ocen. kontroli zapór i okresowo ją weryfi rów zależą od klasy ważności obiektu [9]
ko-
Po nowelizacji sprawozdawczość przejmie wać. Z kolei wzorem norweskim, na i jego wielkości.
IMGW, ale będzie ona dotyczyła tylko liście powinny być ujawnione szczegó- W przypadku obiektów piętrzących
obiektów klasy I i II. W tej grupie znajdą łowe zakresy kompetencji specjalistów, niższych klas (kasy III i IV) pomiary
się obiekty skarbu państwa kontrolowane tj. specjalności odpowiadające specyfice kontrolne ograniczają się zwykle do
bezpośrednio (?) przez IMGW (tj. podległe krajowych obiektów hydrotechnicznych. geodezyjnych pomiarów osiadań wy-
KZGW i te, które są administrowane przez Z rozwiązań francuskich warto by za- branych punktów (repery ziemne, repery
inne resorty, ale pozostają w złym stanie pożyczyć kilkuosobową Radę ds. Bez- na budowlach betonowych) i pomiarów
technicznym i decyzją Prezesa KZGW tra- pieczeństwa Zapór, która opiniowałaby piezometrycznych. Czasami towarzy-
fią pod kontrolę IMGW) oraz pozostałe,  tylko w aspekcie zapewnienia bezpie- szą im pomiary wydatków drenaży lub
gdyż ich właściciele zostali zobowiązani czeństwa  wszystkie projekty budowli przecieków. W bardziej rozbudowanych
do przekazywania jednego egzemplarza piętrzących wyższych klas, a w relacjach programach kontroli budowli mierzy się
oceny stanu technicznego i stanu bezpie- z wyżej opisanym ośrodkiem w KZGW przemieszczenia poziome wybranych
czeństwa budowli piętrzącej państwowej pełniłaby rolę opiniującej rady naukowo- punktów oraz przemieszczenia względne
służbie do spraw bezpieczeństwa budowli technicznej. Aktualnie elementy takiej na dylatacjach. Pomiary te wykonywane
piętrzących, w terminie miesiąca od dnia oceny mogą się co najwyżej znalez
ć w spe- są z ustaloną częstością i z reguły nie są
jej odbioru (art. 64, ust. 6). cjalistycznej opinii wydanej przez osobÄ™ automatyzowane.
Z przedstawionego przeglądu zapisów fizyczną lub jednostkę organizacyjną Najszerszy zakres kontrolowanych
znowelizowanej ustawy wynika, że nie wskazaną przez właściwego ministra (art. wielkości stosuje się na obiektach wyż-
tyle stworzono rozwiązanie systemowe, 33, ust. 3 ustawy Prawo budowlane). szych klas ważności (klasa I i II). Pomiary
ile powiększono zakres bezpośredniego Ponieważ w każdym (!) systemie TKZ te  poza geodezyjnymi  są zwykle w róż-
oddziaływania IMGW, czyniąc zeń jed- oceny wykonywać muszą tylko upraw- nym stopniu automatyzowane. Trudno-
nocześnie instytucję wykonującą kon- nieni inżynierowie, dlatego niezbędne jest ści w zautomatyzowaniu bezwzględnych
trole i nadzorującą ich wykonywanie  przywrócenie odpowiedniej specjalno- pomiarów przemieszczeń próbuje się
wszystko ograniczając do budowli klas ści techniczno-budowlanej  hydrotech- przezwyciężyć przez wykorzystanie GPS
I i II. Tymczasem od dawna wiadomo, nicznej  i nadawanie jej osobom z od- (ang. Global Positioning System), w czym
że nadzorem należy objąć wszystkie powiednim wykształceniem i praktyką przeszkodę stanowi wciąż wysoka cena
obiekty, a przywołanemu  lub innemu branżową. W aktualnym stanie prawnym dostatecznie precyzyjnych urządzeń.
