27219

1. ROLA BANKÓW W OPERACJACH MIĘDZYNARODOWYCH

Cechą charakterystyczną międzynarodowej wymiany towarowej jest jej duża dynamika oraz pogłębiające się zróżnicowanie struktury, wobec pojawiania się nowych produktów. Towarzyszą jej różnorodne operacje finansowe między wieloma krajami o różnych walutach i zwyczajach, a także różnych zasadach prawnego zabezpieczenia wierzytelności, co wywołuje powstanie ryzyka. Banki pełniąc rolę pośrednika, minimalizują ryzyko ewentualnego niedotrzymania warunków w rozliczeniach międzynarodowych. Ich funkcja nie ogranicza się do pośredniczenia w płatnościach zagranicznych. Banki odgrywają aktywną rolę w kształtowaniu sposobów zapłaty za pomocą odpowiednich instrumentów, do których można zaliczyć kredytowanie transakcji handlu zagranicznego, akceptowanie i dyskontowanie weksli oraz udzielanie gwarancji bankowych.

Czynnikiem, który decyduje o tym, że rozliczeń zagranicznych dokonuje się za pośrednictwem banków, są ułatwienia wynikające z owego pośrednictwa.

Takie rozliczenia mogą być sprawnie przeprowadzane tylko przez instytucje wyspecjalizowane w obsłudze płatności zagranicznych, które mają stałe, uregulowane tradycją i przepisami prawnymi stosunki z zagranicznymi kontrahentami. Banki spełniają przy tym rolę fachowego doradcy, informując o standingu zagranicznych kontrahentów. Mogą one świadczyć klientom tego rodzaju usługi, gdyż w długoletnich kontaktach zagranicznych gromadzą potrzebne informacje, a także mogą korzystać z pomocy innych banków.

Na przebieg operacji międzynarodowych i rolę banków w tych operacjach wywiera wpływ stopień kontroli zagranicznych obrotów płatniczych przez państwa. Kontroli państwowej może towarzyszyć reglamentacja dewizowa., wprowadzająca ograniczenia w dysponowaniu walutami obcymi. Rodzaj ograniczeń oraz ich zakres bywa zróżnicowany w poszczególnych krajach, a także mogą one być zmieniane okresowo. Mogą dotyczyć bieżących obrotów towarowych, ale częściej ograniczany jest ruch kapitałów. Obowiązująca w Polsce reglamentacja dewizowa wynika z ustawy Prawo dewizowe, która reguluje zasady obrotu dewizowego. Operacje zagraniczne mogą przeprowadzać tylko tzw. banki dewizowe, które w świetle prawa dewizowego są upoważnione do wykonywania operacji wymagających zezwolenia dewizowego.

Upowszechnienie międzynarodowych operacji banków komercyjnych stało się możliwe dzięki postępującej w ostatnim ćwierćwieczu liberalizacji przepisów dewizowych oraz pogłębiającej się integracji rynków międzynarodowych i eurorynku. Polskę, która poczyniła pierwsze kroki, aby włączyć się do Unii Europejskiej, czeka wieloletni proces integracyjny. Rada Ministrów tej Wspólnoty wydała wytyczne, które pozwalają bankom każdego współuczestniczącego kraju na działanie na działanie we wszystkich zintegrowanych krajach pod warunkiem, że kraj macierzysty zgodzi się, aby banki innych krajów działały na jego terenie. Już na pierwszym etapie przygotowań do procesu integracji polskie banki mogą wykorzystać istniejące w tych krajach rozwiązania w dziedzinie rozliczeń pieniężnych i różnych operacji bankowych, jak obsługa papierów wartościowych itp.

Postępującemu umiędzynarodowieniu działalności bankowej sprzyja także sprawny system teletransmisji. Umożliwia on eliminację różnic między geograficznymi strefami czasowymi i sprawia, że banki mogą przeprowadzić operacje przez całą dobę. Najpilniejszym zadaniem dla polskiej bankowości, warunkującym włączenie się w jednolity system międzynarodowych rozliczeń, jest techniczne zorganizowanie wyspecjalizowanej sieci teletransmisji bankowej.

Wykonanie operacji bankowych w skali międzynarodowej wywołuje potrzebę utrzymywania współpracy między bankami w różnych walutach narzuca konieczność utrzymania rezerw walutowych nie tylko w kraju, ale także znacznie wyższych rezerw lokowanych w bankach zagranicznych. Bank zagraniczny, z którym bliżej współpracuje bank krajowy, nazywany jest bankiem korespondentem. Współpracujące banki świadczą wzajemnie usługi, wymieniają informacje oraz prowadzą swoje rachunki. Rachunek banku zagranicznego w banku krajowym nazywa się rachunkiem loro. a rachunek banku krajowego u korespondenta zagranicznego-rachunkiem nostro. Na tych rachunkach banki księgują wzajemne rozliczenia z tytułu różnych operacji bankowych ( np. skupowanych czeków), a powstające salda są okresowo rozliczane.