25750

•    pojawiały się także treści antyklerykalnc (opodatkowanie kleru, sekularyzacja dóbr kościelnych, ograniczenie immunitetów sądowych duchowieństwa, ograniczenie wpływów papiestwa)

•    „mniej szczytne hasła programu”: zaostizenie reżimu poddańczego wobec chłopów, dyskryminacja prawna mieszczan

a Andrzej Frycz Modrzewski: (1503-1572), najwybitniejsza postać polskiego (europejskiego) odrodzenia, autor dzieła pt. „O poprawie Rzeczypospolitej". Był synem drobnego szlachcica, ukończył Akademię Krakowską, pełnił funkcje sekretarza królewskiego, współpracował z obozem egzekucyjnym (wybiegał jednak poza jego postulaty).

•    poglądy Frycza Modrzewskiego:

•    był realistą (unikał moralizatorstwa, swoje postulaty wypowiadał z punktu widzenia rzeczywistych stosunków panujących w Polsce)

•    krytykował stosunki społeczne w Polsce (ucisk chłopa pańszczyźnianego, bronił mieszczan i domagał się dla nich praw udział mieszczan w współdecydowaniu o Rzeczypospolitej)

•    przeciwstawiał się „złotej wolności” szlacheckiej

•    popierał wzmocnienie władzy królewskiej (król - źródło równowagi społecznej i politycznej)

•    domagał się kodyfikacji praw w oparciu o prawo rzymskie (prawa mają być jasne, humanitarne, zrównujące ludzi w sferze ochrony i odpowiedzialności karnej)

•    domagał się demokratyzacji kościoła

•    głosił suwerenność Polski w stosunkach międzynarodowych (popierał ideę pokojowej współpracy narodów)

a ideologia polskiego arianizmu:

•    cechy charakterystyczne ideologii polskiego arianizmu:

•    podstawą ideologiczną był kalwinizm (arianie odrzucili jednak sztywny schemat kalwińskiej teologii)

•    doktryna plebejska

•    odrzucano dogmat Trójcy Św. i boskości Chrystusa, nieśmiertelności duszy (radykalizm poglądowy)

•    krytyka ustroju społecznego (ucisk chłopa, pasoźytnictwo szlachty, nierówność prawna, itd.)

•    żywe hasła pacyfistyczne

•    w arianizmie występowały dwa nurty ideologiczne (radykalny - „lewica” i umiarkowany)

•    nurt umiarkowany opowiadał się za uczestniczeniem arian w życiu społecznym (piastowanie urzędów, płacenie podatków, służba wojskowa, itd.), dobrowolnymi (tzn. pokojowymi) reformami ustroju państwa

•    ideologia polskich arian odegrała w XVII wieku i w oświeceniu duży wpływ na kształtowanie się myśli społeczno-politycznej

a programy regalistyczno-senackie:

Były to programy potępiające mylnie rozumianą demokrację szlachecką (np. liberum veto, szlacheckie pojmowanie narodu, pozory sejmikowania) i wzrastającą anarchię państwową. Przedstawiciele tego nurtu postulowali wzmocnienie władzy królewskiej - należeli do nich m in.: Krzysztof Warszewicki, Piotr Powęski (Skarga), byli oni stronnikami króla Zygmunta III Wazy.