 podmiotowi należy nadać wyłącznie budowle hydrotechniczne włączono w za-
uprawnienia monitorujące i kontrolne kres specjalności konstrukcyjnej, a po- 5. Automatyczne Systemy Technicznej
wobec tych uprawnionych z mocy prawa wszechnie wiadomo, że w programach Kontroli Zapór (ASTKZ) jako narzędzie
budowlanego inżynierów, którzy takie kształcenia na kierunku budownictwo monitoringu
oceny bezpośrednio wykonują. zagadnień hydrotechnicznych jest albo 5.1. ASTKZ  wymagania ogólne i struk-
Centralna instytucja odpowiedzialna bardzo mało, albo  najczęściej  nie ma tura systemów
za kontrolowanie stanu technicznego i wcale. Współcześnie i w najbardziej zaawan-
budowli piętrzących w Polsce powinna sowanej postaci monitoring budowli pię-
powstać w strukturze KZGW, a z GUNB 4. Kontrolowane wielkości. Monitoring trzącej jest realizowany przy wykorzy-
współpracowałaby w ściśle określonym klasyczny staniu indywidualnie zaprojektowanego
i ograniczonym zakresie. Instytucja ta W zakres pomiarów kontrolnych dla każdego obiektu Automatycznego
powinna mieć cechy organu meryto- budowli wodnych zwykle wchodzą [3] Systemu Technicznej Kontroli Zapory
rycznego, formułującego obligatoryjne, pomiary m.in.: osiadań i przemieszczeń (ASTKZ). W skład systemu wchodzi apa-
ogólne wymagania i wytyczne odnośnie poziomych, wychyleń, przemieszczeń ratura kontrolno-pomiarowa złożona ze
do sporządzania ocen stanu bezpieczeń- względnych w dylatacjach, rozwarcia rys zdalaczynnych czujników reagujących na
stwa budowli piętrzących wszystkich klas. (jeśli występują i uznano, że powinny być różne wielkości charakteryzujące stan
Ośrodek ten miałby posiadać wdrożony kontrolowane), ciśnień piezometrycznych obiektu i jego otoczenia, związanych
i certyfikowany przez niezależną instytu- pod budowlą, wydatku drenaży, inten- z czujnikami mierników i przekaz
ników,
cję system zapewnienia jakości oraz powi- sywności przecieków, odkształceń betonu oraz odpowiednio oprogramowanego
nien być akredytowany lub uzyskać  na i skał, sił i naprężeń w betonie i skałach, komputera, który umożliwia zdalaczynne
zasadzie wzajemności  akceptację proce- sił i naprężeń w stali zbrojeniowej i sprę- inicjowanie pomiarów, gromadzenie ich
dur swoich działań przez analogiczne in- żającej, nacisków na podłoże i od zasy- wyników (akwizycja), przetwarzanie
stytucje zagraniczne i międzynarodowe. pek, temperatury betonu, gruntu i wody i analizę, raportowanie, a także powiada-
Ośrodek powinien nie tylko prowadzić w zbiorniku i systemie drenażowym, mianie o zaistnieniu wartości dopuszczal-
rejestr budowli piętrzących i sprawozda- temperatury powietrza atmosferycznego nych (ostrzegawczych) lub granicznych
wać o ich stanie, za pośrednictwem Pre- zewnętrznego i w galeriach, piezome- (alarmowych).
zesa KZGW, zainteresowanym organom tryczne w korpusach nasypów hydrotech- ASTKZ powinny zapewniać [7]: nie-
państwowym, ale także zająć się weryfi- nicznych, ciśnień porowych w rdzeniach zawodność i odpowiednią dokładność
kacją ocen sporządzanych przez osoby glinowych, pomiary temperatury wody czujników pomiarowych, niezmienność
uprawnione, podejmujące się tego typu w piezometrach. wskazań czujników w czasie, tam gdzie
działań. Konkretny zestaw kontrolowanych warunki pozwalają  możliwość okreso-
Idąc śladem rozwiązań brytyjskich, wielkości, liczba punktów pomiarowych wego porównywania wyników pomiarów
KZGW powinien sporządzić listę cer- (czujników i urządzeń pomiarowych) automatycznych z wynikami pomiarów
tyfikowanych specjalistów technicznej oraz stopień zautomatyzowania pomia- wykonanych innymi przyrządami (tzw.
Marzec  Kwiecień 2011 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 57
Kraj Hydrotechnika
stanu budowli hydrotechnicznych wciąż
jeszcze są nie w pełni wykorzystywane
[15]. W zakresie pomiarów przemieszczeń
i odkształceń stosowane są także metody
fotografi
i cyfrowej w połączeniu z tech-
nikami przetwarzania obrazu.
