27687

nauka pełni godną poparcia rolę wychowawczą wytwarzając postawy najbardziej pożądane w nowoczesnym społeczeiistwie. czyli rzeczowość, podatność na racjonalne argumenty, odporność na metafizykę, meangażowanie się w nierozstrzygalne spory

Fakty społeczne jako rzeczy

P. stali konsekwentnie na gruncie obiektywizmu, zakładali rozdział między podmiotem a przedmiotem poznania społecznego. W tym sensie już we wczesnym pozytywizmie zawarty był sławny później postulat badania faktów społecznych jak rzeczy.

Badacz życia społecznego powinien występować w roli obserwatora, a nie uczestnika. Powinien się pozbyć wszelkich uprzedzeń i przyjąć postawę przyrodnika, dla którego badana rzeczywistość jest światem zupebiie obcym

Badanie faktów bez ich wartos'ciowania

4 P. sądzili, choć niekoniecznie trzymali się tego w praktyce, że do zadali uczonego nie należy wartościowanie badanych zjawisk. Ze stwierdzenia, jak jest nie wynikają żadne logiczne pouczenia o tym, jak być powinno.

Wiedza rzeczywiście naukowa może być wykorzystywana prze lz każdego, nie jest niczyją własnością Niekonsekwencja pozytywistów polegała na tym. że często wprowadzali do swych koncepcji wartościowama utajone Przybierały one najczęściej postać wypowiedzi o potrzebach społecznych, tendencjach rozwoju społecznego, czy stosunkach „normalnych" i „patologicznych". Formułując swoje sądy społeczne ujawniali zazwyczaj to. co uważali za pożarne lub niepożądane.

W ten sposób można wytłumaczyć niejedną osobliwość twórczą Comta. która była na ogół zgodna z jego własnym pozytywistycznym programem wykluczającym możliwość zbudowania wszechogarniającego systemu naukowego i szansę stworzenia nowej religii.

To. co nazywamy niekonsekwencją wczesnego pozytywizmu jest w istocie jedną z jego cech konstytutywnych Pod pewnymi względami był on jeszcze jedną ideologią swej epoki, co nie oznacza, że jego postulaty są nieaktualne i nie mają znaczenia.

Nauka jako podstawa inżynierii społecznej

4 Ważną cechą myśli pozytywistycznej była jej praktyczna orientacja: nauka miała umożliwić przewidywanie, a ono z kolei kontrolę procesów społecznych zapobiegającą ich żywiołowemu niszczycielskiemu przebiegowi Widać tu chęć poznania praw społecznych, żeby osiągnąć nad nimi władzę. Prowadziło to do różnych wniosków praktycznych: Comte był zwolennikiem społeczeństwa ściśle kierowanego, podczas gdy Mili i Spencer (orientacje liberalne) chcieli to kierowanie możliwie najbardziej ograniczyć. We wszystkich wypadkach chodziło jednak o to. by wykorzystać wiedzę społeczną do naprawy ustroju oraz dostosowanie działali ludzkich do wymogów środowiska, w którym zachodzą.

•ł Pozytywistyczne koncepcje tej reformy odpowiadały temu. co Popper nazwie za 100 lat ..inżyiuerią cząstkową". przeciwstawiając ją inżynierii utopijnej nastawionej na jak najszybsze osiągnięcie najwyższego dobra.

Wcześni pozytywiści tworzyli utopię społeczeństwa bez utopii. Z pomocą przychodziła im w XIX w historiozofia przedstawiająca ową utopię nie jako arbitralnie ustanowiony ideał, ale jako mezależny od ludzkiej woli rezultat obiektywnych procesów rozwojowych. To umożliwiało przedstawienie siebie jako odkrywców praw historycznych.