3003

XXI poprawkę do konstytucji stanowiącą, iż nikt nie może być wybrany na urząd prezydenta więcej niż dwa razy. Równocześnie z prezydentem elektorzy wybierają wiceprezydenta, który zgodnie z konstytucją jest bezpośrednim następcą prezydenta w przypadku usunięcia go z urzędu, śmierci lub rezygnacji. Poprawka XXV uchwalona przez Kongres w lutym 1967 r. Zgodnie z jej brzmieniem wiceprezydent zostaje prezydentem, jeśli ten ostatni złoży pisemne oświadczenie, że nie jest zdolny do sprawowania urzędu, bądź też, gdy wiceprezydent i większość członków gabinetu stwierdzi w pisemnym oświadczeniu skierowanym do obu izb Kongresu, że prezydent nie może sprawować władzy. Jeżeli w tym ostatnim przypadku prezydent zaprzeczy treści oświadczenia, o pozostawieniu go na stanowisku rozstrzyga Kongres większością 2/3 głosów obu izb. Wiceprezydent ma funkcję przewodniczącego Senatu. W praktyce ma bardzo małe uprawnienia.

Zgodnie z konstytucją władza wykonawcza należy do prezydenta. O innych urzędnikach federalnych konstytucja mówi tylko tyle, że mianuje ich prezydent za radą i zgodą Senatu. Prezydent może żądać pisemnych opinii od kierowników każdego z departamentów wykonawczych w jakiejkolwiek sprawie związanej z zadaniami ich urzędów. Jako pierwsze zostały utworzone ustawą Kongresu 1789 r. trzy departamenty, stanu (sprawy zagraniczne), skarbu i wojny. W 1798 r. powołano departament marynarki. W XIX w. powstały departamenty spraw wewnętrznych, sprawiedliwości, rolnictwa i poczt. Po 1900 r. kolejne: handlu, pracy, sił lotniczych, obrony, zdrowia i oświaty, polityki mieszkaniowej, transportu. Na czele departamentów stoją sekretarze stanu - ministrowie mianowani przez prezydenta za zgodą 2/3 członków Senatu. Sekretarze stanu wchodzą w skład gabinetu. Już od czasów Waszyngtona gabinet amerykański miał charakter organu doradczego prezydenta. Prezydent zachował pełnię władzy wykonawczej i tylko do niego należy wyznaczanie kierunków działalności egzekutywy. Sekretarze stanu są wyłącznie odpowiedzialni przed prezydentem i przez niego odwoływani w przypadku rozbieżności stanowisk. Nie ponoszą natomiast odpowiedzialności politycznej (parlamentarnej) przed Kongresem, nie mogą być też członkami żadnej z izb, ale podlegają odpowiedzialności konstytucyjnej. W S.Z. w ogóle nie wykształcił się urząd premiera -posiedzeniom gabinetu zawsze przewodniczy prezydent. Stosunki między władzą ustawodawczą a wykonawczą. Wbrew zamiarom twórców konstytucji idea zachowania równowagi między egzekutywą a legislatywą nie wytrzymała próby czasu. Od schyłku XIX w. można zaobserwować stały wzrost pozycji prezydenta i poszerzenie jego kompetencji. W sferze działalności prawotwórczej prezydentowi formalnie nie przysługuje inicjatywa ustawodawcza. Umiejętnie wykorzystując spoczywający na szefie egzekutywy obowiązek przedstawiania Kongresowi, przed każdą doroczną sesją, orędzia o stanie Unii, nadano mu z czasem charakter programu ustawodawczego prezydenta, z dołączonym już do orędzia pakietem projektowanych przepisów. Wpływ prezydenta na działalność prawodawczą przejawia się szczególnie w formie wydawanych przez niego przepisów wykonawczych do aktów prawnych Kongresu. Faktyczny wpływ prezydenta na ustawodawstwo jest więc o wiele większy, niż to wynika z konstytucji. Uprawnienia kontrolne Kongresu wobec egzekutywy w praktyce w niewielkim stopniu ogranicza prezydenta. Pr. wypowiadania wojny należy do Kongresu, a do prezydenta prowadzenie działań zbrojnych. Prezydent może użyć armii w razie konieczności obrony interesów amerykańskich oraz dla wypełnienia zobowiązań sojuszniczych. Prezydent i Kongres pochodzi z wyborów powszeclinyclL Dzięki temu jest mniej uzależniony od parlamentu. Prezydent nie odpowiada parlamentarnie przed Kongresem, odpowiada konstytucyjne, ministrowie nie ponoszą odpowiedzialności parlamentarnej, odpowiadają tylko przed rezydentem, prezydent reprezentuje interesy całej federacji, rację państwa gdy w Kongresie dominują interesy partykularne - stanowe