Nowe możliwości  zwłaszcza w ob-
szarze trudnych do zautomatyzowania
technik geodezyjnych, tj. niwelacji precy-
zyjnej oraz liniowo-kątowych pomiarów
przemieszczeń poziomych  stwarza co-
raz dokładniejsza (i tańsza, a więc i łatwiej
dostępna) aparatura i metody GPS.
Wzrasta liczba zastosowań czujników
elastooptycznych (pomiary ciśnienia,
naprężeń, temperatury i przemieszczeń)
oraz światłowodowych. Te ostatnie są
Automatyczny, zdalaczynny szczelinomierz wskazujący Stanowisko dla przenośnego szczelinomierza nasadko- nieocenione w detekcji erozji wewnętrz-
przemieszczenia sekcji oddzielonych dylatacjÄ… wego nej w nasypach hydrotechnicznych i ich
podłożu [8].
pomiary klasyczne), niezawodność trans- pracy w obiekcie. Coraz więcej jest tzw. Okablowanie łączące czujniki z mier-
misji danych z czujników do komputera czujników inteligentnych, tj. z wbudowaną nikami, interfejsami i centralnym kom-
nadzorującego pracę systemu, bezpieczne autokontrolą i automatycznym ostrzega- puterem jest narażone na uszkodzenia
gromadzenie danych pomiarowych, bie- niem o nieprawidłowościach, automa- zarówno w fazie budowy obiektu, jak
żącą analizę wyników pomiarów, również tyczną kompensacją błędów nieliniowości i w okresie wieloletniej eksploatacji w śro-
przy wykorzystaniu programów graficz- i histerezy lub błędów systematycznych dowisku wilgotnym lub wręcz korozyj-
nych i sygnalizujących anomalie pomia- wywołanych dryftem temperaturowym nym. Przewody są narażone na zakłóce-
rowe w czasie rzeczywistym, analizÄ™ za- itd. UrzÄ…dzenia te miewajÄ… wbudowane nia elektromagnetyczne lub uszkodzenie
chowania się obserwowanych wielkości moduły przetwarzania sygnału z pamięcią z powodu wyładowań atmosferycznych.
w czasie, przekazywanie danych w czasie wewnętrzną oraz mogą pracować w sieci, Kontrolowanie stanu okablowania
realnym do ośrodka interpretacyjnego co daje możliwość przyłączenia większej w wielu przypadkach jest utrudnione
(w miarę potrzeby). liczby czujników do jednego przewodu. lub wręcz niemożliwe z powodu braku
Czujniki to urządzenia konwertujące Można zaobserwować rozwój zastoso- dostępu. Z tych powodów dąży się do re-
parametry mierzone na inną wielkość, wań instrumentów optycznych, np. ste- dukcji długości okablowania, co można
zwykle elektryczną, która może być łatwiej rowanych komputerowo instrumentów uzyskać przez stosowanie wspólnych dla
transmitowana i mierzona. Stały rozwój geodezyjnych do pomiarów odkształceń wielu czujników przewodów zasilających
czujników i technologii pomiarów sprawia, oraz systemów laserowych do precyzyj- i przesyłowych dla sygnału (magistrale),
że aparatura pomiarowa jest coraz dokład- nego pomiaru przemieszczeń statycznych łączenia czujników w systemy rozpro-
niejsza i w coraz szerszym wyborze; ma- i dynamicznych. Coraz częściej wyko- szone lub rezygnację z okablowania
leją także jej ceny. Poprawia się odporność rzystuje się naziemny skaning laserowy, i przejście na radiową transmisję danych.
czujników na korozję i trudne warunki którego możliwości w zakresie oceny Coraz częściej kable elektryczne są za-
stępowane światłowodami. Są one od-
porne na zakłócenia elektromagnetyczne
i wyładowania elektryczne, ale nie można
przez nie zasilać urządzeń. Dlatego często
ogranicza siÄ™ ich rolÄ™ do transmisji sygna-
łów pomiarowych. Dąży się do standary-
zowania  cyfryzacji  sygnałów wyjścio-
wych czujników, co ułatwia ich wpinanie
przez tzw. interfejsy do komputerowych
systemów zbierania (akwizycji) danych
pomiarowych.
