27433

Przedmiot władztwa - res; podziały antyczne:

•    Res corporales - res incorporales; podział z uwagi na własności fizycznej, w II w. ne pojawia się to w podręczniku gajusa. Nie miało istotnego znaczenia w rozważaniach prawników rzymskich. Pokazuje jednak, żwe obiekty władztwa można podzielić na te, które można dotknąć (corporales) oraz takie, których dotknąć nie można (incorporales). Co może zatem być przedmiotem własności? W antycznym prawie rzymskim ze względu na kontekst ekonomiczny nie wykształciły się niematerialne prawa autorskie czy wynalazcze. Własność ogranicza się do res corporales, ale ograniczone prawa rzeczowe mogły mieć res incorporales np. zastaw na zastawie, z czasem się to prawo rozciągało.

•    Res in commercio - res extra commercium - res commercium mogły wchodzić w majątek indywidualnych osób, a res extra commercium, to obiekty, które nie mogły wchodzić do majątku indywidualnych osób, nikt nie mógł mieć ich na swoją wyłączność np. morze, powietrze, drogi publiczne, akwedukty. Dzięki takiej konstrukcji, nikt nie mógł tego mieć na własność, gwarantował powszechny dostęp do wody, powietrza, dróg publicznych itd. Wyraźnie wskazywano to w dyskusji prawniczej, zatem zaliczenie to było konkretne.

•    Res mancipi - res nec mancipi; rozróżnienie z ustawy XII tablic, likwiduje je dopiero Justynian. Rozróżnienie obiektów majątkowych, które mogą wchodzić do majątku prywatnego z uwagi na ich znaczenie. Res nec mancipi - obiekty miej cenne. Była lista przedmiotów (pozytywne wskazanie) - res mancipi, szczególnie cennych: grunty, zwierzęta czworonożne, służebności gruntowe, niewolnicy. Wszystko inne było res nec mancipi. Sens praktyczny tego podziału. To co uznano za szczególnie cenne poddano szczególnej ochronie prawnej. Przeniesienie własności takich obiektów wymagało aktu formalnego, a jeżeli nastąpiło, to taki akt formalny był znany publicznie. Własność na res nec mancipi był nieformalny i łatwy. Za Justyniana to zlikwidowano, ale już od początku pryncypatu podział ten traci znaczenie praktyczne.

Przedmiot władztwa - res; podziały z ius commune:

•    Res mobiles - res immobiles - podział na ruchomości i nieruchomości; uznano, że nieruchomości są szczególnie cenne, bardziej niż ruchomości. W prawie antycznym szczególne traktowanie nieruchomości nastąpiło tylko w dłuższym zasiedzeniu, zatem nie miało szczególnego znaczenia, ma dopiero od średniowiecza.

•    Corpora continua - universitas rerum; corpora continua to tzw. rzeczy zwarte, fizyczna całość np. zegarek. Są klarownie zindywidualizowane, wiadomo, co to. Universitate rerum tłumaczy się jako zbiór rzeczy. Może być to stadu, biblioteka.

•    Species - genus; Rzeczy, obiekty oznaczone indywidualnie oraz rodzajowo. Kolejne kryterium. Indywidualnie tzn. dany obiekt ma pewne indywidualne cechy i nie może być zastąpiony przez inny. Rzeczy oznaczone gatunkowo mogą być zaś zastępowane rzeczami tego samego rodzaju. Gatunek nigdy nie ginie. Podziały te mają znaczenie w prawie szczegółowym, zwłaszcza w średniowieczu.