zasada, ze odpowiedzialność za czyn ponosi sprawca, ale tworzono wiele wyjątków, jak obowiązek zapłaty główszczyzny przez krewnych, rozciągnięcie infamii na rodzinę, odpowiedzialność pana za sługi i domowników, opola.
Nowa klasyfikacja kar.
- s.tgpnip.wg. trasL.zna.ęzgnj.g.. podział, na. kary publiczne i prywatne ze względu na pomieszanie elementów publicznych z prywatnymi w karach pieniężnych.
- Kary na gardle i ręku (za zbrodnie - kary śmierci i okaleczenia ze stopniowym ograniczaniem możliwości wykupienia) i kary na skórze i włosach (za przekroczenia -kary hańbiące, jak chłosta) -» Zwierciadło Saskie
- rozpowszechnienie się kar na czci - infamia, odwołanie zniewag, tj. "odszczekanie”
- Kary pieniężne - nadal jako kompozycyjne lub samoistne
* Ograniczanie wykupienia się poprzez konieczność uzyskania zgody sędziego lub oskarżyciela, czasem nawet wykupienie nie uwalniało od infamii.
- Dalsze zróżnicowanie ze względu na pozycję społeczną. Regułą stało się połączenie uiszczenia kary publicznej obok kary prywatnej (główszczyzny czy nawiązki), np. na Mazowszu kara płacona na rzecz księżnej zwana "mszycą"
- Wraz z rozróżnieniem odpowiedzialności karnej od cywilnej (w następstwie odróżnienia procesu cywilnego od karnego) kary przechodziły ewolucję -» kary publiczne pieniężne jako sensu stricte kary majątkowe (grzywna, konfiskata), a prywatne jako odszkodowanie na rzecz poszkodowanego.