Kolejnym elementem ASTKZ jest
system zbierania (akwizycji) danych
pomiarowych. Stosowane sÄ… dwa typy
konfiguracji ASTKZ: scentralizowany
i rozproszony. W pierwszym każdy czuj-
nik jest bezpośrednio połączony z kompu-
terem zbierajÄ…cym dane. W drugim grupy
czujników są przyłączone do punktów
akwizycyjnych, a te do jednostki central-
Współzależność odczytów szczelinomierzy  automatycznych i nasadkowych nej. Rozwiązanie rozproszone pozwala
58 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Marzec  Kwiecień 2011
Hydrotechnika Kraj
drauliczne, optyczne i inne. Z kolei apara-
tura obsługująca czujniki to nowoczesne
urzÄ…dzenia elektroniczne, a transmisja
sygnałów odbywa się z reguły światło-
wodami.
Niezależnie od tego, jaki typ przetwor-
nika zastosowano w czujniku, można je
pogrupować w zależności od mierzonej
wielkości. Są więc czujniki i urządzenia
do pomiaru: poziomów wody w piezo-
metrach i zbiornikach, wydatków fi
ltra-
cji i wielkości przecieków, przemiesz-
czeń liniowych i kątowych, odkształceń
wewnętrznych i na powierzchni kon-
strukcji betonowych lub na powierzchni
Systemy ASTKZ scentralizowany i rozproszony [7] konstrukcji metalowych, sił, nacisków
i parcia budowli na podłoże, wielkości
na zmniejszenie ilości okablowania, ale jącym się w różnych miejscach, ale w tym meteorologicznych; dane z czujników
generuje większe koszty wyposażenia. samym czasie. meteo wykorzystywane są m.in. do obli-
Kluczem do wyboru konfiguracji po- Powodzenie monitoringu, z punktu czania poprawek ciśnienia i temperatury
winny być uwarunkowania lokalne oraz widzenia oceny stanu technicznego i bez- dla innych czujników w ASTKZ.
oczekiwana niezawodność systemu. pieczeństwa budowli hydrotechnicznej, Poniżej omówiono czujniki znajdu-
W tym segmencie postęp jest ogromny, polega na dostarczeniu danych odpo- jące zastosowanie przede wszystkim do
a obniżające się ceny sprzętu kompute- wiedniego typu i w odpowiedniej ilości, pomiarów wielkości istotnych w ocenie
rowego sprawiają, że możliwości syste- we właściwym czasie, z akceptowalną stanu budowli hydrotechnicznych. Po-
mów akwizycji danych są praktycznie dokładnością i w formie umożliwiającej miar ciśnienia filtracji sprowadza się
nieograniczone, gdyż dotyczą tylko indy- dalsze przetwarzanie i interpretację. do pomiaru poziomu zwierciadła wody
widualnie tworzonego oprogramowania. Skuteczność systemu uwarunkowana w piezometrze otwartym lub ciśnienia
Problemy sprowadzają się do szybkiego jest nie tylko skutecznością metrolo- wody w piezometrze zamkniętym i prze-
moralnego starzenia się sprzętu i opro- giczną, lecz przede wszystkim trafnością liczenia go na wysokość słupa wody.
