14145

w Grecji wytworzyła się forma rządów republikańskich o charakterze arystokratycznym. Władza należała do grupy najzamożniejszych posiadaczy majątków ziemskich. Ponieważ każde polis rządziło się samo powstał cały waclilarz tradycji politycznych. Były monarchie -np. Samos, rządzone przez króla-pirata Polikratesa. Zdarzały się rządy despotyczne, głównie wśród miast w Azji Mniejszej, gdzie silniej zaznaczyły się wpływy Persji. Były też różnego typu oligarchie: Korynt, Sparta, Massilia czy demokracje: Ateny u szczytu rozwoju. Przez bezustanne wojny, przymierza, konfederacje wiele istniejących systemów zarządzania ulegało drastycznym zmianom.

Podobnie jak w wielu organizmach państwowych istniejących wcześniej na Bliskim Wschodzie na polis składało się nie tylko samo miasto, w późniejszych wiekach często chronione potężnymi murami, ale także terytorium wiejskie rozciągające się w promieniu kilku, czasem kilkunastu kilometrów, wraz ze znajdującymi się na nim mniejszymi osadami. Obywatele polis mieszkali zatem zarówno w stanowiącym centrum państwa mieście, jak i w osadach czy nawet pojedynczych zagrodach rozrzuconych po całym teiytorium wiejskim. Wszyscy ci ludzie stanowili wspólnotę obywateli, tworząc organizm państwowy; taka więź między obywatelami to najbardziej charakterystyczna cecha polis. Wprawdzie tylko mężczyźni posiadali prawo politycznego uczestnictwa w życiu polis, kobiety jednak zawsze uważane były za członków wspólnoty pod względem prawnym, społecznym i religijnym. Opiekunem i patronem każdej polis był któiyś z bogów.

Obywatelstwo dla wszystkich wolno urodzonych członków społeczności było podstawą funkcjonowania polis. Niosło ze sobą pewne prawa, takie jak możliwość rozstrzygania sporów na drodze sądowej, ochrona przed popadnięciem w niewolę czy porwaniem, wreszcie udział w religijnym, politycznym i kulturalnym życiu polis. Społeczność Aten dzieliła się na niewolników, „cudzoziemców na stałe mieszkających w mieście” (metojków) i obywateli. Niewolników, których określano mianem andropoda („ludzka stopa”), traktowano jak ruchomy dobytek - można ich było bezkarnie zabijać. Nie pozwolono im służyć w wojsku. Wyzwoleni niewolnicy automatycznie uzyskiwali status metojków , którzy płacili podatki i byli powoływani do służby wojskowej. Obywatele (jedyna grupa, której wolno było nazywać się Ateńczykami) mieli prawo posiadania ziemi i obowiązek odbywania służby wojskowej-Dzielili się oni na dziesięć plemion (fyli), a każde plemię składało się z mniejszych społeczności zwanych „trittydami” i „demami”. Każde z tych ugrupowań prowadziło własne życie w obrębie danej wspólnoty i każde odgrywało określoną rolę w cywilnej i wojskowej organizacji społeczeństwa.

3. Polis. Arystokratyczna i oligarchiczna.