27323

J.Partsch podjął próbę wyznaczenia zasięgu lodowców w głównych dolinach Karkonoszy. Praca Chamala i Traczyka (1999) pokazuje, że zasięgi te wciąż zachowują swoją aktualność. Partsch (1894) sądził, że zlodowacenie Karkonoszy było zlodowaceniem typu Ijeldowego. Czerwiński (1980) uważa, że było to zlodowacenie o cechach zlodowacenia cyrkowego i stokowego. Cloos (1925) podkreślał geologiczne uwarunkowania powstawania kotłów lodowcowych. Z kolei Berg (1927) wykazał dominującą rolę rzeźby terenu. Jenik (1961) podkreślił nadrzędną rolę czynników klimatycznych i morfologii terenu.

Brakuje dokładnej wiedzy o chronologii zlodowaceń (Migoń 2(X)6). Partsch (1894) twierdził, że Karkonosze zostały dwukrotnie zlodowacone, później uważał, że górotwór był zlodowacony jeden raz. podczas glacjału Wisły, ale zlodowacenie to było dwufazowe. Werth (1901, 1916) uznał, że zlodowacenie Karkonoszy jest młodsze niż zlodowacenie środkowopolskie. Berg (1927), Jahn (1953, 1960) i inni badacze przyjmują tezę o jednokrotnym zlodowaceniu. Kralik i Sckyra (1969) uważają, że największe rozmiary zlodowacenie górskie miało podczas glacjału Odry. Chmal, Traczyk (1999) uważają zlodowacenia Karkonoszy za zbieżne ze zlodowaceniami Wogezów.

W Karkonoszach obecne są liczne pokrywy zwietrzelinowe i struktury peryglacjalne. Borkowska (1966). Lis (1970) zauważają, że główne strefy wietrzeniowe granitów odpowiadają strefom przeobrażeń hydrotermalnych. Pokrywy nieprzemieszczone - gołoborza powstały głównie przy udziale wietrzenia mechanicznego (Czerwiński, 1980). Rumowiska przemieszczone, powstały przy udziale lodu cementującego pokrywę gruzową (Traczyk, 1995: Leśniewicz, 1996). Rolę lodu włóknistego, wód opadowych, a także marginalną soiiflukcji zauważa Czerwiński (1980). Migoń (2006) podkreślą istotną rolę soliflukcji w kształtowaniu pokryw gruzowo-gliniaslych. Dwudzielność pokryw stokowych Jahn (1969) wiązał z fazami klimatycznymi glacjału Wisły. Utwór dzielący dwie warstwy powstać miał w środowisku peryglacjalnym (Traczyk. 19%). W Karkonoszach występują również wieńce gruzowe, opisane przez Walczaka (1948) i Jahna (1963). Czerwiński (1980) uważa, że są one reliktami środowiska peryglacjalnego. Pelisek (1974) sądzi, że po usunięciu pokrywy wegetacyjnej segregacja mrozowa może się ponownie uruchomić.

Współczesne procesy geomorfologiczne w Karkonoszach zachodzą głównie na stromych zboczach dolin idotyczą silnie zwietrzałego granitu, co podkreśla Czerwiński (1980). Migoń (2006) wskazuje kotły polodowcowe. a szczególnie skalne ściany kotłów, jako strefy aktywnych procesów rzeźbotwórczych. W Karkonoszach występują częste spływy gruzowe i gruzowo-błotne. W swoich pracach wymieniają je i opisują (Czerwiński. 1%7; Parzóch. 2001; Migoń 2002). Klcmentowski (1997) podkreśla rolę lawin w przemieszczaniu materiału. Podczas dużych wezbrań przekształceniu ulegają dna dolin rzecznych (Migoń 2006). Jahn i Celińska (1974) wykazali, że w naszych warunkach klimatycznych zachodzi spełzywanie gruntu, głównie powyżej górnej granicy lasu.

Rolę w kształtowaniu rzeźby Karkonoszy ma również człowiek. Parzóch (1998. 2001) zauważa, że rynny zrywkowe przekształcają się w naturalne bruzdy i rynny erozyjne. Hasiński (1971), a później Bieroński (1992) wyliczyli że denudacja terenu pozbawionego darni jest odpowiednio 80 lub 100 razy większa niż na terenach leśnych.