gramowania, niekompatybilności nowego rozmieszczenia czujników w obiekcie, a ta W pierwszym przypadku dokładność
wyposażenia ze starym oraz rosnącego z kolei wynikać musi z doświadczenia pomiaru jest rzędu 1 cm lub mniej,
znaczenia weryfikacji strumienia danych, i specjalistycznej wiedzy inżynierskiej; a w drugim  kilku centymetrów słupa
których pozyskuje się coraz więcej i ła- czasami właściwe ulokowanie punktów wody. Pomiary ręczne można wykony-
twiej. pomiarowych może być wspomagane wać w piezometrach otwartych różnego
Dotychczas zrealizowane ASTKZ wy- symulacjami komputerowymi pracy typu gwizdkami, tzw. świstawkami,
korzystują przede wszystkim indywidu- obiektu. a w piezometrach zamkniętych przy uży-
alne oprogramowanie do przetwarzania Skuteczność metrologiczna ASTKZ ciu manometrów. W systemach zauto-
i prezentacji danych pomiarowych. Roz- zależy m.in. od niezawodności zastoso- matyzowanych w pierwszym przypadku
wiązania te są wypierane przez profesjo- wanej aparatury. Urządzenia te można stosuje się najczęściej czujniki ultradz
-
nalne i względnie uniwersalne programy, podzielić na dwie grupy, zależnie od ocze- więkowe. Pomiar odległości do swobod-
gdyż przyspieszają one budowę systemu kiwań dotyczących niezawodności działa- nego zwierciadła wody odbywa się przez
i obniżają jego koszt. A
atwiej w tych wa- nia. Pierwsza grupa obejmuje urządzenia pomiar czasu przejścia ultradz
więków;
runkach o aktualizowanie oprogramowa- o stałym do nich dostępie, umożliwiają- pomiar wymaga kompensacji wpływu
nia oraz jego rozwijanie o kolejne moduły cym ich serwisowanie łącznie z wymianą. zmian temperatury wody. Urządzenia
prezentacji i analizy danych. W drugiej grupie są urządzenia, które po tego typu są instalowane na obiektach
Niezwykle ważnym elementem zainstalowaniu w okresie budowy obiektu w Dębem, Czańcu, Klimkówce, Koro-
ASTKZ jest komunikacja z końcowym stają się póz
niej niedostępne i praktycznie nowie, Pilchowicach, Porąbce-Żar, Wło-
użytkownikiem danych, gdyż to on nie mogą zostać naprawione lub wymie- cławku.
ostatecznie interpretuje wyniki pracy nione. Niezawodność urządzeń w drugiej W piezometrach zamkniętych stoso-
systemu i decyduje o wynikającym stąd grupie powinna być szczególnie wysoka, wane są czujniki ciśnieniowe, w których
postępowaniu. Połączenie komputera a w pierwszej uzasadniona ekonomicznie. ciśnienie wody odkształca element sprę-
prowadzącego akwizycję danych po- 5.2. ASTKZ  czujniki stosowane w pol- żysty czujnika, a odkształcenie to jest
miarowych, a często ich analizę, może skich systemach TKZ przenoszone na element tensometryczny
być realizowane za pomocą tradycyjnego W ostatnich kilkunastu latach w Pol- (Włocławek, Dębe), strunę (początkowo
łącza telefonicznego, satelity, telefonii sce kilka znaczących budowli piętrzących we wszystkich ASTKZ w Polsce) lub
komórkowej lub internetu  zależnie od wyposażono w zautomatyzowane sys- piezoelektryk (Klimkówka, Czorsztyn)
możliwości i potrzeby. temy pomiarowe umożliwiające bieżącą i przetwarzane na sygnał elektryczny.
Komputer sterujący i zbierający dane ocenę stanu ich bezpieczeństwa. Systemy Czujniki ciśnieniowe, wyposażone w filtr
może stanowić element sieci komputero- te wykorzystują różne typy czujników: ceramiczny, mogą także służyć do po-
wej, a ta stwarza możliwość dostępu do tensometryczne, elektrooporowe, stru- miaru ciśnienia porowego w gruntach
informacji wielu użytkownikom znajdu- nowe, indukcyjne, ultradz
więkowe, hy- spoistych (Czorsztyn, Klimkówka).
Marzec  Kwiecień 2011 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 59
Kraj Hydrotechnika
Kolejnym parametrem charakteryzu- lei czujniki do pomiaru przemieszczeń
jÄ…cym zjawiska fi
ltracyjne i szczelność kątowych (pochyleń) budowli zwane są
obiektu hydrotechnicznego jest wyda- klinometrami. Najczęściej są to czujniki
tek fi
ltracji lub przecieków. Zwykle do strunowe (np. polskie czujniki strunowe
pomiaru wydatków przecieków służyły SCK). Zakresy pomiarowe takich klino-
korytka z przelewami pomiarowymi (naj- metrów zawierajÄ… siÄ™ od 0 do Ä… 1°, przy
częściej przelewem trójkątnym Thomp- dokładności pomiaru lepszej niż 1% za-
sona) lub zwężki Venturiego, instalowane kresu pomiarowego czujnika i rozdziel-
u wylotów drenaży. Automatyzacja po- czości kilku sekund. W celu poprawienia
miarów sprowadza się do zainstalowa- dokładności pomiaru stosuje się kompen-
nia czujnika lub czujników mierzących sowanie wpływu temperatury, co w pol-
poziom wody nad przelewem pomiaro- skich czujnikach kątowo-różnicowych
wym albo przed i za zwężką. Dokładność SCKR uzyskuje się przez zastosowanie
takiego pośredniego pomiaru wynosi 1% dwóch strun.
