110823

VIJI. ROMANSZCZYZNA

Tio historyczne i obyczajowe

Po upadku imperium r7vmskicgo. po zniictczeniach rtckc-ntnyth przez najazdy Hur.nćw. ludu koczowniczego ze stepów Środkowej Azji. i barbarzyńskich plemion germańskich (okres trw. wędrówek ludów). Europa zachodnia przezywała głęboki upadek kultury. Panował chaos. W nieustannych wałkach tworzyły sit i ginęły coraz tu nowa państwa i państewka. Jednocześnie dokonywały sit poważne zmiany społeczno-ekonomiczne. ostateczny rozkład ustroju niewolniczego ł ustalanie sią feudallzmu.

Około połowy X wieku daje sit odczuć pewne uspokojenie Istniejące państwa krzepną i utrwalają sń;. Państwa — dotąd pogańskie — wiąz z przyjmowsnym chrześcijaństwem zyskują piśmiennictwo i kontakty z ośrodkami «'>wi/esnej kultury t wkraczają ua areną udokumentowanej historii. Tak też było wtedy i r państwem polskim.

Wieki X i XI przyniosły ożywienie kulturalne, spowodowane w dużej mierze działalnością zakonów, przede wszystkim benedyktynów i cystersów. Wśród nowo ochrzczonych ludów rozwijały one żywą działalność gospodarczą, podnosząc na wyzazy poziom rolnictwo, ucząc ogrodnictwa, nowych rzemiosł, łagodząc obyczaje

Drogi handlowe były wówczas bardzo nieliczne, u towary kupców zagranicznych destąpne tylko dla najbogatszych. Każde gospodarstwo musiała poprzestawać na tym. co samo wyprodukowało. Tworzyła sią już warstwa icoznowladców. wywodzą Cych sic Od członków drużyn książęcych czy królewskich, obdarowanych wielkimi obszarami ziemi i jeńcami wojennymi-Przy grodach warownych, ctocronych ziemnymi watami l drewnianymi palisadami, budowali swe osiedla rzemieślnicy i rolnicy. Pracując dla pena. właściciela grodu, zyskiwali jego epicką i w razie napadu wrogów ochronę za wałami Jego dworzyszcza. W takim układzie przewaga stly była zawsze jjo stronie pena. toteż tądat on coraz wtące) pracy I zamieniał osad ni-ków w swych poddanych, którzy widzieli wreszcie jedyny ratunek w ucieczce do nowo powstających miast

Wiek warownych grodów lezących na szlakach handlowych stopniowo stawało sią miejscami stałych targowisk, gdyż kupry najchętniej rozkładali swe towary pod osłoną wałów obronnych. Targowiska zachęcały rzemieślników do osiedlania się w pobliżu Gdy stanowili om w grodach pokaźną liczbą, zaczęli wspólnie z kupcami coraz skutcczn.ej występować przeciwko władzy panów feudalnych, zabezpieczając sobie pizede wszystkim wolność osobistą. Mówione ..w miastach powietrze jest wolne*'. Dawne grody nabierały charakteru miast handlowo -- rzemieślniczych.

Duży wpływ na rozwój miast miały wyprawy krzyżowo. Podejmowani pud hasłem religijnym, przyjmowanym z zapałem przez piasto i glęlwko wierzące masy, rozszerzały wpływy gospodarcze narodów europejskich na ziemie Bliskiego Wschodu. Otwarte przez nic drogi handlu stały sią przyczyną szybkiego rozwoju miast, pozostających nadal obronnymi.

Architektura

Cała budownictwo mieszkalne było wówczas drewniane Jedynie kościoły stawiano przeważnie z kamienia, ówczesny sposób budowania, zapoczątkowany w IX wieku n& południu Francji 1 w północnych Włoszech, nazwano późnie) stylem romańskim. W Polsce, ubogiej w kamień budulcowy, nawet wiele kościołów stawiano z drewna, co potwierdzają znajdowane w wykopaliskach ślady drewnianych obwarowań zamków l kościołów. Budowle romańskie, zwykle niezbyt wysokie, o dość surowej sylwecie, mają bardzo grube rnury (z mato lub wcale nie ociosanych kouucni trudno było stawiać inne), a półokrągło sklepione drzwi i okna są bardzo mało, aby nic osłabiały ścian. Często okna, a czasem 1 drzwi, robiono podwójne lub potrójne, oddzielając je kolumienkami, podpierającymi mur nad powiększonym w trn sposób otworem. Wcześniejsze budowle miały drewniane stropy, potem zaczęto stosować sklepienia. Ozdobą gmachu stanowiły portale, tj. oprawy drzwi wejscio-