1. Wiek XIX początkiem rozwoju świadomości narodowej i dążeń niepodległościowych.
2. Przebudzanie się narodów Imperium Osmańskiego:
• GRECJA- 1821-22r. powstanie greckie; 1829r. kapitulacja Turcji, pokój adrianopolski- autonomia dla Serbii, Mołdawii i Wołoszczyzny; 1830r. Turcja uznaje niepodległość Grecji.
• Efekty wojny krymskiej (1853-55): ukazanie ogromnej słabości Turcji, rozbudzone mchy narodowe.
Przedstawicielstwa narodowe Mołdawii i Wołoszczyzny wybierają wspólnego władcę Aleksandra Kuzę- ogłasza on w 1861r. powstanie zjednoczonej RUMUNI ze stolica w Bukareszcie; 1877r.- przystąpienie do wojny ros.-tur. Po stronie Rosji; kongres berliński uznaje niepodległość Rumunii; w 1881 r. królestwo.
SERBIA- wojna krymska zwiększyła niezależność od Turcji, w 1867 staje się ona w pełni niezależna; w 1878r. uzyskuje niepodległość, a w 1882 staje się królestwem.
• CZARNOGÓRA- rozbicie wojsk tureckich zapewnia w 1858r. niezależność; 1878r. po wojnie ros.-tur. na kongresie berlińskim Turcja uznaje niepodległość Czarnogóry; 1905r. księstwo konstytucyjne; 1910r. królestwo pod berłem Mikołaja I.
• W 1875r. w BOŚNI wybuclia antytureckie powstanie, które w 1876r. obejmuje również HERCEGOWNINĘ; 1908r. aneksja Bośni i Hercegowiny przez Austro-Węgry; powstanie młodzieżowej organizacji terrorystycznej Młoda Bośnia.
• BUEGARIA- 1877r. wielkie powstanie antytureckie; wybuch wojny ros.- tur.; 1878r. księstwo lenne; 1908r. królestwo.
• MACEDONIA- 1893r. Organizacja Rewolucyjna; 1903r. powstanie Ilideńskie.
• ALBANIA- 1912r. autonomia; 1913r. niepodległe księstwo.
3. Epoka napoleońska przyniosła najbardziej dynamiczne i ważne dla następnych okresów zmiany. To w tym okresie zaczęły się rodzic aspiracje do sprecyzowania i ugruntowania własnej odrębności narodowej.