zakresu pomiarowego, przy zakresach od Wbudowanie w czujnik trzech strun (pol-
0,0 do 200 l/min. ski inklinometr strunowy SCIR) umożliwia
Gdy przepływy/przecieki filtracyjne są dodatkowo wyliczenie azymutu położenia
ujęte w przewody ciśnieniowe (całkowicie inklinometru w otworze. Zakresy pomia-
wypełnione wodą), stosowane są kryzy rowe tych inklinometrów wynoszą 5, 15
pomiarowe, a różnicÄ™ ciÅ›nieÅ„ mierzy siÄ™ i 30°, przy dokÅ‚adnoÅ›ci pomiaru lepszej niż Górna część typowego piezometru otwartego; pomiar
czujnikami ciśnieniowymi. 1% zakresu pomiarowego czujnika i roz- położenia zwierciadła wody w piezometrze służy kontroli
Do pomiarów przemieszczeń względ- dzielczości kilku sekund. filtracji przez budowlę piętrzącą lub w podłożu
nych, liniowych (rozwarcie szczelin dyla- Klinometry strunowe typy SCK zain-
tacyjnych) najbardziej przydatne w syste- stalowano w Besku, Dobczycach, Czańcu, faktem, przy czym wielkie potencjalne
mach ASTKZ okazały się szczelinomierze Porąbce, Dębem, Koronowie, Rożnowie możliwości tych systemów nie zawsze
elektryczne: indukcyjno-transformato- i Porąbce-Żar, a klinometry typu SCKR są w pełni wykorzystywane. O ile w po-
rowe (różnicowe) lub strunowe. Zakres w Rożnowie i Włocławku. czątkowym okresie przyczyny tego stanu
pomiarowy tych urządzeń jest od 0 do Oprócz klinometrów i inklinometrów leżały po stronie niedoskonałości apa-
50 mm, a błąd pomiaru jest rzędu 0,5% strunowych stosowane są pochyłomierze ratury, w tym jej znacznej zawodności,
maksymalnego zakresu (w przypadku (klinometry i inklinometry) ultradz
wię- o tyle aktualnie barierą jest konieczność
przetworników strunowych wymaga to kowe, w których wykorzystuje się ultradz
- większego zaangażowania użytkowników
kompensowania wpływu temperatury). więkowe pomiary zmian poziomu cieczy obiektów, także finansowego, w utrzyma-
Szczelinomierze transformatorowe w naczyniu przymocowanym do obiektu. nie systemu i jego merytoryczną obsługę.
zainstalowane są w Porąbce, Dębem, Zakres pomiarowy pochyłomierzy wynosi Niezbędne się staje zatrudnianie najwyżej
WÅ‚ocÅ‚awku, Rożnowie i PorÄ…bce-Å»ar, 1°, przy czuÅ‚oÅ›ci 0,1 źm/m (0,23 ); stabil- wykwalifikowanych inżynierów i eksper-
a szczelinomierze strunowe w Besku, ność krótkookresowa (1 godz.) wynosi 0,1 tów, gdyż oni są w stanie przyswoić i wy-
Dobczycach, Tresnej, Dębem, Włocławku źm/m (0,23 ) i stabilność długookresowa korzystać bogatą wiedzę o obiekcie, jakiej
i Jeziorsku. wynosi 10 źm/m (23 ). Pochyłomierze dostarcza ASTKZ.
wyposażone są w czujniki temperatury Systemy TKZ znalazły bogate zasto-
o rozdzielczoÅ›ci 0,01 °C. sowanie przy analizie bezpieczeÅ„stwa
Na bazie pochyłomierzy zbudowany jest obiektów wodnych, a jeszcze w nie peł-
ultradz
więkowy niwelator hydrostatyczny nym, możliwym zakresie w formułowa-
(odpowiednik klasycznej wagi wodnej), niu ocen ich stanu technicznego.
działający na zasadzie naczyń połączo- Dotychczasowe doświadczenia w eks-
nych, a służący do pomiaru względnych ploatacji ASTKZ w Polsce pozwalają na
przemieszczeń pionowych części budowli ocenę zarówno zalet i wad eksploatowa-
w długich przedziałach czasowych. Pochy- nych systemów.
