Fabuła dotyczy losów Wavcrleya, bohatera romansu i barona, bohatera historyczno-obyczajowej strony powieści. Po pierwszych rozdziałach dotyczących młodości i wychowania Edwarda, pisarz podmalowuje tło: dwór w Tully-Veolan. Następnie przenosi nasz do „etnograficznej" części powieści (XXVI - XXIX). Wypadki chistorycnie także zajmują dużą częśó utworu (XL -LXX).
Elementem historycznym Utworu jest ostatnie powstanie jakobicie w 1745/6. a właściwie jego pierwsza połowa, pochód góralskich wojsk Karola Edwarda ku środkowej Anglii, aż po chwile odwrotu. Niedoświadczenie Scotta w konstrukcji romansu historycznego spowodowało, że rzeczywistość historyczna jest za sibue zaznaczała aby tylko pozostać tłem. wskutek zbyt wielkiej roli księcia Karola i kampanii Równocześnie zaś postać W'averleya wskutek swej błahości charakteru i nie związania sercem z akcją powstania, nie dorasta do znaczenia postaci histaycznej-nie jest sprężyną akcji.
Morał Wwerleya głosi, że każdy dobry czyn przynosi swoją odpłatę: Sir Everard pomógł wspaniałomyślnie Talbotowi w uzyskaniu szczęścia i znaczenia w życiu. Talbot wyprawia się do Szkocji, aby wyciągnąć Edwarda z kłopotów. Edward ratuje mu życie i uzyskuje dla niego wobiy przejazd do Anglii gdzie żaia jego leży niebezpiecznie chora. Talbot za to uzyskuje ułaskawienie Edwarda i baraia i pomaga Waverleyowi w wykupieniu i odnowieniu Tully-Yeolanu.
Treść:
1. Przedwstępny
Waverley - imię niczym me odznaczaie. me nasuwające swym brzmieniem nic złego, ani nic dobrego. Drugi tytuł: „albo lat temu sześćdzieśiąt" - sześćdziesiąt lat przed datą rozpoczęcia pracy nad utworem - 1 listopada 1805 roku. Autor wyjawia cel napisania powieści: „za zadanie wziąłem sobie raczej opis ludzi niźli zwyczajów i obyczajów". Rozpisuje się o sposobie wyboni takiego tytułu oraz o temacie powieści.
2 \Vaverley - Honour. Rzut oka wstecz
Następuje opis wzajemnych stosunków Ryszarda (ojciec Edwarda \Vaverleya) i Sir Everarda (stryj Edwarda). Mają oni odmienne poglądy polityczne.
3. Edukacja
Nauczyciel młodego Edwarda był dla niego bardzo pobłażliwy, więc uczeń sięgał po takie lektury jakie chciał. To ukształtowało w nim wybredny, wydelikacony gust i spowodowało, że młodzieniec me był zdobiy do poważnej pracy naukowej.
4. Zamki na lodzie
W wieku 16 lal. odezwało się w nim zamiłowanie do samoniości. Nie czuł się dobrze w towarzystwie, gdyż nie nabrał odpowiedniej ogłady Lubił natomiast przysłuchiwać się fascynującym choć czasem nudnym opowieściom o swoich przodkach.
5. Wybór zawodu
Edward zaczął interesować się córką właściciela folwarku Cecylią Stubbs. Ciotka jego Rachela Waverley domyśliła się tego i postanowiła nie dopuścić do tego związku Zapropaiowała. aby Edward zaczął poznawać świat Jego stryj. Sir Everard. u którego w głównej mierze wychowywał się bohater, zgodził się na to. Jego ojciec również nie miał nic przeciwko, jednak król zaproponował, aby młodzieniec wstąpił do armii. W taki to sposób Edward został kapitanem Waverleyem w pułku drągalów Gardinera.
Postępowanie Sir Everarda było w następnym czasie dość podejrzane, gdyż między innymi usunął się z parlamentu Istniała możliwość, że przystąpił do powstania
6. Pożegnanie Waverleya
Sir Everard zaopatrzył żohuerza w ludzi, korne, fundusze irp.
7. Kwatera kawalerii w Szkocji
Edward nie wykazywał umiejętności orgamzataskich oraz obycia w sprawach wojennych.
8. Szkocki dwór sześćdziesiąt lat temu
Bohater odwiedził bliskiego znajomego swojego stryja • Bradwardine’a. mieszkającego w Tully* Yeolan Zarówno wioska jak i dwór były zaniedbane i ubogie
9. Dalsze szczegóły o dworze i jego otoczeniu
Edward spotkał w ogrodzie przy dworze upośledzonego umysłowo sługę aaz major Domesa.
10. Róża Bradwardme i jej ojciec
Siedemnastolemia Róża miała jasne włosy, białą cerę i była niska. Miała delikatne, pokorne usposobienie. Jej ojciec, baron Bradwardme. był męzczyzną wysokim, cluidym, siwowłosym, ubranym niedbale Przekaiaiua polityczne przekreśliły jego karierę prawniczą. Po oskarżeniu o zdradę stanu w 1715r. żył w domowym zaciszu. Bradwardme bardzo ucieszył się ze spotkania z bratankiem swego przyjaciela.
11 Bankiet
Przyjęcie było obfite. Wniesiono stary, cenny puchar z okazji przybycia Edwarda Następnie wywiązał się polityczny spór pomiędzy baronem a jego gościem, którzy byli pod wpływem alkoholu.
12 Skrucha i zgoda
Pan Falcaier z Balmawhapple poprosił barona aby w jego imieniu przeprosił ai Edwarda za obrazę poczymaią uprzedniej nocy. \Vaverley z przyjemnością przyjął tłumaczenie Balmawhapple'a. Następuje przedstawienie postaci Dawida Gellatley a - człowieka ograniczaiego umysłowo, jednak poważanego na dworze baraia.
13. Dzień spędzaiy porządniej niż poprzednie
Baron urządził krótkie polowanie. W czasie rozmów okazało się. że Edward jest człowiekiem ucmciowym i skłonnym do fantazji, natomiast pan Bradwardme nie lubi poezji i jest człowiekiem poważnym Obaj natomiast fascynowali się histaią i lubili o niej rozmawiać. Następnie w pokoju Róży opowiedziano legendę o domniemanej czarownicy Joannie Gellatley.
14. Odkrycie. Waverley staje się domownikiem w Tttlly-Weolan