Å‚omierze ultradz
więkowe zainstalowano Do zalet należy zaliczyć [7]:
w elektrowni wodnej w DÄ™bem i w Po- żð możliwość dokonywania zdalnych
rąbce-Żar, a niwelatory hydrostatyczne i bardzo szybkich, niemal jednocze-
we Włocławku i Pilchowicach. snych pomiarów nawet kilkuset czujni-
Oprócz pochyłomierzy strunowych kami rozlokowanymi na całym obiekcie
i ultradz
wiÄ™kowych stosowane być mogÄ… żð możliwość bardzo szybkiego uchwyce-
czujniki (klinometry i inklinometry) ten- nia wszystkich szybko zmieniajÄ…cych
sometryczne. Zakresy pomiarowe takich siÄ™ zjawisk
klinometrów zawierajÄ… siÄ™ od 0 do Ä… 1°, żð możliwość dysponowania, w systemie
Widok z korony obwałowania zbiornika górnego elek- przy dokładności pomiaru od 0 do 53 . komputerowym, praktycznie nieogra-
trowni szczytowo-pompowej na dolinÄ™ Zbudowane analogicznie inklinometry niczonÄ… liczbÄ… danych pomiarowych
majÄ… zakresy pomiarowe 5, 15 i 30°. zgromadzonych z kilkunastu lub kil-
Przechylenia budowli są mierzone 5.3. STKZ  podsumowanie kudziesięciu lat eksploatacji obiektu,
w sposób klasyczny przy pomocy tzw. Stosowanie Automatycznych Systemów z ewentualnością natychmiastowego
wahadeł prostych lub rewersyjnych. Z ko- Technicznej Kontroli Zapór (ASTKZ) jest dostępu do nich i wykorzystania ich
60 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne Marzec  Kwiecień 2011
Hydrotechnika Kraj
w komunikatywnej postaci tabel, wy- już urządzeń i czujników; w ramach tych  CIGB-ICOLD Bulletin 2005, No.
kresów i zestawień działań należy zmodernizować systemy, 130; POLCOLD, IMGW. 2007.
żð Å‚atwÄ… możliwość, przy wykorzystaniu stosujÄ…c przy tym najlepsze, sprawdzone do- 6. Pisarczyk S., Rymsza B.: Badania la-
dodatkowych programów kompute- świadczenia i fachowe zespoły serwisowe. boratoryjne i polowe gruntów. OWPW.
rowych uchwycenia i prognozowania 2. Należy otoczyć lepszą opieką ze Warszawa 2003.
zjawisk sezonowych i wieloletnich, za- strony użytkowników obiektów hydro- 7. Awarie i katastrofy zapór  zagroże-
chodzących na obiekcie technicznych (głównie są to Regionalne nia, ich przyczyny i skutki oraz dzia-
żð natychmiastowÄ… sygnalizacjÄ™ przekro- ZarzÄ…dy Gospodarki Wodnej  RZGW) Å‚ania zapobiegawcze. Red. K. Fiedler.
czeń wartości dopuszczalnych i gra- istniejące ASTKZ, m.in. przez utworzenie IMGW. Warszawa 2007.
nicznych, decydujących o bezpieczeń- specjalistycznych etatów i obsadzenie ich 8. Radzicki K.: Identyfikacja procesów
stwie obiektu ludz
mi o odpowiednich kwalifi
kacjach erozyjnych i filtracyjnych w ziemnych
żð gromadzenie bardzo dużej liczby da- lub  alternatywnie  powierzyć nadzór obiektach hydrotechnicznych metodami
nych, niemożliwej do osiągnięcia przy techniczny i serwis systemów wyspecja- termo detekcji. HYDROTECHNIKA
pomocy klasycznej aparatury pomia- lizowanym firmom i uprawnionym rze- XII, Ustroń, 18 20 maja 2010. Mate-
rowej. czoznawcom, riały pokonferencyjne. Ustroń 2010.
Do wad tych systemów należy zaliczyć: 3. Dążyć do szerszego wykorzystywa- 9. Rozporządzenie Ministra Środowiska
żð mniejszÄ…, z natury rzeczy, niezawod- nia danych z automatycznych systemów z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie
ność aparatury z uwagi na jej większe pomiarowych, m.in. przez inicjowanie warunków technicznych, jakim po-
skomplikowanie i prowadzenie badań naukowych, w tym winny odpowiadać budowle hydro-
żð wyższe ceny i koszty aparatury, czuj- rozwijanie stosownych metod ich inter- techniczne i ich usytuowanie (DzU
ników i ich eksploatacji, względem pretacji. 2007, nr 86, poz. 579).
urządzeń klasycznych, obsługiwanych 10. Thiel K. i Kledyński Z. (red.): XXIV
ręcznie Literatura Konferencja Naukowo-Techniczna
żð wiÄ™kszÄ… awaryjność aparatury z uwagi 1. Dam failures. Statistical analysis. Podkomitetu Mechaniki SkaÅ‚ i Pod-
na pracę w bardzo ciężkich warunkach  ICOLD Bulletin 1995, No. 99. łoża Polskiego Komitetu Wielkich
(woda, wilgoć, słońce i mróz) 2. Jankowski W.: Ogólne wytyczne kon- Zapór  Stabilizacja masywów skal-
żð wiÄ™ksze wymagania w zakresie użytko- troli bezpieczeÅ„stwa budowli piÄ™trzÄ…- nych w podÅ‚ożu budowli hydrotech-
wania i opieki nad aparaturą ze strony cych wodę. IMGW. Warszawa 2008. nicznych , Żywiec, 9 11 paz
dziernika
użytkowników w zakresie nadzoru 3. Kledyński Z.: Remonty budowli wod- 2002. Materiały pokonferencyjne.
technicznego i serwisu oraz korzysta- nych, OWPW. Warszawa 2006. IMGW. Warszawa 2003, s. 100.
nia z pozyskiwanych danych. 4. Kledyński Z.: Stan i perspektywy 11. Ustawa Prawo budowlane z dnia
Zestawienie zalet i wad ASTKZ oraz analizy ryzyka bezpieczeństwa zapór 7 lipca 1994 r. DzU 2006, nr 156, poz.
podsumowanie dotychczasowych do- w Polsce. XIII Międzynarodowa Kon- 1118 z póz
n. zm.
świadczeń z ich stosowania w Polsce ferencja Technicznej Kontroli Zapór, 12. Ustawa Prawo wodne z dnia 19 lipca
skłania do sformułowania następujących Stare Jabłonki, 24 27 czerwca 2009. 2001 r. DzU 2001, nr 115, poz. 1229
postulatów: Monografie IMGW. Warszawa 2009, z póz
n. zm.
1. Należy doprowadzić wszystkie istnie- s. 3 11. 13. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r.
jące ASTKZ do stanu ich całkowitej uży- 5. Ocena ryzyka w zarządzaniu bezpie- o zmianie ustawy Prawo wodne oraz
walności, pełnego z nich korzystania i nie czeństwem zapór. Przegląd korzyści, niektórych innych ustaw.
rezygnować pochopnie z zainstalowanych metod i najnowszych zastosowań. 14. Wachowski W.: Zasady wykonywania
badań podwodnych dla oceny stanu
technicznego budowli piętrzących.
IMGW. Warszawa (w przygotowaniu).
15. Zaczek-Peplińska J.: Możliwości wy-
korzystania skanowania laserowego
w ocenie stanu technicznego zapory
betonowej. Sekcja Konstrukcji Hydro-
technicznych KILiW PAN. Warszawa,
17 listopada 2009 (referat).
16. Zapory betonowe. Kontrola i naprawa
pęknięć. Przegląd metod i przykłady.
TÅ‚umaczenie wyciÄ…gu w: Bulletin
ICOLD" 1997, No. 107;  POLCOLD-
IMGW 1999.
*
Artykuł jest zmienioną i rozszerzoną
wersjÄ… referatu Monitoring i diagnostyka
budowli hydrotechnicznych na potrzeby
oceny ich stanu technicznego i bezpieczeń-
stwa, wygłoszonego w części problemowej
56. Konferencji Naukowej KILiW PAN
Przykład czasowych przebiegów wskazań grupy piezometrów i KN PZITB Krynica 2010.
Marzec  Kwiecień 2011 Nowoczesne Budownictwo Inżynieryjne 61